+18 əjdaha
8. qadın azadlığı mövzusunda yazılmış cəfər cabbarlı pyesi. ilk dəfə 11 yaşında atamın kitabları arasında görüb oxumağa başladığım bu kitabı təzəlikcə yenidən oxuyanda məndə güclü təəssürat yaratdı. əgər sona cabbarlının cəfər cabbarlı haqda yazdığı xatirələrini oxumusunuzsa,orda da qeyd edib ki,cəfər cabbarlı hamlet əsərinin azərbaycan dilinə tərcümə edilməsində uzun müddət işləyib. bu əsərin dialoqlarında da şekspir əsintiləri xeyli hiss olunur. bir də yenə bu memuarda sona xanım yazır ki,cəfər cabbarlı onu çadranı atmağa cəsarətləndirən olub.biraz əsərin sujet xəttindən danışsaq, əsas obraz sevil əri balaş tərəfindən daim sözlü şəkildə əzilən qadındır. balaş qərbə meyilliliyi də əks etdirir eyni zamanda. daha doğrusu şərq insanının qərbə meyillənməsindəki iki üzlülüyü. balaş işlədiyi yerdən tanıdığı dilbər adlı qərb həyat tərzini mənimsəmiş, öz dili ilə "parisdə manikür kursu keçmiş" qadınla birgə yaşamağa başlayır, yüksək təbəqədən insanlarla oturub durur. ancaq bunları edərkən öz kişiliyini də qırağa qoymur,sevilin çadrasını başında saxlayıb onu,utandığı atasını,qaynatasını və mənim üçün əsərin kilit obrazı olan bacısı gülüşü bu insanlardan gizlədir. sevil isə əsl azərbaycan qadını kimi balaşa sadiqdir. gülüş reallığı görür,qara çadranı başlarının üstündəki bulud adlandırır,özü də çadrasız gəzir,dəli adlandırılır. gözləri bağlı olan sevil isə oğlu gündüz üçün hər şeyə dözür,ancaq dilbər onu istəmədiyinə görə küçəyə atılır. sonradan sevil illər sonra oğlunun ad günündə gəlib çıxır. qayıdanda çadrasını atmış,təhsil almış,gözləri açılmış,görünüşü dəyişmiş qadın kimi qayıdan sevil,balaşa gündüzlər oxuduğunu,gecələr isə kişilərlə "qiymətləşdiyini" deyir. sevilin əslində həqiqət olmayan bu sözləri isə indi belə çoxlarına adi gəlməyəcək,dövrün azərbaycan ədəbiyyatı üçün isə inqilab olan bu möhtəşəm dialoqa gətirib çıxarır:
balaş.axı,sevil,bu əxlaqsızlıqdır,namussuzluqdur. yox ola bilməz. yalvarıram,sevil,söylə ki sən əvvəlki kimi əxlaqlı və namuslusan...
sevil.namus!nədir namus? yalnız qadınların daşıyacağı bir yükdür. sən hər gün bir dəqiqəlik zövqün üçün tuş gəldiyin hər bir qadına göz basırkən,kimsə sənə namussuz demirdi. lakin biz bir lampalıq neft,bir parçacıq çörək,bir doyumluq quru çörək üçün birinə yanaşdıqda,bütün bayquşlar səs-səsə verib,dörd bir yandan: "fahişə,fahişə",-deyə ulaşırlar. halbuki sən mənim gözümün qabağında bir qadının belindən qucmuşdun,mən də qarşında durub titrəyirdim,göz belə qırpmırdın. bilmək istəyirdim ki,sənin adın nə olur? ad birdir. o zaman nə düşünməyə beynim,nə də deməyə dilim yox idi. indi isə üzünə deyirəm: fahişə!
sevil əslində "fahişəlik" etməmişdi. sevil azərbaycanda qadınların azadlıq yolunun simvolu halına gəlməyə layiq olan, dövrünün çox üstündə bir dünyagörüşünə malik yazıçı tərəfindən yazılmış,təəssüf ki,indi belə qadınların heç də azlıq olmayan bir kütləsi tərəfindən başa düşülməyəcək bir obraz idi. bu cəhətdən,hər nə qədər ədəbi cəhətdən mükəmməl olmasa belə “sevil” əsəri daha çox tanınması,oxunması vacib olan əsərdir. çox inanmasam da, bəlkə qadınlar və kişilər sevili oxuyub sədaqətin,fədakarlığın,əxlaqın sadəcə qadınlara məxsus olmadığını, azərbaycanlıların ilişib qaldığı ana-bacı,namus məvhumlarının sadəcə beyinlərdə zəncir olduğunu dərk edə bilərlər.