when the wind blows

roger waters'in us and them concertini izləyəndə düşündüm ki, adam bu mövzulara necə də həssasdı, sonra discography'ə nəzər salanda When the Wind Blows çıxdı qarşıma. Sanki Pink Floyd'un Final Cut albumun anime versiyasıdır.

Filmdə Britaniya kəndlərinin birində sakit, gündəlik həyat sürən yaşlı çift yaxınlığa nüvə atılması ilə həyatları alt-üst olur.

"narahat olma ən azından mənim səsim eşidəcəyin sonuncu səs olacaq."

filmin sonluğundan bir replika


--spoiler--

(Hilda) "Look. My hair's coming out." (Saçlarım tökülür)
(Jim) "Don't, don't, don't worry, Dearest. Don't worry. Don't worry. Women don't go bald. No. That's a -- that's a scientific fact." (Narahat olma, əzizim. Narahat olma! Qadınlar keçəl olmur. Bu elmi faktdır)

--spoiler--

istəyənlər Roger müəllimin albumunu da dinləyə bilər. Ən sevdiyimi

(youtube: )

the death of mr. lazarescu

Rumıniyanın new-wave adlandıra biləcəyimiz rejissoru Cristi Puiu tərəfindən çəkilmiş keçmiş sovet ölkələrinin eləcə də komunist izlərin qaldığı Şərqi Asiya ölkələrinin dərin problemləri ilə üz-üzüyəyik. Bu tərz filmləri əsasən Dardenne qardaşları çəkir hansı ki, filmdə əslində gündəlik həyatda yaşadığımız hər cındırlıqları görürsən amma sadəcə izləyirsən və müdaxilə etmirsən. Bu filimlə Cristi Puiu nəinki Ruminyanın kommunist tarixi olan bütün ölkələrin tibb sistemin üzünə tüpürüb. izlərkən özümü o qədər narahat hiss etmişdim ki, son günlərdə yenə ağlıma düşdü və bu mənim anxiety attack keçirməmə bəs elədi. Baş qəhrəman Dante Remus Lazarescu adlı şəxs alkaqol aludəçisidir və eyni zamanda tək dostları pişikləridir ya da filmdə bizlər elə görürük. Obrazın adı necə də iconic bir seçimdi.

Dante - infernodakı circles of hell işarə
Remus- Ekizi tərəfindən öldürülən keçmiş Rome yaradıcısı
Lazarus - Bible da isanın diriltdiyi adam

husbands

Aktyor olduğu filmləri bura yazsam yer sığmaz amma ən məşhuru Rosemary's Baby ilə qarşıma çıxan daha sonra rejissor kimi A Woman Under the Influence və Faces filmləri ilə "nə çəksə izlərəm dediyim rejissorlar" siyahısına aldığım John Cassavetes filmidir. Bu yaxınlarda Criterion Collection siyahısında da öz yerini tapan filmdə üç kişi yaşadıqları həyatdan sıxılmış, evliliyin verdiyi öhdəlik və təzyiq ilə sıradanlaşmış həyatdan bezərək birlikdə vaxt keçirmək, azad olmaq və əylənmək məqsədilə Londona gedir və sadəcə bir-birilərini əyləndirməyə çalışırlar. Film o qədər axıcı gedir ki, bitəndə necə bitdi deyə üzülürsən. Həmçinin həkim səhnəsində bir qadın laqqırtı vurub elə gülür ki, bir ara mənim səsim o qızın gülüşünü keçdi.

dream ivory

Louie Baello və Chris Baello qardaşları tərəfindən qrulmuş indie rock tərzinə yaxın musiqilər bəstələyən bir xeyli underrated kaliforniyalı qrupdur. Chris həmçinin producer kimi işlədiyir.

(youtube: )

eureka

Yapon rejissor Shinji Aoyama tərəfindən çəkilmiş yaponların özlərinin belə unutmuş olduğu çox az dialoq olan, həddindən artıq uzun və bir o qədər yavaş filmdir. Bəzən heç kəslə işimiz olmadan kimlərsə gəlib sənə elə trauma qoyub gedir ki, çıxılmaz vəziyyətə düşürsən və bu vəziyyəti qəbul edib ya yaşamalısan ya da özünü öldürməlisən. Eureka da bir avtobus qətlimanında sağ qalan bir neçə insanın traumalarına focuslanıb. Qətliamdan sonra qalan insanlar yaşamağa səbəb axtarır...

le feu follet

Əsasən Au revoir les enfants adlı film ilə tanınan fransız rejissor Louis Malle tərəfindən çəkilən və mənə görə kino tarixinin ən yaxşı filmləri arasında mütləq olması gərəkən filmdə Alain adlı obraz var. Alcoholic olduğu üçün müalicə alan Alain bir gün soruşur ki, səncə mən qorxağam? Qarşılığında yox sadəcə özünü xoşbəxt hiss etmirsən cavabı alır.


--spoiler--

Son günlərini yaşayan Alain filmin başlanğıcından sonuna qədər hər kəsə vida edir. insanlara qarşı bir hiss etməmək, onlara toxuna bilmədən yaşamaq çox ağrılı prosesdir. sonluq bəllidir, artıq personajın cəsarətinə buraxılmışdır.

--spoiler--


--spoiler--

Özümü öldürürəm çünki sevmədiniz məni. Çünki sizləri sevmədim. Çünki münasibətlərimiz çox qırılğan idi. indi o bağlantılarımız gücləsin deyə özümü öldürürəm. Sizi silinməz bir ləkə ilə baş-başa buraxıram.

--spoiler--

suffocate for fuck sake

Uzun müddətdir haqqında kimlərəsə danışmağa cəhd etdiyim amma hər dəfəsində fail və yaxud give up elədiyim metal rock janrına trend edən isveçli qrupdur. Bir neçə ildir hər günümü bu janrı dinləməklə keçirən biri olaraq kəşf elədiyim Blazing Fires And Helicopters On The Frontpage Of The Newspaper. There's A War Going On And I'm Marching In Heavy Boots adlı uzun və qəribə album bəlkə də dinlədiyim ən yaxşı albumdur. Ümumiyyətlə özümü nə zaman narahat hiss eləsəm və tez-tez baş verən anxiety attacks ilə üzləşsəm həmən qaranlıq bir ortamda özümü dinləyən tapıram. Albumun Twentysix And Full Of Plans və They Try To Cheer Me Up By Saying I Did Once Live A Functioning Life adlı hissələrində özümü çox əla hiss edirəm hətta mənim yerimə atılmalı olan o çığırışları vocal atır deyə rahatlayıram. Təbii olaraq bu rahatlamanın verdiyi kədəri də vurğulamalıyam...

Qrup uzun müddət yoxa çıxsa da mən onları tez-tez izləyirəm. Adını çəkdiyim album isveç radiosunda işləyən bir qadının psixloji çöküntüləri və onun psixiatrı haqqındadır. Albumun ilk parçasından bir quote.

"Hornsgatan, Mariatorget, morning. Lots of cars, sirens, blue lights by the intersection at Zinkensdamm. Blue lights and sunshine. I have no idea for how long I've been wandering around here. There's something wrong with the sidewalk. It rises up, like the waves of the ocean. I don't mind it. I am completely free."

Səssizliyim selli çayın palçığına batmış kimidir. Hərəkət etdikcə daha da dərinləşən, içinə alan və zamanla dözümü itirib axınla yox olan bir səssizlikdi. Keçənlərdə Osamu Dazai’nin no longer human adlı kitabını oxuyurdum. Osamu Dazai ən son intihar edərkən “doğulduğum üçün üzr istəyirəm” deyirdi. Mən isə yaşamağa çalışdığım üçün üzr istəməliyəm. Çünki yaşamağa çalışaraq ilk öncə özümə ümid verirəm. Reallıqda isə həmin ümidi özümdə görmürəm. Çünki mənim üçün tarixin bir mənası qalmayıb. Günlər bir-birinin ardınca mənasız şəkildə azala-azala gedir mənsə yaşlanıram. Yaşıdlarım artıq ətrafımda deyil mənsə özümə ümid verdiyim, yaşamağa çalışdığım üçün yeni insanlar tanımalıyam. Bunları düşünmək məni bezdirir, narahat edir...

Arxa planda isə Twentysix And Full Of Plans çalmaqdadır. O bağırışlar səni rahatladır bəzən sakitləşirsən və ağlamağa başlayırsan bu zaman boğulma səsləri eşidirsən. Biriləri səninlə danışır sanki. Onu dinləyirsən amma anlamırsan. Anlamasan da onun yaşadığı kədəri hiss edirsən.

Bu qədər hissi bir arada yaşatmağı bacaran əfsanə albumun yaradıcı mükəmməl qrupdu..

thomas bernhard

"Günahkar yoxdur sadəcə yaşadığı cəmiyyətin xəstə etdiyi insanlar vardır" sözünün müəllifi olan avstriyalı yazar. Bir neçə kitabını oxumuş biri olaraq gəldiyim nöqtə odur ki, yazarın stili Emil Cioran'ı xatırladır və yeni başlayan oxuyucular üçün bir xeyli çətindir oxunması. Hələlik azərbaycan cəmiyyəti üçün yad yazar olsa da gələcəkdə bir xeyli oxuyucusunun olacağını düşünürəm (əslində düşünmürəm sadəcə cümləni belə bağlamaq istədim).

Yazar əsasən cəmiyyət ilə üzləşdiyi, insanlara bəslədiyi nifrətin və əsəbin yansımasını göstərib yazılarında. Ən məşhur kitablarından biri Loser adlı kitabında baş obraz Wertheimer və məşhur pianoçu Glenn Gould ilə arasında keçən müasibətə və gərçək həyatda onunla olan tanışlığına görə Gould'un həyatından da yer verir. Pianistimiz Glenn Gould tərəfindən loser kimi qələmə verilən Wertheimer həyatda üzləşdiyi uğursuzluqlarla son sürət intihar yoluna girmişdir. Həyat və hadisələr Wertheimer'in gözündə öz kumiri kimi gördüyü Glenn Gould dinləməsiylə daha da pisə gedir.

Kitablarının içində Gargoyles başqa qəribə kitablarından biridir. Ana və ata obrazlarını bir simvol kimi istifadə edən yazar sadəcə ehtiyac duyduğumuz bir qayğı və sevgi üçün mü sevməyə çalışırıq ana-atamızı? deyə suallara qərq edir. Burda böyük ehtimal yazarın öz ailəsinin də yaşatmış olduğu səbəblər var. Çünki atası onları tərk edib anası isə yetəri qədər qayğı qoymayıb. Bütün bu aclığı insanlığı qarşı böyük nifrət ilə üzbəüz qoymuşdur yazarı.

heaven in her arms

adını amerikalı metalcore janrının nümayəndəsi Converge qrupunun Jane Doe adlı albumundan alan yaponiyalı post metal qrupdur. Amma daha çox Envy qrupunun izlərini daşıyır deyə düşünürəm. Adamların Paraselene adlı albumları çox dəlisov və bir o qədər qaranlıqdır. Albumun içində yer alan Echoic Cold Wrist və onu izləyən Halcyon dramatic səviyyəsi ən peak nöqtəyə çatan işlərdir. Albumun finalı isə Veritas ilə sonlanıb və bu bütün hər şeyin icmalıdır.

Özünü dilxor, əsəbi və yaxud isolated hiss edən kimi mütləq yanında dinləməli olduğun albumlar siyahısındadır. Olur-olmaz yerlərdə dinləyəndə isə istər-istəməz səni qərqlərə aparan düşüncələrə sövq edən bir işdir. Düşünürsən ki, nədir səni incidən? O an anlayırsan ki, bir quyunun içinə düşmüsən və içindən çıxa bilmirsən. Amma içində də ölməyi qəbul etmək istəmirsən. Çıxmaq üçün çırpınırsan ümidsizcə...

barclay james harvest

60-ların sonu 70-ci illərin əvvəllərində ortaya çıxmış bir çox işi keyfiyyətli olan prog rock-un ən underrated qalmış qruplarındandır. Qrupun adında qeyd edilmiş James - qrupun mahnılarını oxuyan insana qoyduqları ləqəb, Harvest - kənd evlərinin birində yaşadıqları, Barclay isə pul götürmək məqsədilə seçilmiş addır. Belə ki, James adında biri kənddən şəhərə gələrək, yeni həyatla tanış olur və qrup yaratmaq eşqinə düşür. Bunun üçün imkanı çatmayan James Barclay-dən kredit götürmək fikrinə düşür.

moody blues məşhur olduğu vaxtları onlara atmaca xarakterli Poor Man's Moody Blues bəstələnmişdir. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi Dark Now My Sky ilə uçuşa keçə biləcəyiniz bir qrupdur. she said və Mockingbird isə əlavə dinləyə biləcəyiniz əfsanə ifalarıdır.

camel

Uzun müddətdir Camel dinləyən biri olaraq qətiyyətlə deyə bilərəm ki, Moonmadness ən yaxşı albomlarıdır. Baxmayaraq ki, kənarda Rajaz, Stationary Traveller, Mirage kimi albomları var. Nə üçün bunu iddia edirəm, çünki moonmadness qrupun simvol edildiyi albomdur. Hər qrup üzvünün özünü tapdığı və yer verdiyi musiqilərin olduğu albomdur. Albomun ən sevdiyim parçası Air Borne isə məhz Lantimer-i simvol edən parçadır. Nə qədər qrupun siması kimi andrew latimer görünsə də arxa planda qalan (baxma: peter bardens) bir o qədər dinlənməlidir. Water Colors buna misal ola bilər.

Andrew latimer uzun müddətdir xərçəngdən əziyyət çəkir, müalicələr alsa da israil konsertlərində vəziyyəti pisləşdiyi üçün konsert yarımçıq qalır. Buna görə də növbəti Almaniya və Hollandiya konsertləri ləğv edilib. Və deyəsən bu onlarında son konsertləri olub.

johnny jewel

Haqqında yazmağa başlamadan öncə öz musiqisi ilə giriş edəcəyim, sizə dərin duyğular yaşadacağını düşündüyüm amerikalı bəstəkardır.

(youtube: )

the leftovers

lost serialının yazarı və tom perrotta tərəfindən ərsəyə gəlmiş hbo serialıdır və qətiyyətlə son 5 ildə çəkilmiş ən yaxşı serialdır. həyatınızda çox sevdiyiniz birini birdən itirsəniz nə hiss edərdiniz? məsələn bəzi seriallar var independent mövzulara sahibdir. izləyici kütləsi az olur amma keyfiyyətli olur. məslən ölüm qavrayışını göstərən "six feet under" var. az insan baxıb amma çox insan satisfied olub. leftovers-də bunun üzərindən başladı. öz kütləsini yığdı və bunun üzərindən dəvam etdi. heç kəsə ilişmədən. temp olaraq çox yavaş başladı amma o zərifliyini, incəliyini qorudu. seriala başlayıb, yarımçıq buraxanların tək dərdi - yoxa çıxan insanları axtarmaqdı. bizə artıq yoxa çıxmış insanlar maraqlı deyil. geridə buraxdığı insanların yaşadıqları, inanclarıdır maraqlı olan. çünki geridə qalan insanların ən xoşbəxt parçaları bir anda yox olub. və bir anda insanların inandığı din qavrayışı zədələnib.

season one - bir insanın ən sevdiyini itirməsinə, kədərlərinə və suallara cavab axtarmasına fokuslanıb. onlar hara gedi? sual budur. izləyici və ssenaristlər də bu sual üzərindən irəliləyir. arxa planda isə serialda görəcəyin national geo-da qeyd edilən fəlsəfi biraz da ümumi culture deyə biləcəyimiz mövzular var.

season 2 isə leftovers-in o verdiyi ikonik yanaşma ilə buraxın içindəki sirr dəvam etsin. lost-dakı kimi. artıq tapa bilmədiyimiz suallar ilə razılaşmalı oluruq. cənnət-cəhənnəm metaforası və john miltonun məşhur adəm həvvası şeirinə göndərməsi də var. artıq insanlar başqa şeylərə fokuslanıb və arxa planda isə ailə qavrayışı var.

season 3 isə tamamilə başqadı və tamamilə çox fərqlidir. dəhşət çox metaforalar var. başlayanların dərin fəlsəfə bilgiləri olmalıdır. rudolf steiner-dən tutmuş tarixin bir çox fəlsəfəçilərinə yaxşı bələd olmalıdırlar. yoxsa mən nə izlədim və niyə izlədim deyə suallar əhatəsində qalacaqsız. hər bir xarakter simvol kimi istifadə edilib.

işləmək

evdən çıxarkən yolda falan telefonun işləməməsi bir sözlə internetdən uzaqlaşmaq həqiqətən çox zor şey imiş. adamın ən azından fikirləşməyə vaxtı olur. fikirləşirsən ki, işləmək üçün nələr etmisən? nələri hədər vermisən? 

günümüzdə məktəbə getmək üçün artıq bağçaya getməyi də şərt qoyublar. çünki insan potensialı çoxalıb lakin o insanları əvəzə edəcək sistem hələ də inkişaf edə bilməyib. bir sözlə hələ uşaq olarkən təhsilə yönəldilirsən. amma dünyaya gəldiyin ölkə azərbaycan və bu tərz ölkələrdisə sənin var-yoxun elə ilk etapda gedib. çünki ilk öncə anlamalısan ki, ünsiyyət qurduğun dil osdurağ dildi. linkedin-də gir azerbaijani deyə axtarış ver bütün dünya üzrə 10-15 iş imkanı çıxar ki, onun 1-2-si xarici ölkədə olar ya olmaz.

nə isə yuxarıdakı məsələni uzatmadan demək istədiyim nöqtələrə keçək. özümü götürürəm məktəbə getmədən öncə internet kimi bir şeylər olmadığı üçün darıxa-darıxa vurma cədvəlini sonra isə əlifbanı öyrənmişəm. çünki o zamanlar belə şeylər 12 vərəqli dəftərlərin arxasında bol idi. sən də bağçaya zad getmirsən bütün günü evdəsən deyə sıxılırsan. hələ fərz elə o vaxtı uşaqlara televizoru belə limitlə icazə verib baxdırırdılar. beləliklə ibtidai sinif kimi çox lazımsız (mənim üçün) bir yerə başladım. 5 il ərzində öyrəndiyim tək şey filan rəqəmin üzərinə onu gəlsəm nəticə belə olar.

bununla belə gələcəkdə daha yaxşı işdə işləməyin xəyallarını qurdum. bir xeyli qurdum. xəyal edirdim ki, böyüyəndə ala bilmədiyim oyuncaqları alacam və heç kəs mənə ilişmədəm oynayacam. beləliklə orta məktəbə başladım. liseylərin cəmiyyətdə yerə-göyə sığdırılmadığı dövrlər idi. necə izah edim ki, yaxşı alınsın. tutalım ki, o vaxt ailələr düşünürdü ki, sən liseydə oxuyub məzun olsan daha yaxşı iş tapma imkanın çoxalacaq. ona görə də hər ailə uşağını ibtidai sinif bitər-bitməz və yaxud isə 6-cı siniflərdə liseylərə yönəldirdi.

beləliklə həyatımın bir parçasına dönüşən imtahanla ilk dəfə tanışlığım burdan başladı. ilk dəfə stress-in nə olduğunu, uğursuzluğun necə göt bir şey olduğunu, uğurlu olmağın isə dəhşət çox şişirdiyi hissləri yaşadım. o dönəm hər uşağın görmək istədiyi diqqəti liseyə giriş imtahanında sezdim. bu minvalla lisey həyatı başladı və dərslər daha da ağırlaşdı.

amma yenə də tək xəyal var idi böyüyəndə daha yaxşı işdə işləyib özümə maşın alacaqdım. hiss edirdim ki, artıq böyümşəm və oyuncaqlar məni xoşbəxt edə bilməz. hər il imtahan verə-verə, pis qiymət alarkən itin sözünü eşidə-eşidə stress ilə böyüyə-böyüyə gələcəyin intihar potensiallı cəmiyyəti inkişaf edirdi amma bundan cəmiyyətin xəbəri belə də yox idi. gəlib çatdıq universitetə qəbul imtahanına. xaricdə oxumaq ilə ölkədə oxumaq arasında get-gəl edə-edə bütün imtahanlara hazırlaşdım.

ən son isə uğurlu nəticə ilə xaricin nə olacağını dadmaq, doyunca kompyuter oynamaq (o zamanlar kompyuter təzə-təzə dəbdə idi bizim evdə) üçün bu sahədə seçim edərək dövlətin təqdim edəcəyi scholarship proqramına daxil oldum. imtahan verib, nəticə əldə etməklə olmur çünki yenə qarşında insanlar var və sən yenə imtahan verməlisən.

hal-hazırda yerə-göyə sığdırılmayan azərbaycanda çox yaxşı reputasiyaya malik olan universitetin rektoru vəzifəsində işləyən şəxs bir sözlə imtahan əvəzi qaldırdığı hər uşağı nəyi var alçaldır, bütün hissləri ilə oynayıb aşağı otuzdururdu. təbii bəzi uşaqlar var idi. hansı ki, onlara çox təzyiq etmirdi. mən onu sonra öyrəndim. heç demə həmin uşaqlar tapşırılmış uşaqlar idi və bir növ öncədən yazılmış ssenarinin parçaları idik bizlər.

ilk dəfə bu yöndə uğursuzluqdan üzləşəndən sonra oxumağa qarşı adaptasiyam da tamimlə itdi. həm də cəmiyyətin bir sözü var idi. a kişi, o universitetdə dərs keçirlər? kolxozdu da. bu tabuları yıxmaq olmur. 4-cü kursa gəlib çatanda anladım ki, məktəb dövründə yaxşı işləmək üçün vur çalış amma universitet dövrlərində bunu xatırlama və artıq növbəti imtahanla əlinə al kağızı. sonra get əsgərliyə, qayıt gəl işlə. amma buna görə də tanışın olmalı və yaxud tanışını əvəz edəsi beynin olmalıdır. deyəsən bunların heç biri mən də yox idi.

ona görə də magistr haqqında düşünüb bu yolda getməyi seçdim. amma bu dəfə ki, ölkənin təhsil haqqını özüm ödəməli idim. çünki dövlət hesbaında bir dəfə travma yaşamışdım. o qədər əziyyətdən sonra magistr təhsili də bitdi. bunların hamısı həyatımdan 20 il oğurladı və mən hələ də bu yaşda yaxşı iş tapmaq üçün çalışıram. hələ də imtahan verirəm. və böyüdükcə həyatın mənə nə qatdığını və nə üçün yaşadığımı anlamağa çalışıram.

tanışımın çox gözəl sözü var idi. istədiyim vaxt intihar edə biləcəyimi düşünüb intihar etmirəm. belə bir şansımın olmağı məni sakitləşdirir. hələ də bu boşluğun içində bir var olma uğruna mübarizəmin səbəbi daha yaxşı iş tapmaq ümididir. buna görə itirdiyim 20 il və bundan sonra da itiricəyim bir 20 il ola bilər və hətta daha çox. bir sözlə yaşamın mənası sanki budur. insan doğulur və ağzının açmağa başladığı ilk vaxtdan atılır həyata. bağçadan başlayır hər şey və torpağa qədər uzanır.

fernando pessoa

"mən, qadınların sevdiklərini söylədikləri, amma qarşı-qarşıya gəldiklərində konkret olaraq tanımadıqları insanlardam."

20-ci əsrin ən underrated qalmış yazarlarından biridir. dəyəri öldükdən sonra bilinmiş, bir çox yazısı çətinliklə bir araya gəmiş, tanınmamaq məqsədilə 70-dən çox imza ilə kitablarını yazmış portuqal realism axınlarının öncülərindəndir. azərbaycan dilində heç bir kitabı tərcümə edilməmişdir. türk dilində isə bir neçə kitabı var. ilk tərcüməsi alvaro de campos imzası ilə yazmış olduğu uzaklıklar, eski denizler adlanır. həmin kitabdan bir şeir onu necə də gözəl izah edir.

"tanımaya başlıyorum kendimi. ben yokum!
olmak istediğimle başkalarının gözündeki
ben arasında boşluğum ben.
ya da o boşluğun yarısı, çünkü orada da hayat var...
sonunda ben oyum işte...
ışığı söndür, kapıyı kapa, son ver koridorda terliklerini sürüklemeye.
rahat bırak beni odamda tek başıma.
aşağılık bir yer bu dünya."

lakin mənə görə geriyə buraxdığı ən böyük şahəsəri the book of disquiet digər adı ilə (baxma: huzursuzluğun kitabı)-dır. dərin fəlsəfəsi ilə həm həyatı, həm yaşantısını həm də o zamanın axınlarını öz düşüncələri ilə çox gözəl izah edir. ölümünə səbəb olan içki haqqında kitabda keçən bir hissə.."bir insan sadece sarhoşken iyi yazabiliyorsa, sarhoş dolaşsın. 'karaciğerime kötü geliyor', derse, 'karaciğeriniz neymiş ki?' derim."

bernardo soares imzası ilə yazmış olduğu və həyatında oxuduğu ən yaxşı kitab kimi qələmə verdiyi charles dickens-in the adventures of mr. pickwick haqqında isə həmin kitabı ikinci dəfə oxuya bilməyəcəyi üçün həyatının tragediyası adlandırmışdı. eynisi isə huzursuzluğun kitabı üçün mən düşünürəm.

yalnızlıq

özüm üçün çıxıb gəzirəm bəzən stadionda futbol oynayan uşaqlara baxıram, telefonumu da qeydiyyat etmədiyim üçün blok olunub deyə zəng də gəlmir. yəni axtaranım yoxdur. bu situasiya son 1 ildir belədir. fərdi olaraq isə yalnızlığım illərdir var. bunu özüm istəmişəm. çünki ruhum buna vərdiş edib. bəzən tanıdığım bir neçə adam deyir gəl görüşək. təbii olaraq çox görüşmürəm çünki görüşdükdən bir saat sonra bezirəm. evə getməyə də utanıram ki, ayıb olar indi. acığına gedər ki, buna görə görüşürdün?

yalnızlıq çox göt şeydi. ilk başlar həzz alırsan. çünki vaxtını ancaq özünə həsr edirsən. daha sonra bu yalnızlıq ruhuna işləyir. qayğıya ehtiyacın olur amma qoyanın olmur. çünki nəinki ruhun bütün bədənin buna öyrəşib. yalnızlıq mükəmməl bir şeydir əgər uğurlu bir insansansa.

mən isə uzun təhsil dönəmindən sonra boşluğa düşmüş və gənclik illərinin ortasında gəncliyini yaşaya bilməyən bir insanam. hələlik özümü gənc hiss etsəm də düşdüyüm cəmiyyət çox cansıxıcıdır. bu vəziyyətə özümü əvvəlcədən hazırlamadığım üçün ətrafımda artıq var olmayan həyatımın qalıntıları var.

bir çox insana görə bu normaldır. həyatın bir döngüsüdür və bunu hər kəs yaşayır. sən də yaşamalısan. deyirlər insanı daha da olgunlaşdırır. demək olgunlaşmaq belə bir şeymiş. mənsə universitet pulunu ödəmək üçün qab yuyarkən olgunlaşdığımı düşünürdüm.

bunu oxuyan hər hansı bir insan olacaqsa (ki olacaq) məndən özünə bir nəsihət götürsün. həyatda hər zaman risk alın və məğlubiyyətləri düşünməyin. ala bilmədiyini hər riskə görə daha çox peşman olacaqsınız. həyatdan öyrəndiyim bir neçə şeydən biridir. həyat - sənə nə təklif edirsə qəbul etməlisən.

yalnızlıq həyatında bir döngü (milestone) yaşayırsansa bu çox ağır bir hissdir. nə qədər soyuqlaşsan da hərdən sən də ara-ara istəyirsən ki, kimsə axtarsın səni. tanımadığın və yaxud əvvəllər tanıyıb da çox əhəmiyyət vermədiyin insanla belə danışmaq xoş olur bəzən. əvvəllər heç vaxt keçirmədiyin insanlarla yaşın üzərinə yaş gəldikdə vaxt keçirmək ağır olur. amma sizlər yalnızlığı seçməyin. gördünüz bu hisslər gəlir, çıxın gedin psixoloq yanına.birdə görəcəksiniz ki, gəlmisiniz müəyyən yaşa yanınızda ailənizdən başqa heç kəs qalmayıb və yaxud heç onlar da qalmayıb.

yalnızlıqdan xilas olmaq üçün çoxlu işlərə müraciət etmişəm. çoxu da imtahana çağırıb. amma hər imtahan uğursuz olub və bu uğursuzluqlar ailəmin mənə olan güvənini də sarsıb. sözün düzü bu uğursuzluqlar bir yerdən sonra mənim də özümə qarşı güvənimi azaldıb. əfsuslar olsun ki, gəldiyim nəticəyə görə kimsə mənə sahib olduğu üçün xoşbəxt deyil və bunun fərqinə varmaq insanı daha da üzür.

o qədər çox şey haqqında düşürsən ki, düşüncələr içində yox olursan və ilk olaraq depressiv vaxtlar başlayır. facebook, instagram və bu kimi yerlər səni incidir. daxil olmaq istəmirsən. daxil olarkən belə kimsənin mesaj qutusunu dığırlatmadığını görürsən. həm də artıq hər kəs həyatda tutunmağa çalışır hər kəs birini və yaxud öz xoşbəxtliyi uğruna bir şeylər etməyə çalışır. onları izləmək və bunun fərqinə varmaqdır yalnızlıq. bundan sonra nə qədər çalışsan da düşdüyün mühütdən çıxmaq çox çətindir özü də düşündüyündən qat-qat çətin. çünki ətrafında səni bu mühitdən çıxaracaq insan qalmaya bilər. digər nüans isə içində qopan hayqırışdır. gözlə o addımı atıb yalnızlığını tərk etmə.

yəni ki, yalnızlıq sizlər üçün hər hansı bir serialda və yaxud kinoda göründüyü kimi deyil. yalnızlığın nə qədər qancığ bir şey olduğunu ən yaxşı yaşayanlar bilər. həyatımızı doğru yaşaya bilsək yaşadığımız həyat bir sənət əsəri olar və kənardan keçən hər kəs o infrasturuktura heyrətlə baxar əks halda sartr-ın dediyi kimi cəhənnəmi özümüz yaratmış olarıq.

edit: mesaj atıb dəstək verən yazarlara təşəkkür edirəm. amma bu yazını dəstək görmək məqsədilə deyil sadəcə bu son aylarda hiss etdiklərimi bir yerə toplayaraq qeyd etdim.

edit 2: yalnızlıqdan çıxmaq istəyirsənsə sevgili falan düz-qoş elə deyən yazarlarımıza da demək istəyirəm ki, mən major depressiya yaşamış və hələ də yaşamaq da olan biriyəm. yeni insanlarla görüşmək, yeni insan tanımaq, sevgili edinmək mənim üçün çox çətindir. bunu sizə izah edəcək cümlələri tapanda edit edərəm.

japan

david sylvian tərəfindən qurulmuş post-punk, slam rock janrında ifaları ilə tanınan 80-lərin underrated qalmış möhtəşəm qrupudur. insanı bir dalğa kimi ora-bura fırladır.

Qrupu tanımama yardım etmiş nightporter mahnısıdır. Düşünürəm ki, musiqi duyumu olan hər kəsin ömründə ən az bir dəfə dinləməli olduğu mahnıdır.

(youtube: )

(youtube: )

azərbaycan

azərbaycan elə bir yerdi ki, girdin çıxanmırsan. bir bataqlıqdı. oturub deyinməklə olmur. bezib getmək də olmur. çünki bezib deyinənlərin çoxu gedib digər yerlərdə də tutana bilmirlər və yaxud başqa dil, millət, düşüncə anlayışları da onları qorxudur.

hər hansı bir yerə işə girirsən. görürsən ki, çoxu bisavad insanlardı. sadəcə onun-bunun tapşırığı ilə oturub orda. sən isə həmin dəryada kiçik bir üfüqsən. çabalamalısan, daha çox işləməlisən. işlədikcə özünü inkişaf etdirməlisən. çünki azərbaycan üçün sən kiçik bir figursan. əgər dünya səviyyəli sertifikatların yoxdusa və işlədiyin iş gündəlik baş qatdığın işlərdisə birdə görəcəksən ki, gəlmisən 40 yaşına və səni işə götürməyəcəklər ki, yaşın keçib. halbuki pensiya yaşı 60-dan yuxarıdı. sən belə bir ölkə vətəndaşısan. ona görə bunları diqqətə almalısan hələ cavan olarkən.

dövlət işləri düşünürsənsə mütləq əsgər getməlisən. vaxtılə təhsil nazirliyinin müavini indi nüfuzlu universitetin rektoru olmuş şəxs deyirdi ki, sən kişisən çünki əsgər gedibsən. bu anlayış ön plandadır və universitet diplomu boş bir kağızdı.dövlət işi üçün əgər tanışın, pulun yoxdusa. mütləq dövlət imtahanına hazırlaşmalısan, digər əsas faktor sənin hərbi biletin olmalıdır, digər faktor isə sənin təhsilini göstərən diplomdu. yəni bu meyarda sənin diplomun çox əhəmiyyət kəsb etmir.

digər işlərdə isə sənin necə ixtisaslı biri olduğuna diqqət etmirlər. əsas sənin dil bilmək qabiliyyətindir. çoxu iş description-da qeyd edir ki, azərbaycan dili mütləqdir. boş söhbətdi. işə dəvət edən kimi receptionda oturan qız ilk olaraq sənə zdrasti deyir. daha sonra isə verdiyin cavaba diqqət edir və danışığı onunla dəvam etdirir. türk dilindən kitablar, seriallar, kinolar tərcümə edilir amma sənin türk dili biliyin əhəmiyyətsizdir. heç bir zaman cv-nə türk dili bildiyini qeyd etmə.

əgər nüfuzlu xarici şirkətlərdə çalışmırsansa ilkin maaş kimi 400 manata razı olmalısan. hətta 250 manat təklif edən banklar da var. müştərilər bank işçilərindən bir xeyli etiraz edirlər. kobubdurlar nə bilim gülərüz deyillər. yəqin problemi başa düşdünüz.

özünü polisdən qorumalısan hər an. gülmə. çünki güldüyün sənin hekayəndir. əgər kimsə səni narahat edirsə və polisə şikayət edirsənsə artıq əvvəlcədən qəbul etməlisən ki, polis səndən pul alacaq. ümumiyyətlə polis hər iki tərəfdən də pul alacaq. həm şikayətçi verir həm də günahkar şəxs. bu ölkədə qanunlar belə işləyir. haqqını tələb edə bilərsən. əgər əsəblərin, vaxtın varsa. amma bu yolda məğlub da ola bilərsən. əvvəlcədən bunları düşünməlisən.

gördüyünüz kimi xidmət sektoru bərbat vəziyyətdədir. indi keçək təhsilsiz gündəlik işlərə. bunlara daxildir, ev təmizləyənlər, taksi şoferləri. bu insanlar aşağı maaş qazanırlar və heç kəs bu şəxslərin yediyini-içdiyini, xəstələnəndə dava-dərmanını görmək istəmir.

adicə xəstəxanaya gedirsən və həmin xəstəxana özəl və yaxud dövlətin nüfuzlu xəstəxanası kateqoriyasına aiddirsə qeydiyyat üçün 150-250 manat ilkin ödəni olunur. daha sonra isə analizlər üçün pullar verməlisən. hər həkim başqa diaqnoz qoyur və böyrəyin ağrayırsa ürək analizindən belə keçməli olursan. beləliklə xərcin çox çıxır. sən axı 1 bəzən 2-3 aylıq xərcini bu sistemə qoya bilməzsən.

başa düşürəm ki, sizin də imkanınız yaxşı deyil. amma ən azından internet pulunu ödəməyə pulunuz çatır. bizim məhlədə oğlan var saat 8-də işə gedir 6-da çıxır işdən. 7 üçün də başlayır 12-yə qədər taksi sürməyə. başa düşdüyünüz kimi asan deyil özü də heç asan deyil.

şirkətdə mühasib 1500 manat maaş alanda həmin şirkətdə işləyən siğorta mütəxəssisi 250 manat maaş alırsa ilk öncə bunun həll olması üçün çabalamaq lazımdır. çünki developed ölkələrdə işçilər bunun etirazını edir. etiraza mühasib də qoşulur. bizdə isə bu baş verə bilməz. çünki 1.5k maaş alan mühasib qorxuya düşər ki, işdən çıxar olmaz yerə pulsuz qalar. nəyə lazımdır. xarici ölkələrə görə azərbaycan kasıb ölkə deyil. onda nə üçün insanlar kasıb vəziyyətdə yaşayır?

big mac index

dünyanın ən məşhur iqtisadi jurnalı olan the economist jurnalının 1986-cı ildə academic lüğətə qatdığı və müxtəlif ölkələrdə məhsulların qiymətinin eyni olmasına baxmayaraq exchange rate ilə iki valyutanın ppp (alıcılıq qabiliyyəti) dəyərini ölçən indeksdir. loru dildə izah etsəm hər kəsin yediyi big mac menu-nun qiyməti hər ölkə də eynidir mi? məhz bunu ölçmək üçün istifadə edilən indexdir. məsələn azərbaycanda big mac menu qiyməti 15 azn ingiltərədə 3 pounddursa. buradakı index 15/3=5 olur. qiymətlər sadəcə məhsulun amerika bazarında və amerika bazarından kənardakı qiymətinin müqayisəsi nəticəsində hesablanır. digər ölçümlər yanlış çıxa bilər.

bu index-ə görə hal-hazırda dollar qarşısında ən dəyərli olan isveçrə və isveç puludur. digər valyutaların hər biri dollar qarşısında dəyərsizdir. təbii ki, dəyər indexinə görə norveç, danimarka pulları kiçik miqdarda dəyər itirdiyi üçün belə deyilir.

keçənlərdə, sözlük yazarlarından (bax: shemmusi) məhz euro yoxsa dollar sualını soruşmuşdu. yazarlar əsasən euro demişdi. dollar-ın dəyərli və yaxud dəyərsiz olması onun hal-hazırda bazarda yerli varlyutanın 1.50 poundun isə 2.50 olması ilə ölçülmür. ümid izahat istəyənlər loru dildə izah etmiş olaram.

indeksi hesablama yolları və bu yollara görə valyutanın neçə faiz dəyərli və yaxud dəyərsiz olmasına qərar verməmiz üçün kiçik bir misal.

big mac qiyməti - $3.99 (usa)
big mac qiyməti - £4.69 (uk) (qiymətlər mcdonalds bazarına görə götürülüb)
ppp - uk- £ 0.7 , usa $ 1.0 ; £4.69/$3.99 = 1.17
uk - usa = 1.32 ; usa-uk = 0.76
(1.32-0.76)/1.17= 47% (47% dəyərsizdir. )

buna görə də pound dollar qarşısında nəticə etibarı ilə undervalued-dur.

bunu azərbaycan üçün hesablayaq. azərbaycandakı big mac qiymətini dəqiq bilmirəm. ona görə də fərz edək ki, qiyməti 5 azn-dir. amerika da isə bu qiymət $3.99-dur.

amerika - $3.99
azərbaycan - 5 azn
tapılmalı olan dəyər - ppp-dir.
ppp = 5 azn/$3.99 = 1.25
azn - usa = 1.70 , usa-azn = 0.59
(1.70-0.59)/1.25 = 88% (azərbaycan pulu dollar qarşısında 88% dəyərsizdir. )