2.kunderanın üzərində ilişib qaldığı mövzulardan biri də "kafkaesk hallar"la bağlıdır. kafkaesk halların fərdlərin davranışında yenidən törəməsi (onları əbədi müşayət etməsi) kunderanı dəhşətə salır və bunu başına gəlmiş bir hadisə vasitəsilə nəql edir.
1951-ci ildə, stalinist repressiyalar dönəmində, yoldaşlarından biri rejim tərəfindən həbs edilir. bir çoxları kimi o, da törətmədiyi cinayətlərdə ittiham olunur, lakin bir çoxlarından fərqli olaraq, sonunadək ona dair qaldırılmış bütün iddiaları rədd edir. beləcə toplumun qarşısında həyata keçirilən teatral məhkəmə prosesi üçün işəyaramazın birinə çevrilir, çünki, kafkanın "məhkəmə"sindəki k obrazından fərqli olaraq rejimin ona yüklədiyi cinayəti axtarmaqdan imtina etmişdi.
nəticədə, hadisənin üzərindən on beş il keçdikdən sonra həbsdən azad edilir. həbs olunarkən bir yaşında olan oğlunun artıq on altı yaşı var. həm qadını, həm də övladı üçün izah edilməyəcək qədər xoşbəxt günlər başlayır. bu hadisədən bir müddət sonra kundera, artıq on ilə yaxındır ki, üzünü görmədiyi yoldaşının evinə gəlir və içəri daxil olduqdan bir qədər sonra qəribə hadisə ilə üz-üzə qalır. belə ki, qadın peşman vəziyyətdə yerində əyləşərək, gözləri dolmuş halda, öz oğlundan şikayətlənməyə başlayır. önə sürdüyü səbəblər isə olduqca mənasız adlandırılacaq qədər bəsitdir. misal üçün: səhərlər yuxudan gec oyanır, vaxtı vaxtında yemək masasına gəlmir və s. kundera bunun böyüdüləcək problem olmadığını dediyi arada, oğlu müdaxilə edərək: "xeyr, anam şişirtmir, haqlıdır. o cəsur və dürüst qadındır. və mənim də dürüst biri olaraq böyüməyim üçün çalışır." deyir.
kundera hadisəni belə xülasə edir, illərdir partiyanın qadın üzərində həyata keçirməyi bacarmadığını, ana öz oğlu üzərində bacarmışdı. oğlunu törətmədiyi cinayətdə ittiham edərək, onu, tanımadığı şəxsin qarşısında öz cinayətini axtarmağa təşviq eləmiş və beləcə, stalinist mühakimə müddəti ev şəraitində həyata keçirilmişdi.
kafkaesk hallar, törətmədiyimiz cinayətlərə görə ittiham edilməyimizlə başlayır və ömrü boyu içində yaşadığımız teatral məhkəmədə öz cəzamızı qəbullanmaqla başa çatır: istəmədən yaşadığımız cəmiyyətdə məhkuma çevrilirik.
1. kafkaesk heç bir ədəbi axına uymayan və yalnız franz kafkanın əsərlərində rast gələbiləcəyimiz, və kafkanın özünə məxsus stilini göstərən bir termindir. kafkaesk’in tam mənası helədə bir çox edəniyyatçı üçün məçhul vəya naməlumdur.bu sualın cavabına yaxınlaşa bilmək üçün əvvəla hekayə və romanlarıyla başlamaq, yəni kafkaesk dünyaya addım atmaq lazımdır.
əvvəl çox qısa ixtisarlarla başlayaq:
· 'yargı' : toyu ərəfəsində ruhi baxımdan atasına asılı olduğunu qəbul etmək məcburiyyətində qalan və atasının özü üçün verdiyi ölüm qərarına istəyərək boyun əyən gənc bir adamın;
· ‘metamarfoz’ : bir səhər oyandığında özünü böcək olaraq tapan gregor samsa'nın hekayəsidir.
· 'kayıp / amerika’ : əsərin qəhrəmanı 16 yaşlı gənc karl rossmann, iflas etdiyi səbəbiylə ailəsi tərəfindən göndərildiyi amerikada həyata tutunmağa çalışır.
· ‘dava’ : heç bir səbəb göstərilmədən həbs olunan bank məmuru cozef k.' nın təqsirsizliyini ümidsizcə sübut etmək səyidir.
· 'ceza sömürgesi' : bir elm adamı, özünə nə kimi cinayətlər yüklədiyini izah edən zərbələrlə yaralana-yaralana qorxunc bir şəkildə öldürülür. '
· ‘bir akademik rapor’ : yavaş yavaş insana çevrilən bir meymunun ağızından danışılır.
· 'şato' : k. adlı adam ərazi ölçüm işləri üçün çağırıldığı qalanın sahibinə ulaşmaq səyiylə günlərini keçirir...
kafkaesk’i təşkil edən roman və hekayələr bunlardır. ama kafkaesk nədir ?
bu sahədə araştırmaları olan, milan kundera, 'roman sənəti "adlı kitabında dörd müəyyənləşdirici xüsusiyyəti təyin etmişdir. kundera'ya görə kafkaesk'in ilk xüsusiyyəti budur: '[şəxslər] xilas ola və anlaya bilmədikləri tək və nəhəng bir labirint şəkilli təşkilatdan başqa bir şey olmayan bir dünyadadırlar'. ikincisi; '[şəxslər] üçün ola biləcək başqa heç bir dünya olmadığına görə onların bütün varlığı bir səhvdən ibarətdir ". üçüncüsü; 'cəzalandırılan cəzanın səbəbini bilməz. cəzanın axmaqlığı elə dözülməz ki, günahlandırılan şəxs dincliyə qovuşa bilmək üçün cəzasına bir identifikasiya tapmaq istəyir: ceza günahı axtarar '. və dördüncüsü; 'kafkaesk dünyada gülməli trajediyanı gücləndirmək üçün deyil, onu mənasız etmək üçün istifadə edilmişdir'. kafkanın hekayə və romanlarını araşdırmaq üçün yaxşı bir izleyi təqdim etmiş kundera. həqiqətən də 'dəyişmə', 'amerika', 'iddia' və 'şato'da qarşımıza çıxan qəhrəmanlar həmişə eyni labirintlərlə, eyni məna itirmələri, mənasız ittihamlar və cəzalarla qarşılaşırlar.
4. sözaltıdakı kafkaesk görünüşə baxsaq ədəbiyyatdan kifayət qədər biliyi olan və oxunaqlı yazılar yazan yazarımızdır. onu hörmətli edən yazılarının yanında bir də, öz inancına əsaslanan və yəqin ki səmimi şəkildə yazdığı fərqli amma tutarlı olmayan entriləri də var. kaş ki sadəcə ədəbiyyatdan yazsa. ümid edirəm bir gün şahəsərlər müəllifi hesab elədiyi dostoyevski səviyyəsinə çata, öz karamazov qardaşlarını yaza və sonra tanrı barədə inancını açıqlaya...
)