+2 əjdaha
1. Sabiilik olaraq da bilinə e.ə. 1-ci minilliyin ikinci yarısı- eramızın lap başlanğıcında c.mesopotomiyada meydana gəlmiş dini təlim. yaradıcıları mandelər sektasıdır. yerli əhali onları -menday , müsəlmanlar adətən sabiun ,sabba və ya subba (c.ərəbistandakı saba tayfa birləşməsinin və onun yaratmış olduğu dövlətin adından) adlandırır. nasuralılar (isanın doğulduğu şəhərin adından) , qalillilər (fələstin əyaləti) adlar ilə tanınmışdır. mandeizm xristianlığın ,iudaizmin , zərdüştliyin və babil dini ünsürlərinin qarışığından ibarətdir. mandelərin şərqi arami ləhcələrinin birində yazılmış dini kitablarından yalnız ayrı-ayrı parçalar günümüzə gəlib çıxmışdır. mandeistlərin əsas abidəsi adəmin kitabı -6cı əsrin ortaları 900-cü illər arasında yazılmışdır. bu əsər kinza (xəzinə) və ya sidra rabba (böyük kitab) adları ilə məşhurdur. mandeizmə görə mandelərin adı həyat anlayışını təcəssüm etdirən nurlu qüvvə manda de-xayyanın (həyat kəlamı , əslində -gnosis vitae - həyatı bilmə) adından alınmışdır. mandeizm nur səltənətinin zülmətə qarşı qoyulmasını ön plana çəkir. manda de-xayya insanlar qarşısında müxtəlif şəkildə o cümlədən ilk insanları yaratmış üç qardaş simasında zühur edir. mandelər hesab edirlər ki bir cüt insandan başqa bəşər nəsli üç dəfə məhv edilmişdir. onlara görə dünya yeddi dövrə bölünməklə 480.000 il mövcud olacaqdır. mandelər Bibliya peyğəmbərləri isanı, ibrahimi və Musanı yalançı peyğəmbər sayırdılar. israr edirdilər ki həqiqi peyğəmbər xeyli adamı xaç suyuna çəkmiş Zəkəriyyənin oğlu Yəhyadır (ioann). I əsrdən sonra Mande icmalarının çoxu dağılmış, bir qismi manilərə qoşulmuşdu.