Bir narkotik vasitə düşünün, amma narkotik deyil, texniki olaraq eyni reseptorları (mu-opioid) qıcıqlandırır deyə narkotikdir, amma sintetik narkotik..
Heroin dərhal başınızı sığallayıb sonra boğan sevgilidirsə
Metadon səni həmişə narahat edən, vəziyyətini yoxlayıb stabillik verən köhnə dostdur. Bu vasitə narkoloji reabilitasiyalarda necə müalicə üçün istifadə olunur?Niyə hər narkotik asılılığı olan şəxsə verilmir? Rusiyada nə səbəbə qadağandır? Necə mərkəzlərdə pulsuz verilən vasitə küçələrdə pulla satılır? Heroindən fərqi nədir? Hansı hallarda öldürücüdür?
Bu yazıda bu kimi sualları cavablandıracağam. Metadon ilk dəfə 1937-ci ildə nasist Almaniyasında (İkinci Dünya Müharibəsi öncəsində)sintetik opioid kimi hazırlanıb. İronik olaraq, müharibə zamanı müttəfiq qüvvələrin morfin anbarlarını məhv etməsiylə Alman həkimləri morfinin yerini doldura biləcək bir maddə axtarırdılar — beləliklə, metadon meydana çıxdı. İlk adı "Amidon" idi, sonra "Dolophine" kimi tanıdıldı. "dolor" (latınca ağrı "fin" (son) mənasında: "ağrının sonu". Amma bu “son”, bir çox insan üçün tsikl olaraq davam edən ölümlü bir sona çevrildi.
Güclü, uzun təsirli(24-36 saat) reseptor antiqonisti "m40" nişanəli ağrıkəsicidir və narkotik asılılığı müalicəsində 1963- cü ildən bəri istifadə olunur. Tərkibi, dadı ölkədən ölkəyə dəyişir
Bəzi yerlərdə şəkərlə qarışdırılır deyə narıncı / yaşıl rəng də ola bilir. Heroindən fərqli olaraq, gec beynə udulur deyə uçuş effekti(rush/euphoria yaratmır.) Bu səbəbdən çox asılılıq yaratmır. Ona görə həkim nəzarəti ilə sulu maye halında hər səhər xəstəxanadan alırlar. Bu İran (ən çox istehlak edən), Türkiyə, Almaniya, Hollandiya, Kanada, Avstraliya, İngiltərə (UK), İsveçrə, ABŞ (xüsusi Metadon Klinikaları – “Methadone Maintenance Treatment - MMT”) üçün belədir. Rusiya (QADAĞANDIR) – metadon müalicəsi qanunsuzdur. Rusiya “narkotik narkotiklə müalicə olunmaz” prinsipinə əsaslanır və yalnız abstinensiya (tam qadağa) tərəfdarıdır. Bu səbəblə Rusiya çox tənqid olunur.
Rusiyada olmasa da ,ümumən, heroin axtarışı azalır. Cinayət halları və hiv riski aşağı düşür. Hər səhərləri metadon içmək onlara hər səhər günahkarlıqla günə başlayaraq asılılıqdan qurtulmalı olduqlarını yada salır. Bu maddə narkotikə 2 və 2 ildən çox məruz qalanlara, 2 dəfə uğursuz reabilitasiya nəticəsi əldə edənlərə, 18 yaş üstü, narkoloji qeydiyyatda olub (heroin, morfin, fentanil, oxycodone və s istifadə etmişlərə), hiv, hepatit, tb, qiçs riski olanlara verilir. Nəfəs problemi, qıcolması olana , alkoqol, kokain qəbul edənə, ağır psixi xəstəliyi olana (şizofreniya, bipolyar və s) , metadona qarşı allergiyası olana verilmir. Benzodiazepinli maddə( məs: diazepam) ilə or sedativ maddə(yuxu dərmanı ilə) içilərsə beynin tənəffüs mərkəzi dayanır--> ölüm..
alkoqolla istifadəsi ölümcüldür. Birincisi təsir etmədi deyib ikincini atdıqları halda da ölümcüldür. Təsirini gözləməlidirlər. (Metadon təsirini 2-4 saata göstərir.) Bəziləri evdə müalicə istəyir və onlara günlük qəbul evə göndərilir. Onlar da qara bazara sızır, quru tableti 40, sulu məhlulu 30 manat olaraq satırlar. Bu qanuna ziddir. Xatırladım ki, metadon "Azərbaycan Respublikası üzrə dövriyyəsi məhdudlaşdırılmış narkotik vasitələrin II siyahısına" daxildir. İynə ilə yeritmə ürəyə və ağciyərə ziyandır.
Metadon heroinə ehtiyacı yatırır, doza istifadəsi enməlidir. Birdən-birə kəsmək olmaz. Detoksikasiya (narkomanların kompleks müalicəsinin ilkin mərhələsi) keçildildikdən sonra narkoman xəstə dozanı özü azaldaraq proqramdan çıxa bilər. Əks halda heroindən fərqli olaraq səssiz-səssiz öldürər.
Daha bir maraqlı sual: Morfin əvəzinə niyə metadon xəstələrə verilmir? Çünki gec yayıldığı üçün dozası çətin bilinir. Bəzi xəstəliklər var ki, ona morfin olar, metadon isə gecikmiş 103 dür.
Akut (ani) ağrı — əməliyyat sonrası, qəza travması, yanıq Morfin tez təsir edir, ağrını dərhal azaldır. Metadon gec başlayır, kriz zamanı gecikməli təsir həyati risklidir!
Təcili yardım halları – infarkt, ağciyər ödemi.. Morfin vazodilatator təsir göstərir, təzyiqi və ağrını azaldır. Metadon bu hallarda nə effektlidir, nə də təhlükəsiz..
Qıcolma meyilli pasiyentlər (epilepsiya və s.) Morfin qıcolma riskini artırmır. Metadon qıcolma həddini azaldır, nöbet riskini artırır.
Uzun QT sindromu və ürək ritm pozuntuları.. Morfin ürək ritmini xüsusi dəyişmir. Metadon QT intervalını uzadır (ürək ritminin pozulması) → ventrikulyar aritmiya və ölüm..
Ağciyər çatışmazlığı (KOAH, astma, tənəffüs depressiyası) Morfin ehtiyatla verilir, amma idarə oluna bilir. Metadon daha uzunmüddətli tənəffüs zəifləməsi yaradır → boğulma riski daha yüksəkdir
Qaraciyər funksiyası pozulmuş xəstələrdə
Morfin əsasən böyrəklərdən xaric olur, Metadon qaraciyərdə yığılır, bu orqan zədəlidirsə, zəhərlənmə riski artır.
Dozanın dərhal effekt verməsi lazım olan hallar Morfin iynə ilə dərhal təsir göstərir Metadonun təsiri gecikir, bu isə təhlükəli ola bilər. Elə isə bu hallarda morfin düzgündür. Metadon eyni zamanda Xərçəng xəstələri və uzun müddət (paliativ baxım) larda istifadə oluna bilər. Həm morfinə görə daha zərərsiz, uzun davam edən və ucuzdur.
Reabilitasiya mərkəzləri üçün faydalıdır, sizə heroin qədər təhlükəlidir də demək istəmədim, sadəcə Bu cür təhlükələr yalnız sui-istifadə və ya səhv istifadə hallarında olur. Metadon, həkim nəzarəti olmadan və ya digər maddələrlə qarışdırılarsa ölümcül ola bilər. Lakin düzgün dozada, yolla, yəni tibbi nəzarətlə ən təhlükəsiz müalicə üsullarındandır.
Azərbaycanda bu maddədən istifadə nəzarət altında qanuni olaraq, 2020- ci ildən var. Bakı şəhərində və bəzi bölgələrdə metadon müalicəsi məhdud şəkildə tətbiq olunur. Əsasən ağır heroin asılılığı olan və HIV müsbət şəxslər üçün mümkündür.
Qeyd: Azərbaycanda bu proqram hələ çox məhdud, cəmiyyət tərəfindən damğalanma qorxusu səbəbilə müraciətlər azdır.
Rusiya heroinə yox deyir, amma metadona da yox deyir. Nəticədə, ölümə "bəli" demiş olur./
Azərbaycan hələ metadonu qəbul eləmir, sadəcə gözləyir — həyatlar isə hər gün ölümə yaxınlaşır.
Abş da 20 faizə qədər xəstə sağalır. Azərbaycan 2010-cu il statistikasında
25 489 narkotik aludəçəsi şəxsdən 152 nəfər narkoman metadona yönəldilib. Çünki bəziləri (istifadəsi üçün göstəriş verilmiş xəstələr siyahısına daxil olsa belə) bu müalicə üsuluna yox deyir. narkotik istifadəçisi kimi damğalanmaq iş imkanlarını, sosial münasibətləri və hətta ailə içindəki statusunu riskə ata bilər. Oysa bu vasitə ilə işlərinə də davam edə bilərlər. Hər ikisindən məhrum olurlar. Sağalmaq istəyən biri üçün hər səhər metadon içmək — narkotikə yox, yaşama bəli deməkdir. Onları damğalamaq yox, daha yaxşı yaşamaq üçün seçim haqqı tanımaq lazımdır.
Əlavə: Metadolun 5 nin istifadəsinə iş düşür, müalicədən çox aqressivlərə verilir. Çünki nəzarəti çox yaxşı saxlasa da asılılığı digərlərinə görə çox tələb edir. Az və öz verilir.
Müalicə üçün istifadə olunanlar: (nəzarət az, asılılıq az)
Tramadol, tapentadol, codeine dir.
Dünən səhər gördüm. Əvvəlki axşam tarqovuda yanımdan keçdi sandım, hamısı bunun zibilləridi.
Yuxuda əhmədlidəki evimizdəydim. Otaqlar filan eyni idi amma evimiz niyəsə 17-ci mərtəbədə və məhlənin ortasındakı binada idi. Otağımdan *
ki mən bütün evlərdə hər zaman qonaq otağını öz otağım edirəm
çıxıb kuxnaya keçdim. Hiss elədim ki, evdə 1 nəfər daha var. Girəndə baxdım ki, mama qabları yuyur, bacım masada oturub nəsə iş görür, masanın divardan asılan tv tərəfində də o! Yuxuda hansı fəsil idi bilmirəm amma əynində qış kurtkası vardı. Üzü, saçı, geyimi, mimikası və s hər şeyi sonuncu dəfə onu necə görmüşdümsə eyni cürə idi. Dinib danışdırmadan səhər yeməyimi yemək üçün masaya oturdum. Normalda o stulda heç vaxt oturmuram, mənim yerim bəllidi: atam belə olsa mən gələndə ordan durur ki mən oturum. amma o moment niyəsə düz onun qabağındakı stulda oturdum. Məni görən kimi sakitcə qalxdı. Ki istəmədiyi, nifrət etdiyi üçün deyildi*
zatən səbəbi də yoxdu bununçün
, qarşımda türklər demiş, mahçup olduğu üçün idi*
ki mən bunun üçün bir əlin beş barmağından çox səbəb sayaram
. Diqqətlə üzünə, gözünün içinə baxdım. Haçansa qabağıma çıxsa düz keçib gedərəm, amma o an düz qarşımda durduğunu görəndə o qədər dəhşətli bir özləm keçdi ki içimdən, gülümsədim. O da bir tık gülümsəyib yan otağa keçdi.
Sonrasında yeməyimi yeyirdim. bizimkilərə bu qızın burda nə işi olduğunu, hardan tanıdıqlarını və s soruşanda cavab vermədilər. O da yan otaqda getməyə hazırlaşırdı. Boylananda qapıdan çıxdığını gördüm. Egomu, qürurumu yeyib*
ki yalnızca yuxularda olur bu
dalınca qapıya getdim. Blok, ümumən bina tamam təmirsiz, sanki bu dəqiqə tikilib kimi gündəydi. Eləcə blokun pəncərəsindən məhləyə baxırdı. Binanın ən üst mərtəbəsində idik. "heç gözəl mənzərə deyil", - dedim, dalınca da "yolu tanıyırsan?" deyə soruşdum. O da şirin xırda yalan idimi, ya həqiqətən də bilmirdi deyəydimi bilmirəm, amma "yox, bilmirəm" dedi. Və bunu elə tərzdə dedi ki, sanki gəlməyimi istəyirmiş kimi.
Sonrasında kadr dəyişdi, anlam vermədiyim şeylər oldu. Balaca qız uşağı vardı. dəhşət çox oxşayırdı ona. Öz uşağı olduğunu sanmıram. Mənə göstərdiyi uşaqlıq şəklindəki ilə eyni idi, eyni geyimdəydi. Bizim evdə olanda o uşaq yox idi, məncə hələm evli də deyil. Onun öz uşaqlığı idi. Qanı tez qaynadı mənə, əlimdən tutmuşdu, Mənlə zaman keçirməyi çox sevmişdi. O da kənardan yüngülcə gülümsəyirmiş kimi baxırdı. Lifti çağıranda uşaq əlin uzatdı, qucağıma alıb qaldırdım, o basdı düyməni. Dəhşət çox sevinib "giggle" kimi gülməyə başladı. Dönüb o dəqiqə özün mənə sıxıb boynumu qucaqladı. əsl balaca uşaq qoxusu gəlirdi. Nilaydan bəri bu neçə ildə ilk dəfə idi ki, bir uşaq o qədər içdən və səmimi qəlbdən, saflıqla məni qucaqlayırdı. Gözümü yumub kövrək halda möhkəm-möhkəm bağrıma basdım.
Sonrakı kadrda 4 nəfər idik. Uşaq yox idi. Mən, o və onun çevrəsindən 2 nəfər daha: 1 qız və deyəsən 1 oğlan daha. Diqqətim onlarda deyildi heç. 2 mərtəbə aşağıda idik. 14-də, pilləkənlərdə. Dəxlisiz anlar idi, əlaqəsiz şeylər olurdu. Bir anlıq özümə də təəccüblü gəldi ki, aranın bu qədər tez yumşalmasına göz yumuram. Mənim random bir kolleksiyamdan olan əşya vardı pilləkənin düz qırağında, taxtanın üstündə. o əşyayla şəkil çəkdirmək istədiyini deyib pilləkənin məhəccərinə dırmaşdı. Elə bu an taxta aşdı, o da pilləkənlər arasındakı boşluğa düşdü. 1-2 küt səs eşitdim, sanki ən dibə deyil də bir mərtəbə aşağıya düşdü kimimə gəldi. Amma boylananda orda deyildi. O biri ikisi onun yıxılmağını görən kimi başların itirdilər. heç bir duyğusal reaksiya vermədim, etiraf edim ki, heç hiss də eləmədim, hər zamanki soyuqqanlı halımla baxıb analiz edirdim. Ona olan qırğınlıq və acığımdan idi bəlkə də. Bəlkə də artıq indiki həyatımda onun mənimçün varlığı ilə yoxluğu bir şey dəyişdirmir deyə idi. Ya da bəlkə də kimliyindən asılı olmayaraq insan ölümü mənimçün uje çox adi hal alıb deyədimi. Zatən neçə il sırf kriz durumlarında özümü itirməyim deyə təlim-tərbiyə almışam. heç 1 həftə belə deyil yenə düz gözümün önündə daha biri can verirdi. Al qan içində yerdə uzanan bədənə, panika içində başına yığışanlara baxıb, hər şeyi axarına buraxıb konum atdım yerdə uzananı da, vurub uzadanı da gəlib aparsınlar. Nəysə. Onun o iki dostunu da panika içindəki hallarına buraxıb həqiqi bir şeylər etmək üçün cəld aşağı qaçdım.
Son hissədə ən aşağıda idim. Bütün mərtəbələrə baxa-baxa düşmüşdüm, heç yerdə yox idi. Ən axırıncı pilləkənləri düşəndə gördüm ki, oturub məni gözləyir. Tez yanına gəldim, qucaqladı məni. Yaşadığı həyatdan bezdiyini, yuxarıda dostlarının yanında qəsdən fake ölüm quraşdırdığını, məndən beşbetər gözdən itib hər şeydən uzaqlaşmaq istədiyini dedi. Qısa danışandan, qucaqlaşmağımız bitəndən sonra binadan çıxdıq. Eyni məhlədə həqiqi evimiz olan binanı göstərdim, durduğumuz yerdən görünürdü. "evimiz yadında qalıb yəqin ki" deyəndə təsdiqlədi. Ora getməsini istədim, mən də dönüb o birilərin başın qatıb standart paket bir şeylər uydurasıydım. 1-2 zəng də edəsiydim məsələyə əl atsınlar. Dönüb 1-2 addım atmışdı ki, nəslini sikdiyim dostları çıxdı binadan. Görüb tez yanına gəldilər, o da qanıqara şəkildə baxdı mənə. Elə o dəm də yuxudan ayıldım ki, saat 7-di. Uzun zamandır yuxu görmürdüm, kontrolu çox tez itirdim. Duyğulara necə qapıldımsa nə qədər elədim nə "ayıla" bildim, nə də təzədən yata bildim. Durub gedib yarım saat hovuzda suyun altında eləcə oturmuşam ki, chatgpt'dən əvvəl özüm analiz edim, ən əsası da ayıla bilim..
So here we are. There's a problem rising from deep down and i can't sleep until it's fixed.
bir yerdə deyirdi post-soviet ölkələrində qadınlar təzyiq altında yaşadığı üçün daha çox qızıl istifadə edir, o da onların bir növ özünü göstərmə şeysidi falan. göstərəcək başqa nəsə olmayanda insanlar başqa yollar seçir özünü göstərməyə.
"intellekt" də eyni formada istifadə edilir. kişilərdə də. harda işsiz adam var gedib şeir yazacaq qalın-qalın heç kimə lazım olmayan əsərlər oxuyub intellektdən dəm vuracaq.
intellektin tək göstəricisi var - başqalarından yaxşı yaşamaq, hansı dövr olur olsun. adaptation + reaction time.
intellekt nəsə "bilmək" deyil. datanın istifadə sürətidir.
harda müsəlman görürəm qorxuram kimi, next time harda boynundan intellekt asan adam görsəz qaçın. beynivizin içini yeməmiş.
Gizli narsisizmlə əlaqəsi ola bilən, hətta komorbid (birlikdə) görülə bilən təşviş pozuntusu. Özündə və ya yaxınında bu pozuntunun olduğunu düşünüb "nə dəxli var" deyə üstümə atılmayın əziz oxucular, heç qorxulu bir şey deyil, bayquş əminiz sizə öyrədəcək.
Əslində dsm-4-də "sosial fobiya" adlı pozuntu dsm-5-də "sosial təşviş pozuntusu" olaraq qeyd olunub. Yəni bu pozuntu artıq bir fobiyadan daha artığı kimi qəbul edilir. Həqiqətən də insanın həyatını cəhənnəmə çevirən bu pozuntu asosiallıq, anti-sosiallıq, utancaqlıq kimi anlayışlardan fərqli olaraq bir xəstəlikdir. Klinik psixoloqların və psixiatrların əsas diaqnostik kitablarından biri olan dsm-5-də sosial təşviş pozuntusu diaqnozunun qoyulması üçün bir neçə əlamət qeyd olunub:
1. Sosial mühitə düşdükdə davamlı olaraq artan güclü qorxu 2. Təşvişi tətikləyən situasiyaya məruz qaldıqda tənqid olunmaqdan, utandırılmaqdan yaranan təşviş 3. Tətikləyən situasiyalardan ya qaçmaq ya da məcbur qaldıqda güclü təşviş və qorxu yaşamaq 4. Sadalanan əlamətlər ən az 6 aydır davam edir.
Sosial təşviş pozuntusu olan şəxslərdə psixoloji olaraq "biabır olma", "gülünc vəziyyətə düşmə" ilə bağlı güclü qorxular olur. Sosial bir mühitə düşdükdə isə bu fikirlərin ardıyca fiziki simptomlar gəlir (insandan insana dəyişə bilər bu simptomlar):
Əllərdə tərləmə, titrəmə, səsin batması, səsin titrəməsi, göz kontaktı qura bilməmək, hətta ağırlaşmış formalarında ürəkbulanma, qusma kimi əlamətlər ortaya çıxa bilir. Psixoloji simptomlar bəs deyilmişcəsinə fiziki simptomlar da şəxsin "aha biabır oldum hamı gördü nə vəziyyətdəyəm" düşüncəsini tətikləyir və bu çıxılmaz bir döngüyə çevrilir. İnsanın da sosial bir varlıq olduğunu nəzərə alsaq bu insanlar üçün vəziyyətin nə qədər əzablı olduğunu anlamaq çətin deyil. Sosial təşviş pozuntusu koqnitiv-davranış terapiyası (cbt) və ehtiyac görülərsə dərman terapiyası ilə müalicə olunan bir təşviş pozuntusudur. Hətta yüngül sosial təşvişi olan bir çox insan mütəxəssis dəstəyi olmadan bu pozuntunu çox yaxşı idarə edə bilir.
Sosial fobiya haqqında ən çox bilənlər elə sosial fobiyalı şəxslərin özüdür. Ona görə də çox uzatmadan bu pozuntunun qaranlıq bir tərəfinə işıq tutma vaxtı gəlib çatdı. Sosial fobiyalı şəxslər həm də gizli narsisist ola bilər mi? Və yaxud sosial fobiyalı deyə bildiyimiz kəslər əslində sosial fobiyalı deyil də gizli narsisist ola bilər mi? Cavab, bəli ola bilər. Bu mənim fikrim deyil. Uzun müddətdir ki tədqiqatçıların araşdırdığı mövzudur.
İndi qısaca gizli narsisizmin nə olduğuna baxaq. Gizli narsisizm dsm və xbt/icd kimi diaqnostik kitablarda rast gəldiyimiz bir termin deyil (dsm-5-də qısaca toxunulub). Daha çox yeni yeni üzərində durulub araşdırmalar aparılmış bir anlayışdır. Klassik narsisistlər daha ekstrovert, türklər demiş "dışa dönük" tiplərdir. Əslində özgüvən problemləri yaşayarlar amma özlərini gözə soxar, hamıya üstdən baxar, manipulyasiya bacarıqları yüksək, diqqəti tez cəzb edən, ən əsası empatiyadan yoxsun şəxsiyyətlərdir. Onlar özlərinə qurbanlar seçər və onları alçaldaraq özlərini üstün göstərməyə çalışarlar. Daim bəyənilmə və təriflənmə ehtiyacı duyarlar. Klassik narsisimi belə digər insanlardan ayırd etmək çox çətindir və vaxt tələb edir bu şəxsiyyətlərin diqqət mərkəzində olmasına baxmayaraq. İndi bir də bu şəxsiyyət modelinin gizli olanını ayırd etmək samanlıqda iynə axtarmaqdan fərqsizdir. Yəni buradan oxuyub və ya başqa yerlərdən araşdırıb "filankəs narsisistdir" deməzdən əvvəl diqqətli olun. Gizli narsisistlər digərlərindən fərqli olaraq, səssiz, qapalı, qısqanclığını və aqressivliyini belə içlərində yaşayan şəxslərdir. İçlərində belə bir inanc vardır: "bu dünya mənə layiq deyil. Qədrimi bilən yoxdur. Potensialımın altında əzilirəm". Halbuki kənardan olduqca təvazökar və utancaq görünürlər. Amma içlərində həmişə bir "üstünlük", "özünüböyütmə" inancı vardır. Tənqidə qarşı çox həssasdırlar. Aqressiyalarını birbaşa yox dolayı göstərərlər (passiv-aqressivdirlər). Sosial fobiyaya oxşar özəlliklər ortadadır. Amma əsas göstərici gizli narsisistlər də sosial fobiklər kimi sosial mühitlərdən qaçırlar. Çünki özlərinin aşağı dəyər görəcəklərindən qorxarlar. Bəs əsas fərqlilik nədir?
Sosial fobiklərin qorxusu gülünc vəziyyətə düşmə, biabır olmaqdır. Gizli narsisistlərdə isə vəziyyət çox daha mürəkkəbdir. Onlar özləri üçün beyinlərində "ideal", "qüsursuz" şəxsiyyət modeli yaradıblar. Yəni sosial fobik sadəcə sosial mühitdə rahat olmağı, hamı kimi olmağı hədəfləyər. Bunun alınmamasından qorxar. Amma narsisist elə hesab edər ki, girdiyi mühitdə hamı ona baxmalı, heyran olmalı, tərifləməlidir. Yaxşı, bu iki anlayışı ayırdıq. Bəs komorbidlik? Yəni ikisinin də birlikdə görülməsi necə olur? Ən mürəkkəb hissə buradır. Komorbid olduqda sosial fobiya ilə gizli narsisism suda həll olmuş şəkər kimi iç-içə keçər. Kənardan baxan ayırd edə bilməz, bunu sosial fobiya zənn edər. Yəni, sosial fobiyalı bir gizli narsisist həm biabır olma qorxusu səbəbilə, həm də ona heyranlıq duyulmayacağı səbəbilə sosial mühitdən uzaq durar.
Təkcə sosial fobiyalı olsaydı sadəcə dəyərsiz hiss edərdi. Amma komorbid olduğunda həm dəyərsiz hiss edər, həm də "əşşi bunlar nə zibildir ki mənim yanımda" deyə düşünər. Psixoterapevtlərin də qorxulu yuxusudur bu komorbidlik. Çünki birini düzəltsən o biri tərəfdən söküləcək. Koqnitiv davranış terapiyası ilə birlikdə bu fərdlərdə Acceptance and Commitment Therapy və şema terapiya işə yaraya bilər. Komorbid görülən vəziyyətlərdə psixoterapevt səbrli olmalıdır çünki müalicə boyunca çox uzun və məşəqqətli yollardan keçəcək, tez-tez narsisist şəxsiyyətin müqaviməti ilə rastlaşacaq.
)
