3. törəmə. diferensial və inteqral hesab. modern simvolu və elə diferensial, inteqral sözünün özü leibnitz tərəfindən kəşf olunub. bu metodu ilk kəşf edən nyuton isə diferensiala fluxion, inteqrala fluent deyib. və simvol olaraq nöqtədən istifadə edib. sonralar diferensial, inteqral hesabın ilk kim tərəfindən kəşf olunması ilə bağlı mübahisələr yaranıb. tarixin ən böyük qalmaqalıdı bu hətta. hawking öz kitabında vəziyyəti belə izah edir:

~~Isaac Newton can sıkıcı bir adamdı. Diğer akademisyenlerle ilişkileri
berbattı ve hayatının son yıllarını şiddetli tartışmalarla geçirmişti.
Principia mathematica'nın yayımlanmasından sonra -kuşkusuz fizikte
yazılmış en etkileyici kitaptır- Newton birden herkesçe tanındı. Royal
Society'nin başkanı ve şövalye ilan edilen ilk bilimci oldu.
Çok geçmeden Newton, önceleri Principia için çok gerekli verileri
sağlayan, ama artık istediği bilgileri vermeyen Kraliyet Astronomu
John Flamsteed'le çatıştı. Newton hayır yanıtını asla kabul etmezdi:
kendisini Kraliyet Gözlemevi'nin yönetici kadrosuna aldırttı ve gerekli
verilerin hemen basılması için dayattı. En sonunda, Flamsteed'in can
düşmanı Edmond Halley'in çalışmalara el koymasını ve basıma hazırlamasını
sağladı. Ancak Flamsteed mahkemeye başvurdu ve çalınmış çalışmaların
dağıtımını engelleyecek kararı tam zamanında çıkarttırdı.
Newton çok öfkelendi ve öcünü Principia 'nın sonraki basımlarından
Flamsteed'e ait referansları sistemli olarak çıkartarak aldı.
Alman filozof Gottfried Leibniz'le aralarında çok daha ciddi bir çatışma
vardı. Leibniz ve Newton, modern fiziğin temeli sayılabilecek diferansiyel
ve integral hesabını birbirlerinden habersiz geliştirmişlerdi.
Newton'un diferansiyel ve integral hesabını Leibniz'den bir yıl önce
bulduğu biliniyordu, ama kitabını çok daha sonra yayımladı. îki tarafı
da savunan bilimcilerle birlikte, kimin ilk olduğu konusunda büyük bir
kavga çıktı. Newton'u savunan yazıların çoğunu kendisi yazıp, arkadaşlarının
adıyla yayımlatması dikkat çekicidir. Kavga büyüyünce Leibniz
bir hata yaparak, sorunu çözmeleri için Royal Society'ye başvurdu.
Başkan olan Newton "tarafsız" bir araştırma komitesi atadı, ama rastlantı
bu ya, komitede sadece kendi arkadaşları vardı. Ancak hepsi bu
kadar da değil; Newton daha sonra komitenin raporunu kendi yazdı ve
Royal Society'ye yayımlattı. Leibniz'i resmen eser hırsızlığıyla suçluyordu.
Hâlâ tatmin olmadığı için, rapor hakkında isimsiz bir yazı yazarak
cemiyetin yayın organında yayımladı. Leibniz'in ölümünden sonra
Newton'un, "Leibniz'in kalbini kırmaktan büyük bir zevk aldığı"nı açıkladığı
söylenir.~~

ancaq bu metodu həqiqətən ilk dəfə nyuton cəmi 22 yaşında kəşf edib. bu dəqiqdir. sadəcə çəkindiyi üçün yayımlamayıb. leibnitz`dən sonra metodu haqqında kitab yayımlayıb:

https://archive.org/stream/methodoffluxions00newt#page/12/mode/2up burdan oxuya bilərsiz.