+22 əjdaha
5. kainat ağılasığmaz dərəcədə möhtəşəm və genişdir. bir neçə gündür təqdimat hazırlamaq üçün bu haqda araşdırma edirəm, və, həqiqətən, araşdırarkən öyrəndiklərimdən çox heyrətləndim. bir dəfə girdimi çıxa bilmir adam mövzunun içindən. təsadüfən elə google'da axtararkən Nasa'ın saytını gördüm və ordan istifadə elədim (artıq bunun da nə təsadüfü olacaqsa, kainatdırsa, nasa da). o saytı bu günə qədər kəşf etmədiyim üçün çox üzüldüm, həqiqətən. bu nə gözəllikdir: https://exoplanets.nasa.gov/deməli, nə qədər habitable zone (yaşayış üçün əlverişli olduğu düşünülən) olan planet mövcud imiş. və hələ sadəcə Süd yolu qalaktikasında Super-Earth adı verilən yer bənzəri nə qədər planet mövcuddur. bu planetlər yerin ölçüsündən 2 dəfə, kütləsindən isə 10 dəfə böyük olurlar. Adətən Uran, Neptun böyüklüyündə, həmçinin dəmirdən, karbondan və qazlardan təşkil oluna bilirlər.
Günəş sistemindən kənara çıxanda qarşımıza çıxan bütün planetlər ekzoplanet adlandırılır. Digər planetlərdən fərqli olaraq onlar hansısa ulduza bağlı olmur və qalaktikanın mərkəzində sərbəst şəkildə "üzürlər".
Yerə ikinci ən yaxın ekzoplanet isə "Barnard's Star b"dır. yerdən 6 işıq ili uzaqlığındadır və yerdən 3.2 dəfə böyükdür. orbital periodu 233 gündür. barnard ulduzu ətrafında orbital dövr edən planet qırmızı, soyuq və az kütləlidir. öz ulduzundan uzaqda olduğu üçün zəif işıqlanır və bu yerin günəşdən aldığı işığın 2%dir. ətrafında fırlandığı ulduz isə gecə səmasında ən sürətli hərəkət edən ulduzdur.
Yerdən kənarda artıq həyat üçün əlverişli planet axtarışına çıxanda bir neçə yer bənzəri Super-Earth tapmaq olar:
Kepler teleskopu ilə izlənən K2-131b Super-Earth tipli yerdən 2 dəfə böyük planetdir. Həm də Günəş kimi sarı bir ulduzun ətrafında fırlanır. Bizim yerə nə qədər bənzəyir hə? siz də yeni bir həyat üçün həyəcanlandınız, amma tələsməyin çünki bu planetin səthi bit dəmiri buxarlandıracaq qədər istidir. həm də öz orbiti ətrafında fırlanmağı 9 saat çəkir. Merkuridə isə bu 88 gündür. Və gün ərzində bu planetdə günəş heç vaxt batmır.
Kepler teleskopu ilə izlənən ikinci bir planet Kepler-22B elm adanları tərəfindən tam təsbit edilə bilməyib. Səthi su ilə örtülsə də, onun qaz halında da ola biləcəyi də ehtimal edilir. ancaq son kompüter modelləşdirməsindən sonra nəzəri olaraq həyat üçün əlverişli olduğu ortaya çıxdı. çünki bütün səthi su ilə örtülən və yan tərəfə əyilmiş bu ekzoplanetin səthinin orta tempraturu 15 dərəcə selsidir. radiusu isə yerdən iki dəfə böyükdür. orbital periodu 289 gündür. yerdən isə 635 işıq ili uzaqlığındadır.
kainat hər an genişlənən bir məfhumdur. ancaq maraqlıdır, hara kimi genişlənəcək? bir dənə burda dayanın. və sadəcə təsəvvür edin. hər keçən an genişlənir. bu kainat nədir ki? nəyin içindədir? niyə genişlənir? hardan tapır genişlənəcək yeri? çox maraqlıdır. bəlkə də kainat özü başqa kainatın içindədir. bəs bu kainat o hardadır?
ulduzlar da böyüyür. böyüdükcə isə parlaqlıqları artır. parlaqlığı artan ulduz artıq öz məhvinə yaxınlaşır, yaşlanır artıq, enerjisini sərf edir. enerjisi bitən ulduz isə "ağ cırtdan" adlanır. ağ cırtdan adlandırılsa da, hələ də parlaq olurlar. parlaqlığın səbəbi isə enerjisi vermək deyil, səbəbi ulduzun hələ də çox isti olmasıdır.
kainat çox maraqlı yerdir. onu kəşf etmək, öyrənmək isə insana zövq verir. ancaq bir gün(hansı planetə, hansı ulduza görə gün) hər bir ulduzun məhv olacağını anlayanda artıq onda qorxur insan. Düzdür, hələ günəş cavandır, ancaq bir gün o da məhv olacaq. günəşin 8 milyard ili var hələ qarşıda , ancaq yerin neçə ili var? bax o kainatdan daha çox insanlara bağlıdır.