sözlük yazarları ilə görüşlərdən yaddaqalan hadisələr

adını çəkməyəcəyim yazarla çimərliyə gedəndə sözlüyün əfsanəvi replikasını qumlar üzərinə həkk elədik. həm əyləncəli vaxt keçirdik, həm də sözlüyü reklam elədik. -*
(baxma: qaqaş, ayranlar nooldiii?)
söhbəti tutmayanlara #177849

sevgilinin sinəsində yatmaq

insanın bütün mənəvi ağrılarını, narahatlığını, qayğılarını uzaqlaşdırıb əvəzinə rahatlıq verən bir davranışdır. istər sevgilinin sinəsində yatmaq, istər də sevgilinin sənin sinəndə yatması, heç deyilsə də uzanıb söykənməsi adama möhtəşəm bir xoşbəxtlik bəxş edir. ürək döyüntülərini eşidirsiz, var olmağın, yaşamağın, birlikdə olmağın xoşbəxtliyi adamı bürüyür. arada bir baxışıb gülüşmələr, zarafatlar, atmacalar olur. barmaqlar saçlarda gəzir, ortaya qısamüddətli sükut çökür. sonra kimsə yenə gülür, sakitcə baxışmalar olur. davamında isə öpüşmələr başlayır.
qısacası, insanı xoşbəxtlik dağının zirvəsinə aparan bir şeydir.

kes

1969-cu ildə Britanyalı *ken loach* rejissorluğu ilə çəkilmiş dram filmi. sevgidən məhrum olmuş bir uşağın ağır həyatını göstərir film. *barry hines*in *a kestrel for a knave* kitabı əsasında çəkilib.
Həmçinin, *bristh film institute* tərəfindən "*top 100 britsh films*" siyahısında 7-ci yerə salınıb.
2 *bafta* mükafatı qazanıb vaxtilə.

rejissorun əksər digər filmləri kimi burada da şəhərdən uzaq aşağı təbəqə insanların həyatı göz önünə sərilir.

Billy-nin atası evi tərk edib, anası laqeyddir, böyük qardaşı və məktəbdəki uşaqlar tərəfindən zorakılığa məruz qalır. qısacası, kimsə onu düşünüb qayğısını çəkmir, sevgidən məhrumdur. gələcəyi haqqında qayğılanmır, sadəcə günlərini keçirib yaşayır. hasardan tapdığı qızılquş balasını əlinə öyrəşdirib böyüdür. beləcə, həyata tutunmaq üçün bir səbəbi, başını qatacaq bir məşğuliyyəti olur. "Kes" də həmin qızılquşun adıdır.
Billinin həyatı mənə *oliver twist*i xatırlatdı niyəsə. bir də *səfillər*dən *qavroş*u. yekunda, üçü də sevgidən məhrum, gününü küçədə keçirən uşaqlardır.

filmdə əsas tənqid mövzusu təhsil sistemi, ailə münasibətləri, iş sistemi və cəmiyyətdir. Billy belə bir təsvir edir:
"-dördüncü sinif olduğumuz üçün müəllimlərin gözündə sadəcə bir axmağıq. biz onların vecinə deyilik, dərs boyunca gözləri saatda qalır. onlar da bizim vecimizə deyillər".

filmdə billin içəri girərkən qapını döyməməsi, düzgün oturmamağı, oğurluq etməsi ailə tərbiyəsinin nə qədər vacib olduğunu göstərir.

filmin musiqiləri çox gözəl, sakit idi. vizuallıq da ürəyimcə oldu, pastel, solğun rənglər göz yormurdu. aktyor seçimi də uğurludur.
film hamıya tövsiyyə ediləcək filmlərdən deyil, çox adam sıxılar güman ki. art-house sevənlər bəyənər.


--spoiler--

billinin kesi basdırdığı səhnə *cria cuervos* filmində annanın xamyakını basdırdığı səhnəyə oxşadı. bu filmi bəyənsəz, onu da izləyin.

--spoiler--

(bax: ken loach)
(bax: bafta)

sözlük yazarlarının uşaqlıq xatirələri

4-5 yaşım olan vaxtlar valideynlərim işə, bacım məktəbə gedirdi deyə evdə tək qalırdım. ona görə ana nənəmgildə dururdum, anam məktəbdən gələndə götürürdü məni.
mənim də daimi yerim masanın altı idi, ora girib nənəmgilin gombul pişiyi ilə oynayırdım. ancaq yemək yeməyə çıxırdım ordan. -*
bir dəfə qonaq gəlmişdi, babam iş yoldaşı ilə oturub danışırdı, mən də masanın altında öz aləmimdə idim. ordan sarı qələm tapdım, açıb içindəki zapazı çıxardım. babam siqareti aşağı tutmuşdu, götürüb qələmin diyircəyini siqaretin içinə batırdım. necə bacardımsa siqareti söndürdüm aq. babam gözucu mənə baxıb güldü, mən də gülüb öz yerimə qayıtdım.
niyəsə bu xatirəmi çox aydın xatırlayıram.

babamla olan digər aydın xatirəm isə onu sonuncu dəfə öpməyimdir. boğazında xərçəng var idi, əməliyyat olmuşdu. amma son saatları idi, yuxarıda uzanmışdı. xalam göndərdi ki, get babanı öp. əvvəlcə buraxmadılar məni içəri, 5 yaşım var idi. anam oradan gördüb dedi qoyun gəlsin. divana yaxınlaşdım, uzanmışdı babam. gözləri yumulu, ağzı açıq idi. nəfəsi quru olmasın deyə ağzına yaş bint qoymuşdular. yavaşca yanağından öpüb "səni çox istəyirəm" dedim, düşdüm aşağı. uşaq vaxtı çox sakit idim, ona görə babamın sevimli nəvəsi idim, "qızımı heç incitmir" deyirdi. nəvələr arasında onu sonuncu görən mən oldum. babamı ən son o vəziyyətdə gördüm, amma yaddaşımda siqaretini söndürərkən gözümə baxıb güldüyü kimi qalıb.

not: bu entryni bir neçə ay əvvəl ana nənəmgildə olanda yazıb saxlamışam. görünür, orada duyğusallığıma düşüb. artıq yaddaşım zəifləyib, haçansa unutsam yenidən girib oxuyum deyə göndərirəm indi.

sözaltı günlük

indiyə qədər bu başlıq altında ağlaşma qurmuşam ancaq, ya da nəyəsə üsyan eləmişəm. azacıq da pozitiv yazım deyirəm.

yaxşıyam, günlük. gülümsəyə bilirəm, gülümsəyəndə yanaqlarım ağrımır daha. günüm yaxşı keçir, gün sonunda "hər şey yaxşıdır, görəsən zibili çıxmaz ki?" deyə düşünmürəm. çünki, yaxşı olmaq da ən az depressiya qədər normallaşdı mənim üçün. son 2-3 ayda 2018-ci il dekabrdan bəri içində olduğum depressiya batağından uzağam. o gün yuxuda gördüm ki, qışqırıb ağlayırdım, "tək qalmaq istəyirəm, hamınız əl çəkin məndən" deyib hamının üstünə düşmüşdüm. yuxudan ayılanda nə qədər yol qət etdiyimin fərqinə çox yaxşı vardım. o dəhşətli yuxu depressiv vaxtlarımın eynisi idi, oyanıb gözümü açdıqda isə 180° fərqli nellie idim. çünki depressiyadan çıxmağı bacardım. təbii ki, tək deyildim, dəstəkçilərim çox oldu. yekun olaraq, ayaqdayam və savaşıram.
*antidepressant*lar sayəsində sakit və soyuqqanlı olmuşam. hər şeyə sakitcə reaksiya bildirirəm. valideynlərim də görür artıq ağıllı qərarlar veridyimi. 2 ay bundan əvvəl iş müraciətimə "bizdə deyibmi müraciət etdin?" deyən anam, bu yaxınlarda o iş alınmayanda "pozma kefini, canın sağ olsun. taparsan yenisini, daha yaxşısını" dedi. fərqinə varıram, valideynin insana dəstək olması gözəl duyğudur. həmçinin, övladın da valideynin gözləntilərini doğrultması onlar üçün gözəl duyğudur.

əvvəlkindən çox daha dik, soyuqqanlı, sakit, məntiqyönümlü insan olmuşam. konkret olaraq savaşıram blət. yenə də, içimdə emosionallıq qalıb. xarakterimdə olan kövrəklik var hələ də. balaca uşaq kimi incik oluram hərdən. amma məntiqim ortaya düşür və ayağa qalxıram.

daha səbrli və məntiqliyəm, məsafələri dərk edirəm, zamanın keçdiyini də dərk edirəm. zaman keçir, uzaqlar yaxınlaşır. nə olacaq bu gedişatın axırı, heç bilmirəm. düşünmürəm də. vecimə də deyil, olmalı olan olacaq çünki. əsas odur ki, indi ayaqdayam, yaşayıram və xoşbəxtəm. bəli, bu qədər.
*cage the elephant* - come a little closer

(youtube: )

still corners

*tessa murray* və *greğ hughes* ikilisindən ibarət *dream pop*, *indie* janrında musiqi qrupu. ikili 2009-cu ildə londonda qatar dayanacağında təsadüfən rastlaşır, daha sonra tezliklə qrup qurmaq qərarına gəlirlər.
gözəl mahnıları var. xüsusən yay axşamları, gün batımında dinləmək üçün idealdır. birazca *mazzy star* vibe alıram sanki. vokalist qadının səsi də çox yumuşaq və gözəldir.
still corners - the trip:

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

antidepressant

depressiya və digər psixoloji xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilən dərmanlara verilən ad.
antidepressantların müxtəlif qrupları var ki, təsiredici maddəyə görə fərqlənir. amma bu entrydə artıq 4 aydan çox olan antidepressant qəbulumdan öz şəxsi təcrübələrimi bölüşəcəm. effektlər hər kəsdə fərqli ola bilər, bunlar mənim təcrübələrimdir.

məndəki dərmanlar *selective serotonine reuptake inhibitor* və *ketiapin* tərkibli idi. *ssri* tərkibli dərmanlar öz təsirini təxminən 2 həftə sonra göstərir. bu müddət ərzində özümdə *placebo effekti* yaradaraq yaxşı olduğuma inanırdım. ilk ay ərzində *mood swings* çox yaşadım. stabilliyim yox idi.

antidepressant içməyə qərar versəz bəzi şeyləri gözə alasız. əsas da yaddaşın zəifləməyi, halsızlıq, libidonun düşməsi, daim yuxulu olmaq, kilonun dəyişməsi və s.
məni tək narahat edən yaddaşımın çox zəifləməsidir. neçə dəfə grtdiyim yolu unuduram, eləcə də edəcəyim işlər, tarixlər və s.
kilo məsələsi hərəyə bir cür təsir edir, bu 4 ay ərzində 5 kilodan çox kilo itirmişəm, amma bəzi insanlar kökəlir. bədənə bağlıdır.
hansısa münasibətəsinizsə, yaxud başlayacaqsızsa çalışın partnyorunuza xəstəliyiniz və antidepressantlar haqda məlumat verin. sonra halsız və kefsiz görünmək, libidosuzluq* ay yarıma normala qayıtdım mən , *mood swings* uzaqlaşdırmasın onu sizdən. bu barədə çox şanslı oldum mən. -*
hormonal tarazlığınız dəyişəcəyi üçün əhvalda və bədəndə dəyişikliklər normaldır. qadınlarda *mensturasiya*, kişilərdə də *ereksiya* problemləri normaldır. narahat olsaz həkimə bildirin.
susqunluğum və ifadəsiz üz ətrafımdakıları çox vaxt qıcıqlandırır, çoxlarında eqoist olduğum üçün heç kimi sayıb danışmadığım təəssüratı yaradır. onsuz da introvert tip olmuşam, dərmanlar səsimi çox kəsdi. amma şikayətçi deyiləm bundan.

yekun olaraq, durumum əladır, antidepressant içdiyimə görə peşman deyiləm. ən azından, yuxu rejimimi qaydasına salmışam *ketilept* sayəsində. ətrafa qarşı daha az reaksiya verirəm, soyuqqanlı olmuşam sanki. əhvalım pozulmur hər xırda şeyə görə. dərmanı atandan 15 dəq sonra yuxuya gedirəm, vaxt qalmır *overthinking*, yaxud *intihar* planları üçün. intihar istəsəm belə ərindiyimdən etmərəm. amma həyatımda çox şeyi qaydasına salmışam. əldə etmək üçün sağlamlığımı və vaxtımı itirsəm də, nələrisə qaydasına salmışam, həyata tutunmağa səbəblərim var. daha sakit halda yaşamağa davam edirəm. və yaşayacağam, yaxşı hiss edirəm özümü çünki.

not: dərmanlar psixiatr müayinəsindən sonra təyin olunub mənə, həkim nəzarəti ilə qəbul edirəm.

sözaltı səhnəcik

Hekayə üçün animasiya hazırlamağı düşündüm, amma sonra həm həvəsim qaçdı, həm də gördüm götüm üçün deyil. part ı olan obrazların tanıtım videosunu hazırladım.
not: qrafiklərin heç biri reallığı əks etdirmir, hamısı xəyal məhsuludur və əyləncə məqsədlidir.

(youtube: )

qəbiristanlıq

ölən şəxslərin dəfn edildiyi müəyyən bir ərazi.

zamanın necə tez keçdiyinin və yaşamlarımızın nə qədər önəmsiz olduğunun hiss edildiyi yerdir. o qəbrin altında yatan insanlar doğularkən valideynləri sevinib, vaxtilə onlar da əylənib, kədərlənib, sevib, sevdiklərini itirib, ölüb, ölümünə kimlərsə təəssüflənib. amma ölümdən bir müddət sonra önəmsizləşirlər, istər-istəməz. vaxt keçdikcə də tamam unudulurlar. ona görə, qəbirstanlıq gəzmək və yaşamı sorğulamaq üçün gözəl yerdir. parkda gəzməkdən daha yaxşıdır, çünki ətrafında dirilər yox, ölülər olur ancaq. parkdakı canlı insanlara baxanda ya kimlərəsə qibtə edirsən, ya da kimlərəsə acıyırsan. amma ölülərin məkanında hamısı bərabərdir. tək fərqləri məzarlarının, baş daşlarının dəbdəbəsidir, o da zatən önəmsizdir.
keçən dəfə 1945-ci ildə şəhid olan rus əsgərlərin məzarlarına baxırdım. çoxunun ölüm yaşını hesabladım, ən gənci 17, ən yaşlısı 43 yaşında idi. hərəsinin öz həyatı olub, amma heç birindən xəbərim yox. bir də lap köhnə qəbirlər var idi, ya baş daşı çöküb, ya da qəbir özü. ən maraqlısı isə yanaşı olan ailə, yaxud cütlük qəbirləridir. ölüm yaşlarını hesablayaraq kimin daha çox yas tutduğunu, özündən əvvəl itirdiyi yaxınlarının sayını bilmək olur. ən axırda hamısı keçir.

ha bir də, rahat öpüşmək üçün əvəzolunmaz yerdir. hansısa cütlüyün məzarı önündə oturub öpüşmək başqa bir maraqlıdır. onlar ölüblər, biz isə yaşayırıq, sevirik, xoşbəxtik! insan yaşadığını dərk edir. *dorian grayin portreti*ndə deyilsiyi kimi:
"tarixin ölmüş aşiqləri bizim gülüşlərimizi eşidib hüzünlənsinlər istəyirəm. bizim alovumuzdan bir nəfəs onların soyuq torpağına can versin, küllərini oyandırıb əzab çəkdirsin istəyirəm".
Təbii ki, mən belə olsun istəmirəm. amma insanın yaşadığını hiss etməsi gözəl duyğudur.
qəbirstanlığın qapısından çıxanda isə yenə maşınlar şütüyən, insanlar tələsən küçəyə atılırsan. anlayırsan ki, mübarizə aparmaq və yaşamaq lazımdır! Amma önəmsizdir bütün bunlar.

qəribə yuxular

bu səhər ayılana yaxın gördüyüm yuxu qəribə sayılmaz əslində. mənə qəribə təsir etdi sadəcə. yuxunun əvvəli tamam başqa idi, sonra belə oldu.
görürəm ki, uzun, asfalt bir yoldur. hündür, parlaq şüşəli binalar var ətrafda. bu yolu realda görməmişəm heç vaxt, amma əvvəllər də yuxumda görmüşəm.
hə, mən də evdən çıxıram, hansı evdir bilmirəm heç. biraz uzaqlaşanda yadıma düşür ki, qulaqlığım qalıb evdə. "zibiiillll" deyə reaksiya verib əsəbiləşirəm. sonra başlayıram qaçmağa, sürətlə qaçıram. qaçdıqca beynimdə bir səs deyir ki, qaç uzaqlaş buralardan. eləcə qaçıram sürətlə... arxadan kimsə qışqırır: "hə, qaç, nellie. problemlərlə üzləşməkdən qaçırsan həmişə, qaç... reallığı qəbullana bilmirsən, özünü aldadırsan. qaçmaq çıxış yolun deyil, özün bilirsən. yenə də qaç. aldat özünü, qaç uzaqlaş". bu səs də öz səsim idi, amma başqası olaraq qəbul edirəm. mən də başımı yelləyərək qaçıram küçə boyu. ətrafda da heç kim yox, bom-boş yollar...
burada da budilnikin səsinə ayıldım yuxudan.

deyəsən, şüuraltımdakı savaşın yuxuma yansıması idi bu. çünki bu iki səs daim savaşır beynimdə.

the philosophy of composition

*edgar allan poe*nun 1846-cı ildə graham's jurnalı üçün yazdığı məqalə.
yazının fəlsəfəsi adlı bu məqalədə yazıçı "yaxşı yazıçılar necə yaxşı yazır?" Sualına aydınlıq gətirməyə çalışır. məqalədə öz şeiri "*the raven*"i incələyərək şeir yazarkən diqqət ediləcək məqamlar, düzgün cümlə uzunluğu, toxunulacaq əsas məsələləri qeyd edir. kitabı oxuyacaqsızsa əvvəlcə mütləq "*the raven*"i oxuyun. həm daha yaxşı başa düşərsiz, həm də spoiler olmaz sizə. üstəlik, fəlsəfik mövzulara yeni başlayanlar üçün də çox ağır kitab deyil. 60 səhifə civarıdır.

--spoiler--

Poe deyir ki, əsərin uğurlu olması üçün bir oturumda oxunulmalıdır. Uzun şeir sadəcə olaraq, qısa və öz olanın şişirdilmiş versiyasıdır.
şeir yazarkən başlanğıc və sonluq gərək əvvəlcədən düşünülsün. həmçinin, əsər kütləyə və tənqidi zövqə uyğun olsun gərək.

--spoiler--

kitabda ən diqqət çəkən şey bu oldu mənim üçün:
"şübhəsiz ki, gözəl bir qadının ölümü ən şeirsəl mövzudur. və eyni zamanda, belə bir mövzu üçün ən uyğun ifadə vasitəsi yaslı bir sevgilinin dodaqlarıdır".

və əsərdən bir neçə not:
"-insanlar gözəllikdən danışarkən keyfiyyətdən, ağıl və qəlbdən deyil, daha çox bir təsirdən danışarlar. qısacası ruhun o ankı yüksəlişindən...
və gözəlliyin hər növü, üstün bir inkişafdır; həssas ruhu gözyaşları ilə hərəkətə keçirər".

- özümdən bunu soruşdum: "bütün melanxolik mövzularda, insanoğlu üçün ən melanxolik olan nədir?" Açıq cavab "ölümdür"!

(bax: edgar allan poe)
(baxma: the raven/-303475)

mamoru hosada

1967-ci il təvəllüdlü yaponiyalı rejissor, *animator*.
*hayao miyazaki*nin *The Castle of Cagliostro* adlı animesindən ilhamlanaraq rejissor olmağa qərar verib. Rəssamlıq məktəbini bitirdikdən sonra *toei animation* studiosunda işə başlayır. Hətta *studio ghibli*yə iş üçün müraciət edir, amma rədd məktubu alır. 2005-ci ildə də *madhouse* animasiya studiyasında işə başlayır.
2011-ci ildə *Yuichiro Saito* ilə birgə *studio chizu* adlı öz studiosunu yaradır.

Son anime filmi olan *belle* bu ilki *kann festivalı*nda nümayiş olundu, bitdikdən sonra hətta izləyicilər 14 dəqiqə ayaqüstü alqışlayıb.
(bax: Belle)
(baxma: Mirai)
(baxma: Wolf Children)
(baxma: Summer Wars)
(baxma: The Boy And The Beast)
(bax: The Girl Who Leapt Through Time)

oh hiroshima

bir ay bundan əvvəl mail yazaraq qrup adlarının çox xoşuma gəldiyini, nəyə əsasən seçdiklərini soruşmuşdum. bu gün cavab maili yazaraq belə açıqlayıblar:
"Bu ad uzun zaman öncə gitaristimiz Leif tərəfindən seçilib. Əlbəttə ki, *ikinci dünya müharibəsi* dövründə *xirosimo*nun bombalanmasına əsaslanır. Amma ümumilikdə insan əzablarına görə yas kimi də görülə bilər".

original mətn:
"Thank you so much for your kind words about our music. We're glad you found out about us. The name was chosen by our former guitarist, Leif, a long time ago. It of course refers to the bombing of Hiroshima during WW2, but can be seen as a lamentation over human suffering in general.

Kind regards,
Oh Hiroshima"

liliput

balaca, cırtdan mənasında işlədilən söz. əsasən balacaboylu, xırda adamlara deyirlər.
sözün kökü jonathan swiftin "gulliver's travels" əsərinə dayanır. əsərdə qulliver liliputlar ölkəsinə düşür. hansı ki, boyları 6 inch qədər idi.
əksi olan nəhənglər üçün (bax: brobdingnag)

uşaq sahibi olmaq üçün vəsiqə

fikrimcə, artıq zəruri hala gəlməlidir. ən azından daha sağlam, tutarlı cəmiyyət üçün. hər çoxalma qabiliyyəti olan fərd valideyn ola bilər demək deyil. doğub törəməklə olmur bu iş.

vəsiqə olarsa, gərək əvvəlcə fərdlərin fiziki sağlamlığı yoxlanılsın və övladlarında görülə biləcək xəstəliklər müəyyən olunsun. beləcə fiziki və əqli qüsurlu uşaqların doğulma şansı minimuma endirilə bilər, həm uşaq, həm də valideynləri əziyyət çəkməz.
və ikinci olaraq, hər iki fərdin psixoloji durumu ekspertlər tərəfindən qiymətləndirilsin. belə #332120 şəxslərin psixoloji durumu əlbəttə yerində deyil, heç olmasa valideyn olmasınlar. belə "yararsız" şəxslərin necə olacağı sual doğurur, yəqin ki, müalicə ilə nələrsə etmək olar.

bütün bu müayinə, dəyərləndirmə işlər uzun müddət və xeyli maliyyə tələb edir. ona görə, şübhəsiz xəyal olaraq qalacaq. amma reallaşmasını çox istəyərdim. biz onsuz da zibil kimi cəmiyyətdə böyüyüb yaşlanırıq, sonrakılar belə zülm çəkməsin barı.
cyberworld xəyallarımdı, çox da ciddiyə almayın.