+11 əjdaha
1. düşünmədən, götür-qoy etmədən "düzgün" qərar vermək bacarığıdır. qərar vermə əməliyyatı şüuraltında aparılır və qərar verən bu qərara necə gəldiyini izah edə bilmir. tanımı verərkən dırnaq içində düzgün sözünü yazdım. çünki insanlar yalnız düzgün verilən bu tip qərarlara intuisiya deyirlər, halbuki səbəbi gətirilmədən verilən səhv qərarlar da intuisiyanın məhsuludur.şüuraltının qərar verməsi üçün müəyyən məlumat bazası lazımdır. bu məlumat bazası gündəlik həyatdan aldığımız təcrübələr, bədənin hal-hazırki vəziyyəti və s. ilə yaradılır. beyin bu bilgilərin əsasında ən optimal qərarları verməyə çalışır. ən optimal deyəndə, mümkün qədər düzgün və mümkün qədər tez qərarı nəzərdə tuturam. riyazi dillə desək beyin ən yaxındakı lokal ekstremuma qaçır, təsadüfən qlobal ekstremumu tutması da bir ehtimaldır. klassik bir nümunə mübarizə-qaçış reaksiyasıdır. orqanizm bir təhdid ilə üzləşəndə beyin mümkün qədər qısa zamanda qaçmaqmı, mübarizə aparmaqmı lazım olduğuna qərar verməyə çalışır. heç də həmişə düzgün qərar vermir, ancaq düzgünə çox yaxınlaşır.
intuisiya həyatımızda bizə çox kömək olsa da, bəzi sahələrdə ciddi şəkildə mübarizə aparılması lazım olan bir şeydir. məsələn elmin əldə etdiyi bir çox nəticələr bizim reallıq adlandırdığımız şeydən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənə bilər. əksər insanlara "sabit sürətlә gedən avtobusda əlimizdən top buraxsaq, top necə hərəkət edər?" deyə soruşsaq, "top aşağı düşər, ancaq həm də arxaya doğru hərəkət edər." şəklində cavab alarıq. halbu ki, avtobus sabit sürətlə gedirsə, top da dümdüz aşağı düşməlidir. avtobusun hərəkətə gəlməsi və dayanması zamanı hiss etdiyimiz ətalət qüvvəsi haqqında xatirələrimiz sonradan intuitiv olaraq yanlış qərar verməyimizə səbəb olur. bir başqa misal. əksər insanlarda qaliley transformasiyası ilə bağlı bir intuisiya var. yəni qaliley transformasiyasından xəbəri olmayan bir insan intuitiv olaraq onu işlədə bilir. çox adam avtobusla gedərkən, yanından yavaş-yavaş saatda 10 km sürətlə ötən maşının əslində, (avtobusun sürəti + 10) kimi bir sürətlə hərəkət etdiyini xəyal edə bilir. amma işin içinə relyativistik effektlər girdikdə intuisiya ən böyük düşmənə çevrilir. relyativistik effektlərin ortalığa çıxdığı sürətlərlə bağlı bizim təcrübəmiz yoxdur. ona görə də qərarları o effektlərin yox olduğu bir dünyada imişik kimi veririk. intuisiyanın bizi nə vaxt aldatdığını əvvəlcədən bilmək çətindir. ona görə də onunla tamamilə sərt mübarizə aparmaq lazımdır. çalışmaq lazımdır ki, içkili olduqda belə səbəbə dayalı fikir yürüdək, intuisiyaya yox.