eleni karaindrou

yunan mifalogiyasındaki motivləri, 36-cı illər: yunanıstan iç müharibəsinə aparan yolları, modern tarixi, hüzünü, kədəri, insanlığın bitməyən hekayəsini notalarının arasına sığışdırmağı bacarmış yunan bəstəkarı.

eleni, heç yaxşı keçməyən günlərin qonağıdır. gecəyə aiddir. sizi dərinlərə aparmaq gücündədir. böyütmürəm, dinləyənlər haqq verər: sözlərlə ifadə edilməyəcək bəstələrə sahib varlıqdır.

angelopoulosla gözəl işlər bacardılar. yaratdıqları sintez şeirsəl alındı. başqa necə ifadə edim, bilmirəm. yaxşı ki var idilər.

vladimir nabokov

ədəbiyyatın - zənnimcə - ən provokativ ustası; yazıçı olmasaydı kəpənək araşdırmacısı olacağını iddia edən (ki, onları araşdırmağa həvəsi qalmasaydı belə, əmin olun, o ya kəpənək, ya da hansısa allahın unuttuğu bir ərazidə böyüyən ağac olardı) rus əsilli, tolstoy - dostoyevski polemikasında hamımıza dərs keçmək gücünə sahib, ingilis yazarıdır.

hələ ki ən bəyəndiyim hekayəsi - ustaca sovetləri məsğərəyə aldığı, o illərə, bəli, didərgin salınmış ana vətəninə kinayəli gülüşüylə təsvir etdiyi - burada rusca danışılırdır.

lo-li-ta isə başlı başına içimizə bastırıb, ikiüzlülüklə onu inkar etdiyimiz fikirlərin klassik - qısa - məzmunudur.

jean-luc godard

ədəbiyyatın yox, kinonun inqılaba ehtiyacı var mottosunu teoriyadan praktik olaraq isbatlayan, 60-cı illərdə kino tarixinə nouvelle vague cərəyanını hədiyyə etmiş, günümüzün yaş etibariylə ən yaşlı, lakin ruhuna, həyəcanlarına fikir verdiyiniz vaxt ən gənc rejissoru.

şübhə yoxdur ki bəzi rejissorların kamera sevgisi olmasaydı, onlardan möhtəşəm (bəli, ağır ifadədir) yazıçı olardı. ingmar bergmanı fikirəşin: yazacağı romanının içində qeybə çəkilmək mümkün olardı. krzysztof kieslowskinin yazacağı qısa hekayələri fikirləşməyə çalışaq: bu şeirsəl hekayə sayılardı. bəs tarkovski? çəkməsəydi o şair qalacaqdı. tarkovskiyə aid etdiyim ifadələr angelopoulos üçün də keçərlidir. godard... godarda gəldikdə o məşhur kamera qələm prinsipini filmlərinə yanısdan yazıçı, esseist, şair və rejissor olmağı bacardı.

filmlərindəki dünəni xatırlamaq gücündən yoxsun qadınlarını fikirləşirəm. onlar üçün bugün də yoxdur. anın içində andır onlar. belə deyək, godard onları filmləriylə böyütdü. filmoqrafiyasında bəzi xətalar mövcud olsa da, 3-d eynəkləri üçün onu bağışlamaq mümkündür.

texnologiya

21. əsrin dayanmadan böyüyən xarakteri, təbiətə və insan varlığına ciddi zədə, təhdit mexanikasından danışıram: və etiraf etməliyəm ki texnologiyadan, bilginin verdiyi çəkingənliklə çəkinirəm. kompyuterlərin ilk çıxdığı illəri xatırlayın; gəlin sizinlə amerika labaratoriyalarına qısa səfər edək: məqsəd, leitmotif cazibədardır: yaradacağımız dünya, insanın köməyinə çatacaq; insan bu vaistələrlə həyatını daha rahat hala gətirəcək. yaradılışdan bu tərəfə, bugündən bəlkə də görməyəcəyimiz, bizim yerimizi dolduracaq insanlara, coğrafiyalara qədər, hamı, hər kəs, bütün əsrlər, illər, günlər boyu rahatlığa, hedonistliyə, təmbəlliyə ehtiyac, ac halında yaşayıb, yaşayır, yaşayacaq. bugün qarşılaşdığım portret (ya da ona epizod deməliyəm) amerika labarotoriyalarında insanlıq cinayətinin işləndiyinə işarədir.

xeyr, səhv başa düşülməsin: humanist, əlində gül çiçəklə dünyanın daha yaxşı bir yer olduğunu müdafiə edən, yüz illər sonra hər şeyin daha fərqli olacağına inanan birisi deyiləm. insan kodlaması sadədir: yaradmaq və yox etmək. və mistik halda, fikir verdiyim vaxt hər yaradılış prosesinin yox etməylə nəticələndiyini müşahidə edə bilərik.

internet (ələlxüsus üçüncü dünya ölkələrində - tanıdınız o xəyalları, şəxsiyyətləri, sənət və sənətçisi olmayan cəmiyyətləti - ) sosial şəbəkələrdən ibarət hala gəlib. bir sidik, eqo yaraşması yaşanır. carlinin də ifadə etdiyi kimi, mənim penisim, sənin penisindən böyükdür məsələsi. araşdırma, tarix, oxuma, yazma qabiliyyətləri sərhədli, öz kiçik monitorları qədər xəyallara sahib insanlar, texnologiyanın əsiridir.

ağıllı telefonum yoxdur; yəqin ki olmayacaq da. ümumiyyətlə telefondan demək olar ki istifadə etmirəm. ancaq fikirləşək, ağıllı telefon nədir? ona niyə belə ad vermək ehtiyacı yaranıb? hansı əsasla? insanlar nə fikirləşir, indi haradadırlar, dünən nə yedilər, bugün səhər hansı musiqini dinlədilər - xeyr bu bilgi alış verişi deyil, bu şəxsiyyət (saxta şəxsiyyət) qazanılma halıdır. bu o telefonun ağıllı olduğunumu isbatlayır? mesaj yazmaq asanlaşıb, şəkillərin pikselləri daha yaxşı hala gəlib, şəkil çəkmək funksiyaları daha normal haldadır və bu o telefonların ağıllı olduğudurmu? gəlin belə deyək, axmaq insanların (axmaqdan qəsdim, hamıya aid deyil təbii ki) kiçik dünyalarıdır.

zədələyiblər. insanlarla əlaqələr qurulmur. üz üzə ifadə edilən sözlər tükənir. asosiallaşma halı yaşanır. kompleksləri belə gizlədirlər. və iddia edirəm, dostlar: bir gün skype vaistəsiylə qarşı tərəflə nahar edəcəyik. o qadından şərabın necə daddığını sözlə yox, şəxsi mekanik görüntüylə soruşacağıq. beynimizin bir hissəsinə bir mikroskopik alət yerləşdirəcəklər. bir fikir, yazılı halda ekrana çıxacaq. eynəklərlə internetə girəcəyik. və şəraba gəldikdə, o əgər hələ həb deyilsə...

uzun sözün qısası, texnologiya məni qorxudur. hələ ki o insandan biraz geridədir, idarə edən yox, idarə ediləndir. lakin, bir müddət sonra, o artıq idarə edən olduğu vaxt, nələr yaşanacaq, fikirləşin.

edit: bunu yazma ehtiyacı, saatların bir saat geri alınması başlığına əsasən yarandı: mən saatımı çəkmədən, saatdan istifadə etdiyim bütün texnoloji alətlər bir saat geridədir. bu isə mənə təsir etdi.

stalker

andreyin 1970ci ildən, 1986cı ilə qədər yazdığı, xatirələrini, fikirlərini əhatə edən, adına zaman zaman içindədir verdiyi gündəliklərində belə bir mistik hekayə var: bir gün tarkovski stalkerın ssenarisini, mosfilm komitə heyyətiylə müzakirə etmək qərarına gəlir. ssenari isə təsadüfən (açığı müəmmadır) komitə ofisinə aparan taksinin içində qalır. tarkovski böyük moskva prospektlərində nə edəcəyi mövzusunda qərarsızdır. 150 səhifəlik ssenari artıq yoxdur. tarkovski hüzünlü halda içməyə başlayır. axşama qədər içdikdən sonra küçəyə çıxaraq biraz gəzmək qərarına gəlir. bir neçə dəqiqə sonra isə taksi düz onun qabağında dayanaraq, endirilmiş şüşədən stalkerin ssenarini ona uzadır.
tarkovski bu kiçik hekayəni mistik adlandırdı.

stalkerın çəkilişləri tamamlandıqdan sonra, labarotoriyada yaranan nasazlıq nəticəsində filmin %70lik hissəsi, lentləri yanaraq yararsız hala gəlir. tarkovski komitəyə bir daha ağız açaraq, filmi ilk dəfədən daha az büdcəyə çəkmək məcburiyyətində qalır. və bunun üstünə tarkovski, sovetlərin istədiyim hər şeyi mənə təmin etdiyi yeganə filmim stalkerdir deyir.

ümumiyyətlə isə bəhs edilən "zona"nın təhlükəsi tarkovskidən də yan keçmir. yuxarıda da deyildiyi kimi, tarkovski çəkilişlərin ortasında infarkt keçirir. yəni stalker, tarkovskini ölümə yaxınlaşdıran şah əsərdən ibarət, 163 dəqiqəlik kino və həyat nədir suallarıdır.

sırf bu üç səbəbə görə dəfələrlə izlənilməli və suallar yaradılmalıdır.

qarabağ müharibəsi istəyən insan

heyif ki (yazar burada hüzünü ancaq bu tərzdə ifadə etməklə kifayətlənir) bəzi sözaltı yazarlarının sürü psixologiyasından əziyyət çəkdiyi başlığa şahidlik edirəm. çünki ağırlıqlı olaraq yuxarıda səsləndirilən fikirlər sentimentallıqla sərhədlənib.

indi isə, sakitcə, vəziyyəti analitik analiz etməyə çalışmalıyıq: ifadə edilir ki, müharibə lazımsızdır, insanlar öldürüləcək, bir neçə qarış torpaq üçün və əlxüsus money talks yüzilliyində silahlı çaxnaşmaların varlığını ancaq axmaqlar müdafiə edə bilər. bu fikirin isə iki çıxış xətti mövcuddur: kozmopolitizm və qorxaqlıq.
kozmpolit, sərhədlərin varlığına inanmaq istəməyən (!) insandır. qorxu isə insancıl, yəni insani instinkt məsələsidir. (açığı qorxu sözündən çəkinənlərin varlığını bilərək deyim: aranızda başına bomba yağdırılacağından qorxan insanlar mütləq var və burada utanılacaq heç nə yoxdur)
fikirlərə diqqətlə baxsaq, qorxu instinktinin daha ağır bastığını müşahidə edərik.

realistlər üçün isə məsələ daha çətindir: kozmoplitizmə mən də inanmaq istəyərəm, lakin yox, məsələ burasındadır ki iyirmi illik müharibə şəraitində yaşayırıq və açıqcası sülh yoluyla heç nə həll edilməyəcək. ayrıca heç bir halda romantik inqılab yaşanıb, sərhədlər ortadan qalxmayacaq. bayraqlar üçün bütün əsrlərdə ölənlər tapılacaq. ölkəsinin himnini eşidən kimi ayağa qalxan və yaxud ağlayan insan növləridə yerli yerində qalacaq.

məsələ burasındadır ki, cəbhə bölgəsində ölən insanlar və həyatları risk altında yatağına qorxa qorxa girən ailələr var. ayrıca da bir cəmiyyət, ölkə mədəni inqılabdan acizdirsə, sənətçi yetişdirməkdən yoxsundursa, başqalarının uğurlarına baxaraq həyəcanlanırsa, o ölkənin barbarlıqdan xilas olması üçün müharibə hardasa şərtdir.

inanmayanlar üçün yazılı, yazılı olmayan tarixlərdə var: fransız inqılabından sonraki vəziyyətləri, yunanıstan iç müharibəsini, birinci dünya müharibəsini, ikinci dünya müharibəsindən sonra almanların iynədən tutmuş, təyyarələrinə qədər ixtirada nə dərəcədə böyüdüklərini görmədən, analiz etmədən, müharibə istəyən insan axmaqdır fikirini ifadə etmək çox asandır, fərqindəyəm.

lakin biraz daha soyuqqanlı olmaq, proseslərin gedişatına məntiqli yanaşmaq lazımdır.

müharibələr öldürücü olduğu qədər, həmçinin böyüdücüdür də.

qızlardakı hamı məni sikmək istəyir paranoyası

ağırlıqlı olaraq, üçüncü dünya ölkələrinin qadın və qızlarında rastlaşacağınız problemdir. şəxsi fikirimə görə isə həyatda hər şey (təkrarlayıram:hər şey) cinsəldir və seksə hesablanıb. razıyam, ağır frued travmasıyla böyümüşəm, lakin biraz üstünə fikirləşdiyiniz vaxt hər şeyin və hər kəsin cinsəllik üçün müharibədə olduğunu anlamaq asanlaşır.
yenə də həmin psixanalitika, bəhsi keçən paranoya haqqında bunu başa salmaq niyyəti güdürdü: insan(varlıq), əslində normal hadisələri paranoya halına gətirirsə və ona qarşı sözlü/fiziki mübarizə aparırsa, bu şüuraltı olaraq əslində tərsini istədiyi reallığıdır.
bəli, hazır olun: qızlardaki hamı məni sikmək istəyir paranoyası; əslində şüuraltı olaraq hamıya vermək niyyətindəyəm məntiqiylə, mahiyyətcə bərabərdir.
yuxarıda bəhs edilib, mən də bildirim: çox vaxt bu qadınlar baxımsız və çirkin olurlar. həyatlarındaki güzgü faktoru* bax: lacan öz güclərini onlara göstərməyib. çirkin və dəyərsiz olduqlarının fərqindədirlər.
bu fərqindəliyi isə məntiqlərinə yedirmək gücündən yoxsundurlar. bu an isə özlərini qoruma mexanizması olaraq, yersiz, səbəbsiz, gülünc bir halda paranoyanın içinə yuvarlanırlar.
o qızlar bilirlər ki, vagina hədəflənəndir: əllərində(daha doğrusu ayaqlarının arasında) ondan başqa silahları yoxdur. və bu paranoya, silah onları xoşbəxt etməyə bəs edir.
çünki onlar müzakirə olunurlar. cinsəllikləri insanlar tərəfindən qınansa belə, bundan zövq alırlar.

əlxüsus avropa, burjuanın gətirdiyi seksual senzuradan sonra bu paranoya ilə qaynayırdı. sarsılmaz əxlaq prinsipləri, insanları öz bədənlərindən utanmağa məcbur edirdi. lakin viktoryenlərdən sonra, iyirminci yüz illiyin təkamülü, avropa qadını və insanını bu paranoyadan uzaqlaşdırmağı bacardı. çünki onlar kiçik bir şeyin fərqindəydilər artıq: seks əslində insanın gümrahlaşması, enerji depolaması, zəruri bədən ehtiyacıdır.
sonda isə, şübhəsiz ki bunu illər sonra, elə bugün belə oxuyaraq bu paranoyadan əziyyət çəkən qadın və qızlara kiçik komplimentim var: bəli, hər kəs şüurlu, şüursuz sizi sikmək niyyətində və icazəniz varsa iqtidarındadır. bu təbiət qanunudur və bu qanunu tapdalamğa çalışmağınız vaxt itkisidir. hər şeyin alıcısı var, relax.

fargo

coenlərin fargosu, eyniylə çəkdikləri ilk film, blood simplea ssenari cəhətdən çox oxşayırdı. lakin fargoda çatışmamazlıqlar var idi və illər sonra çəkilməsinə baxmayaraq, sinemtoqrafiya bucağından daha effektiv kadrajlara sahib olsada, hekayəsi mənə natamam təsir bağışlamışdı. hərhalda coenlər qocalırdı.

amma fargonun serial versiyası möhtəşəmdir. hətta bir çoxları kimi, ilk teaserını izlədikdən sonra, proyektə qanım isinməmişdi. serialıın ilk sezonunu iki günə bitirdim. bu qədər qısa vaxt üçün isə billy bob thorntona ayrıca təşəkkürlər.
tarixin ən güclü soyuqqanlı qatil personajlarından biridir.

21-ci əsr azərbaycan burjuaziyası

çarizmin süqutu azərbaycan burjuasına bunu öyrədirdi: mülk sahibliyi, varlıqlı olmaq soyluluğa dəlalət etmir. çünki istər genetik, istərsə də qavram olaraq bujua, soyluluqla qarışdırılırdı. bunun səbəbi isə on səkkinzi yüz illiyə damğasını vuran sənayə inqılabı idi. sənayə inqılabı rəsmi olaraq avropada burjuanın iqtidarını təsdiqləyirdi və mülk sahibi olaraq varlananlar, viski içib puro yandıraraq işçi sinifinin əziyyətinə tamaşa edənlər, paralel olaraq aristokrat, soylu olduqlarına da inanırdılar.
1917ci ilin ən uzun on günü, bolşevizmin iqtidarı millət olaraq aid olduğumuz yeri də müəyyənləşdirirdi: bizlər xalq olaraq işçi sinifiydik, çirkli dırnaqlarımızla əmək haqqlarımızı qazanaraq elitləri xoşbəxt etməkdən yorulmurduq. bu xalq olaraq genlərimizdə var idi.
buradan, biraz uzaqlaşaraq coğrafi şəraiti də günahlandırmaq mümkündür: belə ki avropanın mərkəzində yaşayaraq, burjuayamı, yoxsa proletarlığamı( bu artıq bolşevizmlə yox, köləliklə əlaqəlidir) daha yaxın olardıq? sual fikirimci cavab olaraq ikinciyə, köləliyə aiddir. ona görə də coğrafiyanı təqsirləndirmək əbəsdir.

gəlgələk 21ci əsr azərbaycan burjuasına, ki onlar fikirimcə qəbullanmağı bacarmış, minimalist şərtlərdə həyatlarına davam edən, sayıca az insanlardır. ayaqda qaldıqları üçün onlara mütəxxəsis də deyə bilərəm.
mütəxəssis, dar alanda ən az xəta payına sahib olan varlıqdır. və burada isə azərbaycan burjuasının dar ərazidə səhvə yol verdikləri hissələr araşdırılmalı və duruşlarını necə qoruduqları aydınlaşdırılmalıdır.
düzdür, onlara sənətə qiymət verir, aristokratlar kimi qidalanır, kiçik insanlara fikir vermirlər. bu isə yanıldıcı olmalıdır: burjua, sənayə inqılabının da öyrətdiyi kimi, aristoktatlıqdanmı gəlirdi? yox, sadəcə insanlar arası təkamül və onlardan necə istifadə etməli sualları, burjuanı aristokratlığa yaxınlaşdırıb.
burjuanın tarixdən silinməyəcək qədər böyük səhvləri var. lakin, kiçik xalqlarla, kiçik ərazilərin içində böyüyən burjualara hörmət edirəm. onlar kiçilməyin nələrlə nəticələnəcəyini çox yaxşı öyrəniblər. bu isə, onların əsla soylu olmaqdılarına ən böyük sübutdur.

the return

the return bilinən, lakin fərqli baxış prizmasıyla daha da dərinləşdirilmiş andrey zvyaqintsev filmdir.

film ata və oğul əlaqəsinə işıq tutan oidipal xəttlərə sahibdir. kadrajda hekayəni yarımçıq saxlayan bir çox sual olsa da, o sualları təxmin etmək heç də çətin deyil. klassikləşmiş avtoritar rus ailə rəisi(ata) modelinin, on iki il fasilədən sonra uşaqlarıyla əlaqələri, zənnimcə finalın mesajında, balaca oğulun "papaaaa" deyə qışqırmasıyla qırılır. bu eyni zamanda atalarımıza heç nə borclu deyilik, onlara etiraz etmək azadlığı əllərimizdədir mottolarına vurulan zərbə sayılır. ölüm, uşağın içinə gizlənən hisslərini ifşa edir. bu hissəsylə razı deyiləm. uşaq o qədər də məsum varlıq deyil və filmdəki bu səhnə ucuz romantikadan başqa bir şey deyil.

uzunsaç oğlan

üç il (rəqəmlə 3 il - ki inanın, uzun mərhələdir) sonra sərhədlərini tərk etdiyim cəbhə.

saç uzadmaq asan deyil, heç kim əksini iddia etməsin. saçın uzanma periyodu (dörd-altı ay) arası tarixdir ki, o tarixi hər oğlan/kişi modeli keçə bilmir. o mərhələ xüsusi bacarıq və səbir məsələsidir. onu keçdikdən sonra, ayrıca uzun saç sizə yaraşırsa o altı aylıq ağır periyodun meyvələrindən bəslənməyə başlayırsınız.
üç dəfə fərqli vaxtlarda uzadıb, kəsdirmişdim. bu dördüncü yoxlayışımdır. və sizə kiçik sirr verim: artıq gücüm yoxdur. mərhələnin bitməsinə iki ay var və iki ay sonra saç formasını qazanıb, meyvələrini verəcək. ən çətini isə burada başlayır: qərarsızlıq.
on iki saata yaxındır qərarsızam. on iki dəfə azı qərar dəyişdirmişəm. veriləcək qərarın gücünə fikir verin: qadından ayrılmaq, təhsili atmaq, şəhər dəyişdirmək heç nədir, heç nə. qısa vaxtda unudulur və keçir. saç isə kəsdirildikdən sonra sizə ağır anlar yaşadmaq gücündədir.
bərbərdən çıxdıqdan sonra qarşılaşdığınız ilk uzun saç oğlan isə bütün üç illiklərin keçmişini sikmək potensiyalındadır.

azərbaycanlı olmaqdan qürur duyan insan

sadəcə kiçik insandır. və fikirimcə o kiçik insanların varlığı mütləqdir. niyə, mütləqdir, çünki heç vaxt dünyanın gül çiçək olduğuna hippilər qədər inanmamışam. əslində olmasını da istəməzdim. bu kiçik insanlar olmalıdır ki, yaşamaq gücümüz artsın, yaşamağa davam edək. ümumiyyətlə isə, o kiçik insanların yoxluğu və geriyə qalan ağıllı, məntiqli, seksi kişi və qadınların varlığını daşıyan dünya maraqsız və yaşamağa dəyməz hala gələrdi.
dünən bu sualı, mən niyə azərbaycanda doğulmuşam sualını, italyaya azərkeşlik etdiyim saatlarda özümə verdim. millətçi biri olmamışam, nasist də həmçinin, və yaxud ölkəsi üçün şəhid olacaq dərəcədə axmaqlıqdan yan keçmişəm. (aha, vətən uğurunda ölmək axmaqlıqdır)
on il əvvəl italyan doğulmaq istəyərdim. iki yüz ölkə var və ehtimallar nəzəriyəsinə əsasən bir ölkə şansınız var (ki, o şans genetik xətadır) siz azərbaycanlı doğulursunuz.
alman doğulub, beyin gücündən yoxsun olmaq da olardı. honduraslı doğulub dahi olmaq da. lakin hər şey fərdin əllərindədir.
mənim ağıllılıq kriteryam bir fərdin nə qədər kozmopolit fikirləşdiyiylə sərhədlənir. yoxsa bütün bayraqların ən yaraşdığı yer tuvaletlərdir.
uzun sözün qısası isə, nəyin ki azərbaycanlı, özünə millətçi deyən, holland olduğu üçün fəxr edən bütün insanlar kiçik insanlardır. təkrarlıyıram, onlar yaxşı ki varlar.

ziyalı ailəsində doğulmaq

(bax: van den budenmayer)

fyodor mixayloviç dostoyevski

hamımız gogolun paltosundan gəlirik. (bununla başlamalıydım)
teoloqlar və inanclı insanlar üçün, inandıqları dinin açılış mottosu nədirsə, rus ədəbiyyatının da mottosu, tanrının adıyla başlayan cümləsi, hamımızın gogolun paltosundan gəldiyimizdir.

dostoyevskinin ən böyük əzabı, özü kimi yazıçını oxumamasıdır. bu onu tanrı elan etməyə kifayətdirmi, bilmirəm, müəmmadır. ədəbiyyat öyrənildikcə dərinləşir. çox allahlılıq sistemi yaranır və nəticə olaraq isə qərarsız qalırsınız.

mixayloviç qumar borclarını ödəmək üçün (əgər bu mif deyilsə) qısa vaxt ərzində dünya ədəbiyyatının ən yaxşı əsərlərini yazmağı bacarmışdı. gecə otağına girir, işığı söndürür, şamı yandırır və o şamın ölü sarısında kitabları oxuyaraq, insanlar haqqında fikirləşməyə başlayırdı. böyük səyyah sayılmırdı. sadəcə işi insanı tanımaq, onun dərinliyinə enib o dərinliklə oynamaqdan ibarət idi.
istər ölü evindən qeydlər, istər əzilənlər, ya da karamazov qardaşları, cinayət və cəza, axmaq romanları olsun, insanlığın min illərdir beynini yoran, varlığıyla heçliyi arasında sıxışıb qalan suallarını, insan tanıyaraq soruşurdu.
insanı tanımaq sənətini ədəbiyyatla, bir neçə sözün və xarakterin görünüşüylə yaradırdı.
bəzən, uzun tiradlarının arxasında verdiyi suallar da buna sübutdur.
bəlkə də dünya ədəbiyyatının ən yaxşısı odur, lakin rus ədəbiyyatının ən yaxşısı o deyil.* uzun mövzudur
insanı tanımaqla, tanıyaraq yaradan yazıçıdır dostoyevski. dünyanın başına gələn ən yaxşı bir neçə faktdan biri sayılır.
onu bir də, götünüz çatırsa, bachla oxumağa çalışın. sonra götünüzdən üzr istəyin...

anton çexov

tibb onun arvadı, ədəbiyyat isə məşuqəsi sayılırdı. haqqlı idi. tibbdən sıxıldığı vaxtlarda məşuqəsinə qaçır və onunla dərdləşirdi. ağlından keçən hekayələri ona danışırdı. məşuqə isə susur, sadəcə ona qulaq asmağa çalışır. onun üçün də çətindir; məşuqəsinin başa düşüləcək tərəfləri var: çexov yorğundur və fikirləşdiyi hekayələr, o hekayələrin içində itiylə dolaşan qadınlar, qadınlarından nifrət etdiyi üçün keçmişini içkilərdə axtaran kişilər, yıxılan işçi sinifi, meymunu təqlid edən soysuz burjuvalar, onu fikirləşdirir, çevoxu başa düşməyə sövq edir.
bu hekayələr danışıldıqca və ya yazıldıqca, rusiya qara qışı yaşamaqdadır. soyuqdur və sobanın tininə söykənərək onlara qulaq asmaq həddindən artıq ağırdır. lakin, təəsüflənməyə dəyməz, məşuqələr sevişmək və qulaq asmaq üçün varlar və bundan narazı deyillər.

bir gün çexov (ya da siz ona çexonte deyin) məşuqəsini sattığını fikirləşir. onları başqa adla (çexonte imzasıyla) rus kəndlisinə, işçisinə, politolquna satır. o pul qazanmalı və qarnını doyuzdurmalıdır. sənətini (məşuqəsini) satmaq onun üçün çətindir. amma nə etməli* lenin bunu kəndlidən soruşmuşdu , əlində başqa çarəsi yox idi, qalmamışdı. satmalıydı.
sadəcə illər sonra, artıq oxunduğu illər sayılırdı bunlar, o satdığı məşuqəsindən üzr istəməyi bacarırdı: çexonte çox şey deyə bilər, lakin anton pavloviç çexov nə deyir, vacib olan odur.
öldüyü vaxt rus ədəbiyyatının, teatrının da bir tərəfi ölümlə qarşılaşmışdı. hekayə tanrısını itirirdi. öldüyü vaxt sadəcə yeddi il daha oxunacağını demişdi. ah, nə qədər də yanılırdı.
o bilmirdi ki bu sətrləri yazan insan ən az onu ölümünə qədər yanında saxlayacaq, onu oxuduğu vaxtlarda hər dəfə fərqli hisslər yaşayaraq, bunu ifadə gücündən yoxsunlaşacaq. özünü tanıyaraq hekayələr yaratmağa cəhd edəcək.
indi isə əziz pavloviç, o iki şüşənin arxasına gizlənən, suallarla dolu göz bəbəklərinizi dünyanın üstündən çəkməyin. çünki hələ də, göylərin bir hissəsindən dünyaya baxaraq, gülümsədiyinizə inanan məşuqələriniz var.

14 iyun 2014 ingiltərə italiya oyunu

birincisi 15 iyun 2014 tarixində yox, 14 iyun 2014 tarixində baş tutacaq qarşılaşma. (çünki vaxt, tarix hesablamaları brazilya təqvim və saatlarına görə tutulur. sözlüyün bazası üçün bu başlıq yanıldıcıdır)

apeninlilərlə birlikdəyik. düzdür italya futbolu həmişə qruplarda həyəcan vericidir. bir an özünüzü qrup sonuncusu kimi də təsəvvür edirsiniz; lakin, keçicidir və ümid edirəm bu tsklda, keçən illərdə yaşanan analoji problemlərdən, bütün italya xalqı olaraq yan keçərik!
2006cı ilə yenidən qayıtmalı, grossonun vurduğu son penaltidən sonra yaşadığımız həyəcanı, brazilyada da yaşmalıyıq.
bugün sənayə futbolunun baş fahişlərindən olan ingiltərəyə dərs verməliyik. owenin, beckhamın, ferdinandın vaxtları olsaydı, hörmət etmək də mümkün sayılardı; amma yox, sakit, darıxıdırıcı futbolumuzla ingilislərə soyuq duş aldırmalıyıq.