+31 əjdaha
5. Demək olar ki, dünyanın tamamına yayılmış, qlobal bir fenomen. idman, ticarət, hətta siyasətə belə qarışmış vəziyyətdə.. əvvəllər ana axımı qırağından, bucağından dürtən hip hop Hal-hazırda ana axımın özülüdür. Təbii ki, bu hər zaman belə olmamışdır. Bu vəziyyətə gələnə qədər hip hop çox əziyyətlər çəkmişdir, hansı ki, hamısına toxunacağam.Hip hop əslində bir üst başlıqdır. Bir kultdur və bu yaşam tərzinin əslində sıxışdırılmış adıdır. Bu kult özündə rap, graffity, breakdance və dj-liyi barındırır. Sonradan bura beat box da əlavə olundu.
Hip hop haqqında yaza bilmək üçün gedilməsi lazım olan yer, 1970-lərin amerikasıdır. New Yorkun şimal-şərqində yer alan bronx bölgəsi. Hər şeyin başlayacağı yer. O illərdə new yorkda bir disko çılğınlığı hökm sürməkdəydi. New yorkun bütün orta və üst təbəqə camaatı bu pop musiqisinə özünü qapdırmış vəziyyətdə idi. Bahalı maşınlar, bahalı, bər-bəzəkli geyimlər, bujiteriya, ləl-cəvahirat, sərxoş həyat tərzi..
Amma bütün bunlar baş verərkən bronx yanırdı.. Cənubi bronxun böyük hissəsi rəsmən bir savaş meydanına dönmüşdü. Xarabazarlığa çevrilmiş bu yerdə hər gün cinayət, oğurluq, polis tərəfindən öldürülən insanlar vardı.
Bu qədər təlatümdən və küncə sıxışdırılmış bu toplumdan mütləq nə isə çıxmalı idi. Hip hop.
New yorkun zənginləri özünü diskolarda yellədə dursun, bronxun küçə uşaqları fərqli bir şey axtarışında idilər. Və o axtardıqları şeyi yerli bir dj-in keçirdiyi partidə tapacaqdılar. ilk hip hop partisini verən şəxs. kool herc!
40-50 nəfərlik kiçik yerdə verilən bu partidə, sonradan hip hopun önəmli şəxsiyyətləri halına gələcək dj red alert, melo male, kurtis blow kimi şəxslər vardı. Herc bir inqilabçıydı. Rutinləşmiş, çürüyü çıxmış disko musiqisini rədd etdi, daha əvvəllər eşidilməmiş, görülməmiş radiolarda çalınan funk musiqiləri çalırdı.
Bəs, niyə hercə ilk hip hop partisini verən adam deyilirdi?
Çünki, bu parçaları çalarkən əlavə etdiyi özəl bir şey vardı. Parçalarda bütün drumların, bas drumların və s. Susduğu qısa bir an vardır. Qısa bir ara. Herc, bu araları tutub uzadırdı. Hercin bu kəşfi hip hopun doğuşu üçün çox önəmli bir nöqtə idi. Çünki herc bu formada çaldığı parçaların içərisində yeni bir parça yaradırdı və bu aralarda musiqinin ritminə uyğun şəkildə rəqs edən gənclər breakdance-ın təməllərini ortaya qoyduqlarının fərqində belə deyildi. Ki, breakdance sözünün mənası da buradan gəlir. ingiliscədən break- ara, dance- rəqs. Hercin musiqi aralarındakı ritmlərlə rəqs etdikləri üçün onlara, breakdancer adı verilmişdi. Və b-boyluq beləcə ortaya çıxmışdı.
Və herc beləcə həm hip hopun həm də b-boyların ortaya çıxmasına ilham qaynağı olmuşdu.
Hercin ilham verdiyi bir şəxs daha; africa bambaataa.
O dönəmdə bronxla çeteləşmiş qruplar arasında barış üçün mübarizə aparan birilərindən idi. Şiddətin dayandırılmasında önəmli rol oynadı. Toxum bir dəfə əkilmişdi və hip hop qarşısıalınmaz bir sürətlə cücərirdi. Hər keçən gün, graffityçilər və rap vokalistlərinin sayları artmağa başlamışdı. Herc bir qığılcım yaratmış, bambaataa isə bunun ətrafında bir toplum yaratmışdı. Amma hip hop hələ də yolun başındaydı. Hip hopun sənət ola bilməsi üçün hələ də əksik çox şey vardı. Qəsəbənin cənubunda yaşayan birisi bunu dəyişdirəcəkdi; grandmaster flash.
Bu gün gördüyümüz, əllərini cd-lərin üstündə hərəkət etdirən bütün dj-lər, bu hərəkəti kəşf edənin grandmaster flash olduğunu bilirlər(yəqin ki). Grandmaster flash texnika və texnologiyanı mükəmməl bir şəkildə birləşdirərək, işi bir üst səviyyəyə çıxardı. Flash bu gün belə bütün dj-lər arasında "pick-up tanrısı" olaraq anılmaqdadır.
Kool Herc, africa bambaataa və grandmaster flash. Müqəddəs üçlük tamamlanmış və hip hopun təməlləri artıq atılmışdı.
Amma bu gün hip hop deyildiyində, ağıla ilk gələn dj-lər deyil, rapçilər gəlir. Bəs bu nə vaxt başladı? Sözlərlə ritmlər necə görüşdü?
Əslində bu qaradərililərin ruhunda olan bir şey idi. Mikrofon əlində, qabağındakına və ya yan-yörəsindəkilərə havalı sözlər, atmacalar söyləmək və bunu bəzən qafiyəli şəkildə etmək, onsuz da etdikləri bir şey idi, amma bunu daha tərtibli bir şəkildə edən biri vardı. Bir radiospiker olan franky cracker radioyayınlarında rap deyər kimi etdiyi aparıcılıqla, onu dinləyən rapçi gənclər üçün, bir örnək oldu.
Bilinən anlamda rapi ilk kimin başlatdığını demək çox çətindir, amma bir çox qaynağa görə bu ad dj Hollywooddur. New york diskosundan çıxan bu adam, bir çoxlarına görə rapin ilk kralı idi. Amma bu öncül isimlər, şəxslər nə qədər önəmli olsalar da, ortalıqda hələ də bir rap albomu belə yox idi və hip hop sadəcə underground musiqi olaraq davam edirdi. Öncə amerikanı, sonra isə bütün dünyanı ələ keçirməsinə hələ çox var..
ilk albom fikrini gətirən isə, hip hopun çölündən biri olacaqdı. sylvia robinson.
Sylvia ilk hip hop albomu üçün, bronxdan hancki tapmışdı. Hanck rap lirikaları söyləyə bilən bir pizzaçı idi. Sylvia ona həyatını dəyişdirə biləcək bir təklif verdi.
"Dükanı bağla və rapini de"
Sylvia eyni zamanda iki nəfərlə də görüşdü, amma aralarında seçim etməyə zorlandığı üçün, üçünü də birləşdirməyə qərar verdi və beləcə sugarhill gang yaranmış oldu.
Gang "rapper's delight" parçasını çıxardığında artıq böyük bir hit "gəlirəm, qapıdayam!" Demişdi. Mahnı bomba təsiri yaratmışdı və hər evdə, hər küçədə, hər maşında, hər taksidə oxuyurdu. Dillərdə dolaşan milli marş kimi artıq bir rap mahnısı var idi ortalıqda. Son dərəcə dəyərli, yeganə rap yazısı. Əlimizdə bir ədəd hit musiqi və bir ədəd rap plakı vardı. Hip hopun dünyaya yayılması üçün lazımlı zəmin yaranmışdı.
Amma rapçilər, daha doğrusu illərlə rap deyib amma heç bir plak, parça çıxarmayan gerçək rapçilər bu vəziyyətdən heç də xoşnut qalmamışdılar. Çünki insanlar bu qrupu rapi icad edən şəxslər olaraq tanımışdılar. Nə də olsa indiyə qədər eşitməmişdilər. Təxminən 7 ildir ki, undergroundda ilişib qalmış bu musiqi, sylvia robinson sayəsində dünyaya açıla bilmişdi. Hə, hip hop məşhur olmuşdu, amma onu yaradanlar tərəfindən deyil.. qrupun solisti hanck sözlərini açıqca grandmaster keyzz-dən oğurlayırdı...
Hər şəkildə rap dünyaya yayılmışdı və "rapper's delight"dan sonra hər kəs bu musiqini bacara biləcəyinə inanmışdı. Dünyanın müxtəlif yerlərindən, müxtəlif sərmayədarlar. Artıq bazar bu yönümdə idi. Rapçilər bunun əslində gəlib keçici bir həvəs olduğunu düşündülər. Bunun gələcəkdə irimiqyaslı bir "sənaye"yə dönüşə biləcəyi ağıllarına gəlmirdi.
Və artıq köhnə dj-lər, rapçilər, bu işi başladan şəxslər bronxdan ayrılıb, new yorka gəlməyə başladılar. Bu əsnada da, hip hopa digər musiqi janrlarından da girişlər edildi. Punk musicdən, rock musicdən bir çox sənətçi rap performansları sərgiləməyə çalışırdılar və bu insanlardan bəziləri sözlərində grandmaster flashin və hip hopun digər atalarının adlarını çəkincə, insanlarda bu şəxsiyyətlərə qarşı bir maraq oyanmağa başladı və beləcə onlar da ulduza çevrildi.
Amma o zamanlar rap sadəcə əyləncə məqsədli sadəcə partylərdə, şoularda deyilirdi. Sözlərdə heç bir məna, mesaj, siqnal yox idi. Deyə düşünərkən, grandmaster flash və onun qrupu, əslində hip hopun düz bir musiqi janrı olmadığını, çox anlamlı və möhtəşəm olduğunu vurğulamaq məqsədli, "the message" adlı parçanı ortaya qoydu. Bəli, artıq xəbər başlıqlarında idilər -*.
Spikerlər mahnı üçün, "şəhərin ghettosunun sərt marşı" ifadəsini işlətmişdilər.
Mahnı o qədər güclü idi ki, hip hopu sevməyənlər belə, qulaq qabartmış, tənqidçilərdən belə çox yüksək xallar almışdılar.(mahnının linkini qoyuram)
(youtube: 
)
)10 ildən sonra hip hop artıq axtardığını tapmışdı. Sadəcə əyləncədən daha artıq bir şey idi. Siyasətdən belə güclü.. və artıq hip hopun qızıl dövrü başlamışdı.
ilk solo mc olaraq anılan kurtis blow, musiqi olmadan sadəcə rap edən run-dmc. Run-dmc ayrıca hip hopun, necə deyərlər, geyim tərzini də dəyişdirən ilk qrup oldu. Əvvəllər bahalı, caf-caflı, parıltılı geyimlər yerini sport, underground geyimə, adidas ayaqqabılara, kepkalara, kongol papaqlara buraxdı. Hətta iş o yerə çatdı ki, "adidas" satışların artdığını görərək, run-dmc-dən "my adidas" adlı bir sifariş istədi.
Run-dmc;
kane gəldi, sözləri daha cool, bitiş cümlələrini daha vurucu etdi. rakeem gəldi və kane-ə rəqib oldu. Rakeem və generasiyaları işə flow deyilən şeyi qatdı. public enemy gəldi və iqtidarla savaşdı. Xalqın səsi oldu.. əzilənlərin səsi oldu..
Hip hop bir daha potensialını ortaya qoymuşdu. O bir güc idi. Sözlərdən ibarət bir silahdı.
Hip hop şübhəsiz ki, new yorkun şərqində yaranmışdı. New yorkun qərbində edilən şeyə isə hip hop demək gülünc idi. Sahildən 5 dəqiqəlik məsafədə yaşayan bu toplumun şikayət edəcək nəyi vardı ki? Sözlərin ağırlığı olmayınca, başqa bir şey ön plana çıxdı. Musiqi!
dr. Dre kimi dj-lər mc-lər olmadan konsertlər verirdi. Amma burada bir tərəfdən də gangsta rap yaranırdı. ice-t-in "6 in the morning" parçası, gangsta marşı olaraq qəbul edilirdi. Ardından n.w.a yarandı və "boys in the hood" mahnısını çıxartdı və bu gerçək gangsterlər tərəfindən yazılmış, gerçək gangster rapi idi.. hamımızın yaxşı bildiyi o "thug life" parçası belə bir "n.w.a" əsəri idi. Bu qrup və polis arasında o dərəcə bir gərginlik vardı ki, polis onların parçalarına qadağa qoyulması üçün əllərindən gələni edirdi. Hətta, detroitdə bir konsert zamanı, "n.w.a"-in ətrafı polislər tərəfindən sarılmışdı və o mahnını oxumamaq barəsində xəbərdarlıq edilmişdi.
Amma nə oldu? Qiyamət qopdu..
Polislər səhnəyə hücum etdilər və əsil çetenin, mafiyanın özləri olduğunu göstərdilər. Həddindən artıq şiddətə baş vuran bu polislər məhkəmədən günahsız olaraq çıxınca, ortalıq daha da qarışdı. Şəhər bir savaş meydanına döndü. Deyilənlərə görə, həmin los angeles üsyanı gangsta rapinə qarşı olan alğını yenidən düzənlədi.
N.w.a
Bunlar baş verərkən, dr. Dre öz studiyasında əlindən bir şeylər çıxarmağa çalışırdı. O gün orda "the chronic" adlı bir gangsta rapi albomu çıxacaqdı və otaqdakı adamlar, crut, robin Prince, hala və snoopp dogg. Hip hop və rmb-in birləşməsi də bu dönəmə dayanır. low rider maşınlar və "ritmlə rəqs et" tərzi parçalar. Dr. Drenin bu yeni əl işi qərbi amerikada bir qar uçqunu kimi getdikcə böyüdü. Albom artıq pop musiqi albomlarından daha artıq satılırdı.
Kool hercin partisindən dr. Drenin dünyaya rap albomu satmasına qədər keçən 20 il ərzində çox şeylər yaşanmışdı. Amma alındı. Ana axım hip hopu tamamilə qəbul etdi. Hətta 80-lərdə parti musiqilərinin daha geniş yayıldığı miamidə belə hip hop daha məşhur olmağa başladıvə cənubstili deyilən rap ortaya çıxdı.
O dönəmdə, uncle luke adlı bir dj vardı. Tək məqsədi insanları əyləndirmək olan bu dj açıq hava konsertləri verərkən, sırf qaradərili olduğu üçün polislər tərəfindən ərazi basıldı və zorbalığa məruz qoyuldu. Daha sonra luke pul yığaraq öz məkanını satın aldı. Həmin dövrlər qaradərililərin öz işlərini qura bilmələrinin sadəcə xəyal olduğu bir dönəm idi. Luke isə işləri böyütdü və ilk dəfə olaraq luke skywalker adlı ilk musiqi studiyasını qurdu. ilk rəsmi imzanı da thug life groov qrupu ilə atdı. Luke, əsasən açıq-saçıq sözlərdən ibarət olan, səhnələrində qadınların daha ön planda olduğu, seksual təbiətli bir iş ortaya qoydu. Lukeun studiyası qaradərililərin sahib olduqları ən böyük markalardan biri oldu. Amma albomun populyarlığı artdıqca, problemlər də bərabərində gəldi. Cənubi florida bələdiyyəsi bu albomun həddindən artıq seksual xarakterli olduğu qərarında gəldi və albomu qadağan etdi. 10 iyul 1990-da luke və qrupu hadisənin üzərinə gedərək, albomun qadağasına rəğmən, valinin yaşadığı ərazidə konsert verdilər və qadağan olunmuş parçalarını oxudular. Bunu edərkən həbs ediləcəklərini bilirdilər və elə də oldu. iş böyüdü və televiziya kanallarına qədər gedib çıxdı. Məsələ irqçilik və ifadə azadlığı məsələsinə döndü. Çünki "thug life groov" seksual təbiətli parçalar çıxaran ilk qrup deyildi. Daha öncə də edilmişdi, amma edənlər ağdərili olduğu üçün hər hansı bir maneəyə məruz qalmamışdılar.
Luke üçün bu məhkəmə çox önəmli idi. Ümumiyyətlə dava federal bir xarakter almışdı və əgər luke və qrupu mübarizələrində məğlub olsaydılar, onlar daxil bütün qrupların bu tipli mahnıları qadağan ediləcək və bu bir əmsal təşkil ediləcəkdi. Luke məhkəməni qazandı və hip hop bir az daha gücləndi. Hazırda hip hop musiqisi edən hər kəs, bir baxımdan bunu lukea borcludur...
Luke musiqini qurtarmışdı, amma hələ də musiqinin hörmətə minməsi üçün, bassdan və götdən daha artığına ehtiyac vardı.
Digər tərəfdən körfəz bölgəsi də hip hopa bəzi simvolik şəxslət qatmışdı. Bir neçə gün əvvəl, postlarda paylaşılan mc hammer kimi bir əfsanə vermişdi körfəz və belə bir əfsanə hiti hip hop dünyasına qazandırdı.
(youtube: )
)Hammer musiqidən əlavə, səhnə şouları ilə də könüllərdə taxt qurmuşdu. Parçaları həftələrlə musiqi listlərində birinci sıradan aşağı düşmürdü.
Və.. başqa bir əfsanə gəlib çıxdı.. 2pac!
Onunki başlı-başına bir hekayə olar, amma bu qədərini deyim, 2pac öz yolunu özü cızan, milyonlarla insana ilham qaynağı olan, sözlərində hər zaman deyəcək, anlatacaq bir şeyləri olan, daha öncə söylənməyənləri söyləyən bir əfsanə idi və musiqisini bu insanlığa miras olaraq buraxdı..
2pac sentyabr 1996-cı ildə, maşınına açılan atəş nəticəsində öldü və hip hop dünyası şoka uğradı. 2pacın ölümü ilə bağlı hadisələr əsl bir sirrlər dünyası olaraq qalmaqdadır. 2pac tərəfi onu vuranın biggie olduğunu düşünürdü. 2pacın ölümündən 3-4 ay sonra biggie 2pacın bölgəsinə gəldi və radioda reportaj verdi. iki tərəf arasındakı düşmənçiliyi bitirmək istəyirdi. Radioda sülh mesajı verdi və 2pacı vurduranın əsla özü olmadığını dedi. Amma biggie o gün 2pacla eyni yaşda, eyni şəkildə maşınının içində öldürüldü.. hip hopun iki nəhəngi olmaması gərəkən bir qan davasında əbədi susqunluğa uğradılar.
Daha sonra bir çox isim gəldi və kultu alıb öz çiyinlərində daha yüksəklərə daşıdı.
"Hip hop shop" adlı paltar Dükanında təşkil edilən freestyle müsabiqələrində ortaya çıxan və rap dünyasının təpəsinə qədər dırmaşan eminem, lil wayne, 50 cent, jay-z və başqaları...