zamanla unutmaq deyə bir anlayışın olmadığını bütün mənliyim ilə təsdiqləyə bilərəm.insanların zamanın axarına buraxdıqları sadecə hadisələrin əvvəlki qədər xatırlamamaq duyğuların isə daha basğın hiss etməməkdən ibarətdir.bəlkə simaları unuda bilərik,səsləri unuda bilərik,hətta görüş yerlərini belə unuda bilərik lakin nostalgiya hissləri ilə bizi bürüyən o yarımçıq xatırlanan xatirələri əsla.günün random hissəsində ağlınıza gələ biləcək,bəlkə yemək yeyərkən,film izlərkən,yorucu iş gününün ortasında belə nələrəsə məna qatacaq fikirlərin mövcudluğu heç vaxt keçmir.nənəm babam haqqında heç vaxt danışmaz,nə bir kəlimə edər nə də onu xatırladacaq əşyaları bizə göstərər amma hər səhər babam əkən ağacı sulamağ üçün erkən qalxar.unudursan lakin o insandan geridə qalanlar hər zaman sənin bir parçan olmağa davam edər.
(bax: Eternal Sunshine of the Spotless Mind)
11.06.2025 nəyinsə əvvəli, nəyinsə sonu, bir daha yaşanmayacaq hisslər, geri dönülməyəcək qərarlar və nə zamansa bu şəkillərdəki şəhərə duyulacaq həsrət arzusu.
Girəndə amerikan uni həyatı kimi xəyallarla girib görəndə isə gijdillaxa döndüyüm yer. Nastayaşi qəhbəxana. Dedim ala bunədi bu bizim pasyak məktəbin biraz mədəni halıdı. Bidə öyrəşmədiyim tip mühit, beş betər əziyyətli sistem, kankret ömrüm çürüdü 1 kurs bitənə. O şey üstündə razborka bu şey üstündə razborka sərbəst iş kollokvium qayıb limiti aşk meşk işləri zad bidənə götümə qoyulmadığı qalıb. Hələ bi də fuadın girib telefondan istifadəyə görə imtahandan atması lap poxa sardı işləri. Mən deyirdim ulan uniyə girsəm hər gün səhər axşam gəzmək gecə evə gəlməmək içmək sosiallaşmaq zad. Sikdirər də ayqa. Elə bi yerdi siksələr də səsini çıxarammırsan ən ağır anarxisti belə dizə çökdürəcək səviyyədə. Hələ 1 kurs boyu 3 qızın xoşu gəlib insta alıb 1 həftə takılandan sonra əlaqəni kəsək mesajını gördüm ha vapşe içindədi kayfını tut. Bəxtimə qoysunlar elə nə vaxt nəyəsə ümidli olsam bərk sikə keçirəm. Bu uni işi də elə. Bdu-dan ağır abijnik qalmışam oranı tikən fəhlələrin nəvələriylə sivyaza çıxıb bərk quşdamağ lazımdı. Arada kaş əsgər gedsəydim deyirəm amma o da yaşayış deyil. Belə baxanda mənimki də onnan beş betər yaşayış deyil sikdirmişəm
Biz artıq cyberpunk dövrünün proloqunda yaşayırıq. Süni intellektin təkamülü yalnız texnologiyanın yox, insan anlayışının özünü dəyişdirəcək bir dövrü başlayıb.
⸻
Zəka — yeni sosial kapitaldır
Keçmişdə ad-soyad, titul, varidat…
Bunlar şəhərlərə çıxışı müəyyən edirdi.
İndi isə AI alətlərini istifadə edə bilmək, kompleks informasiya ilə işləyə bilmək, intellektual manevr qabiliyyəti — gələcəyin yeni “vizası” olacaq.
Texnoloji mərkəzlərdə yaşamaq artıq iqtisadi statusdan çox, kognitiv çeviklik tələb edəcək.
Kimlərsə bu cəmiyyətlərdə “qorunan qəbilələr” kimi izolyasiyada qalacaq. Bəlkə də Amazon meşəsindəki insanlar kimi “çevrilmədən qorunaraq” yaşamalarına icazə veriləcək.
⸻
Zəka bərabərsizliyi – yeni sinfi uçurum
Süni intellektlə işləmək bacarığı olanlar:
• 1 həftəyə elmi məqalə yaza bilər,
• 1 ayda məhsul inkişaf etdirə bilər,
• 1 ildə öz ölkəsini belə rəqəmsal şəkildə inşa edə bilər.
Digərləri isə — baxacaq, amma anlamayacaq.
Çünki problem artıq “əlçatmazlıq” deyil, “başa düşə bilməmək” olacaq.
⸻
Milli dövlətlər yox, rəqəmsal cəmiyyətlər
Kripto pullar, DAO-lar, smart contract-lar…
Bunlar artıq rəqəmsal dövlətlərin ilkin sətirləridir.
Milli dövlətlər informasiya sürətinə çatmadıqca legitimliklərini itirəcək.
Sərhədlər fiziki yox, texnoloji dil baryerinə çevriləcək.
Kod yazanlar – vətəndaş olacaq, anlamayanlar – müşahidəçi.
Ən çox itirən kim olacaq?
Bu sualın cavabı mürəkkəbdir. Amma görünən odur ki:
• Ənənəvi gender rolları,
• gözəllik üzərində qurulan sosial güc,
• fiziki güc və xarici forma ilə müəyyən edilən dəyərlər —
getdikcə öz yerini “ağılın dizaynı”na verəcək.
Yəni bədən yox, beyin interfeysi,
qadın ya kişi yox, biliyin həcmi və analitik intuisiyası dəyər ölçüsünə çevriləcək.
⸻
Genetik və texnoloji təkamül — labüd dəyişiklik
AI sadəcə alət deyil, ehtiyacdır.
Cyborg-lar, sinir interfeysləri, genom müdaxiləsi — artıq filmlərin yox, tədarük siyahılarının bir hissəsidir.
Təbii seçmə dövrü başa çatır.
İndi kodla seçmə, bioloji hack-ləmə dövrü başlayır.
⸻
Nəticə
“Gələcək bəşəriyyətin yox, onu başa düşənlərin olacaq.”
İnsanlıq təbiətdən uzaqlaşaraq texnologiyaya yaxınlaşır.
Və bu yaxınlaşma bizi bir növ “qoruq canlısına” çevirə bilər.
Ola bilər ki, AI-lər və cyborg-lar bizə acımasınlar — sadəcə təbiət tarazlığı kimi qoruyub saxlasınlar.
Və bəlkə də bir gün…
bir yazıçı AI-yə deyəcək:
“Keçmiş insanlardan biri haqqında yaz. Onların duyğuları var idi. Nə qəribə canlılar idilər…”
zamanla unutmaq deyə bir anlayışın olmadığını bütün mənliyim ilə təsdiqləyə bilərəm.insanların zamanın axarına buraxdıqları sadecə hadisələrin əvvəlki qədər xatırlamamaq duyğuların isə daha basğın hiss etməməkdən ibarətdir.bəlkə simaları unuda bilərik,səsləri unuda bilərik,hətta görüş yerlərini belə unuda bilərik lakin nostalgiya hissləri ilə bizi bürüyən o yarımçıq xatırlanan xatirələri əsla.günün random hissəsində ağlınıza gələ biləcək,bəlkə yemək yeyərkən,film izlərkən,yorucu iş gününün ortasında belə nələrəsə məna qatacaq fikirlərin mövcudluğu heç vaxt keçmir.nənəm babam haqqında heç vaxt danışmaz,nə bir kəlimə edər nə də onu xatırladacaq əşyaları bizə göstərər amma hər səhər babam əkən ağacı sulamağ üçün erkən qalxar.unudursan lakin o insandan geridə qalanlar hər zaman sənin bir parçan olmağa davam edər.
