kış uykusu

xoş, hüzünlü, nuri bilge ceylan filmidir. filmin diger kömekçilerini de unutmaq olmaz: anton çevox, schubert, william shakespeare ve andrey tarkovski.
aha, film sinema adı altında uzunlamasına, üç saat on altı deqiqelik teatr oyunudur.

bilge ceylan artıq yetişkinleşir. lakin bu filmde onun uğurunun üstüne fikirimce aktyor işi çıxır. haluk bilginer, demet akbağ cütlüyü (bacı, qardaş) hardasa 25-30 deqiqelik sehnelerde, insanlığın varlığını, heçliyini, keçmişini, eqoistliyini sorğulayırlar.
amma filmde beyenmediyim çox kiçik nüanslar da var; lakin onları burada yazmaq fikirim yoxdur. birincisi buna vaxtım ve hevesim yoxdur, ikincisi ise bunlar üstünden keçilecek nüanslar olmalıdır.

anton çevox faktoruna geldiyimiz vaxt, biraz xeyal qırıqlığı yaşayıram: kış uykusunun haradasa ikinci saatı tamamlanırdı. fikirleşirdim ki, yox, bilge ceylan mene heç vaxt çevox ruhunu yaşatmadı. çevoxla elaqem keçmişe bağlıdır. onun mende yaratdıqları sözlerle ifade edilmir. bilmirem, onu göstermek de çetindir. yox, bu defe de, yox dedim. lakin, teşekkürler bilge ceylan, bu fikirimden meni kış uykusunda uzaqlaşdırdı: bu ayrıca onun ilk güldüyüm filmidir. ceylan, çevox hekayelerinde qarşılaşacağınız, komedik, lakin tragikomedik hisseleri gösterdi. evvelce gülümsedim, sonra iki deqiqe aramsız güldüm.

schubert faktrou ise, w. kempff - sonata d 959, sonata no 20 imzasıyala, üç saatlıq vaxt boyunca, tez-tez qarşınıza çıxır ve sizi hüzünlendirir.

shakespearein üçüncü richard oyununda dediyi kimi: vicdan genelde korkakların sevdiği bir sözcüktür. ve öncelikle güçlüleri dehşete salmaya yarar ifadesi filmin eslinde temasıdır. yeterli, ağır ifadedir.

ve tarkovsky. aha, bu defe ona daha çox yaxınlaşan bilge ceylanlayıq. elxüsus atın gölmeçede çapaladığı sehne. ilahi! sonra o atın yorğunluqdan lehlediyini çiyin plandan görmek.
mene yorulmuş, isanın sözlerini xatırlatdı: eli, eli, lama sabachthani (tanrım, tanrım, meni niye terk etdin?)
ağır filmdir. altı saat bele olsa izlemek mümkün idi.

2014 futbol üzrə dünya çempionatı

2014 dünya çempionatı analizi.

əvvəlcə qruplarla tanış olmalıyıq:

a qrupu
braziliya
xorvatiya
meksika
kamerun

a qrupu:
hər halda romantik olmağa ehtiyac yoxdur, braziylya fikirimcə qrupu birinciliklə bitirəcək. qrupun ikinciliyi üçün müharibə isə latın amerikanlarla avropalılar arasında yaşanacaq. şübhəsiz ki avropanın uğurunu, xorvatiyanı bu mübarizədə qalib olaraq görmək istəyirəm. beləliklə qrupun ikinciliyi üçün: xorvatiya.

b qrupu
ispaniya
hollandiya
çili
avstraliya

b qrupu: bu qrupda erkən final var. ilk ikilik üçün mübarizə aparacaq komandalar üçün riskli qrupdur. lakin ispaniya birinci, hollandiya ikinci çıxsın. detallar ona görə inkişaf edəcək. bu arada çilili və astraliyalı fanatlardan üzr istəyirəm *

c qrupu

kolumbiya
yunanıstan
fil dişi sahili
yaponiya

c qrupu: bu qrup ortabab komandaların ölüm qrupudur. 2004ə yenidən qayıtmaq pis olmazdı. yunanıstanı qrupun lideri kimi görürəm. burada yanılmaq ehtimalım yüksək olsa da kolumbiya qrupu ikinciliklə bitirəcək.

d qrupu

uruqvay
kosta rika
ingiltərə
italiya

d qrupu: mamma mia! bu qrupdan möhtəşəm gang bang səhnələri çıxacaq. uruqvay üçün üzülürəm. ingilis soyuğu ilə italya yavaşlığı qrupdan çıxmağı bacaracaqlar. italya birinci, ingiltərə isə ikinci.

e qrupu
isveçrə
ekvador
fransa
honduras

e qrupu: mübahisəsyə ehtiyac belə yoxdur. avropalılar 1/8-ə bileti sifariş verəcək. fransa birinci, isveçrə ikinciliklə.

f qrupu
argentina
bosniya və herseqovina
iran
nigeriya

f qrupu: çətin qrup sayılmır. argentina fanlarına xoş xəbərim var. onlar birinciliklə çıxdıqları halda, ikincilik bosniyanındır.

g qrupu
almaniya
portuqaliya
qana
abş

g qrupu: 1. almanya 2.portuqaliya 3.abş 4.qana bu qədər.

h qrupu
belçika
cezayir
rusiya
cənubi koreya

h qrupu: belkçika qrup lideri olmalıdır. ikincilik isə rusiyanındır.


gələk 1/8-ə: a1-b2 ilə qarşılaşır. brazilya-hollandiya
b1-a2: xorvatiya-ispaniya.

bilirəm, bu çox riskli fikirdir, lakin hazır olun. hollandiya brazilyanı keçməlidir. ispanlar isə xorvatları məğlub edəcəklər.

kolumbiya-italya
yunanıstan ingiltərə.

ilk cütlüyün fovariti italyadır və skadura adzura qələbə qazanaraq 1/4-ə vəsiqəsini təmin edəcək. ingilislər də allahları adalara geri qaytaracaq.

bosniya-fransa
argentina-isveçrə

xoruzlar üçün uğurlu gündür. bosniya üçün isə təəsüflənirəm. latın amerikalılar üçün də eynisi keçərlidir. argentina.

almanya-rusiya. (1945-ə geri qayıdırıq)
belçika-portuqaliya

hitlerin ruhu köhnə leninistləri ağladmalıdı. protuqaliya isə digər cütün qalibidir.

gələk 1/4-ə

hollandiya - italya
ispaniya - ingiltərə
fransa - almaniya
argentina - portuqaliya

zənnimcə hollandlar italyanı keçərək ilk yarım finalçı olacaqlar. ispaniya da ingilisləri məğlub etməlidir. almanlar xoruzların başını kəsəcəklər. latın amerikanlılar isə avropalıları keçəcək.

beləliklə yarım finala görə:
hollandiya - ispaniya
argentina - almanya qalacaq.

böyük finalın adı isə: ispaniya-almanya olmalıdır.

almanlar analizin nəticəsinə görə çempion, hollandlar isə üçüncüdür.

son olaraq isə həmişə olduğu kimi hisslərim italyayla birlikdədir. lakin şans azdır. brazilyanı 1/8-də uzaqlaşdırmağım isə sizi qıcıqlandırmasın. bilirəm, ev sahibidirlər. amma bəxtlərinin gətirməyəcəyinə inanıram.

kitsch

milan kunderanın lüğətində yerini alan, sadəcə görünənlə, görünənən arxasında görmədiyimiz bəsit reallığın açmasıdır.

ikinci dünya müharibəsinin qızğın vaxtlarında, stalinin oğlu almanlara əsir düşür. paralel olaraq isə almanların hər hansısa generalı stalinin əlindədir. alman tərəfi sovetlərə qarşı açıq oynayır: gəlin stalinin oğluyla generalımızı dəyişdirək.
lakin stalin sentimental davranacaq qədər axmaq deyil və sıravi əsgər olan oğlunu, əlində tuttuğu generala, rütbələrə dəyişdirmir. uzun sözün qısası olaraq isə stalinin oğlu (artıq ona misal olaraq yuri deyəcəm) almanların əsrləri arasında qalır.
əsirlər hər gün müxtəlif işlər görürlər. o işlərdən biri də özlərinin və almanların sıçtığı poxları tuvaletdən təmizləməkdir. lakin yuri bunu qəbul etmir, hər nə də olsa stalinin oğlu olduğu reallığını əlində saxlayaraq, pox təmizləməkdən qaçınır.
yurinin üstünə gəlinməyə başlanır. o isə bütün basqılarla bacarmayaraq, bir dəli kimi, qışqıra qışqıra elektrik stansiyasına tərəf qaçır və tellərin arasına ilişərək, yüksək voltun köməkliyiylə ölür.
kundera isə yurinin ölümünə belə münasibət bildirir: stalinin oğlu pox yolunda öldü!
ən bəsit mənasıyla kitsch budur.
kitsch, insan varlığını bütündən ayıran hər şeydir: sıçdığımız pox qəbul edilən bir şeydir (ona görə də sıçtığımız vaxt qapını bağlamayaq ya da varlığımız natamamdır.) kitsch biraz da budur, hamının poxsuz və sıçmadığı bir dünyada yaşadıqlarına, hər kəsi inandırması.
kitsch unudulanla varolanın arasında bir yerlərdədir. hamımızı bir gün ona çevirəcəklər.

litost

litost, başqa dillərə tərcümə edilməsi mümkünsüz, çexcə bir ifadədir. ayrıca litost, insanın içində yatan və böyük ehtimalla keçmişinə aid olan yazzıqlığın çölə çıxması halıdır.
misal: bir insan sırf bərbad halda akardeon çaldığı üçün özünü asmağa qərar veribsə, və bunun dolaylı səbəbi, özünü asacaq insana bərbad olduğunu xatırladan akardeon müəllimidirsə və o insan özünü öldürdükdən sonra, ölümüylə, o müəllimin də öldürüləcəyinə əmindirsə, bu onu xoşbəxt etməyə yetərlidir. bu litostdur

bir digər misal olaraq: litost iki insan arasında yaranan ehtiraslı sevgiylə də açıqlanır. belə ki, bir qız və bir oğlan təsəvvür edək: sevgilidirlər. göldə üzməyə gedirlər. qız profesyonal üzgüçdür. oğlan isə orta standart. oğlan özünü əzdirməmək üçün əsəbi halda üzməyə, istadadlı olan qızdan daha yaxşı olduğuna özünü inandırmağa çalışır. hərəkətləri bunu büruzə verir. qız isə bunun fərqindədir. yavaş yavaş üzür. yarışırlar. qız profesyonal olduğu için, instinkt məsələsi araya girdiynə görə finala biraz qalmış sürətlənərək oğlana qalib gəlir. bu an isə oğlanın litostu üzə çıxır. o, qıza şillə vurur. şillənin səbəbi isə misal olaraq o qızın başqa oğlanla vaxtı ilə niyə yatdığıdır. yox, əslində səbəb litost, yəni qızın ondan daha yaxşı olmasıdır. lakin o çarəsizdir. heç kim ondan yaxşı üzdüyünə görə birini vurmalı deyil. bunu dolaylı yolla, başqa səbəblərlə örtmək mümkündür.

litost dərindir. hamımız zaman zaman ondan istifadə edirik.

bakı

uzaqlığın iki açıqlaması olmalıdır: birinci uzaqlıq bədənə, ikincisi isə ruha aiddir. altı il əvvəli xatırlayın: bəlkə də bir qadın yatağınızda sizə tərəf götünü çevirib, ağzı biraz açıq qalmış halda, üzü divara yatmaqdadır. sevişməyi bacarmır. ruhu yoxdur. sadəcə ona aid olmayan bədəni daşımaqla doğulub, yaşayır və öləcək. uzun sözün qısası, o qadını tanımırsınız: iki saat əvvəl sevişdiyiniz vaxt bədən olaraq onun üstündəydiniz. lakin ruhunuz başqa evdə, bəlkə də başqa kişinin altında orqazm yaşayan qadınınızın içindəydi. o kişinin altında sayılırsız.
bu ruhun uzaqlığıdır.

bədənin uzaqlığı isə cismin - əgər hələ də qalıblarsa - sevdiklərini tərk etdiyi halda, ruhunu onlarla paylaşmasıdır. bakı ilə hekayəm də burada başlayır. bakı mənim üçün bədənin uzaqlığıdır.
yox, oranı tərk etdiyim vaxt hiss etdiyim rahatlığı uzun illər - haradasa on altı, on yeddi il - yaşamamışdım. blokumuzun qabağına taksi gəlmişdi. məni iki çemodanımla birlikdə hava limanına aparacaqdı. yanımda heç kim yox idi. pencərini açdım və siqaret yandırdım. taksi bütün yaşadıqlarımdan uzaqlaşırdı. on yeddi ilimi vermişdim bu şəhərə və oranı tərk etdiyim üçün ruhum yüngülləşirdi. təzəcə təməli atılmış və bakının ruhunu fahişələşdirən göydələnlərə baxdım. sonra hər gün əslində gördüyüm, lakin rituallıqdan fikir vermədiyim insan sifətlərinə diqqətlə baxdım. yenə də qaçışırdılar. yenə də sürətli hərəkət edən qadın ayaqları var idi. avtobus basabaslarının içində, yanlarından ötən maşınların içinə baxan və o maşınların içində boş qalan yerlərdə evlərinə getmək üçün o an çox şeyi itirməyi gözə alan insanlar idi onlar.
təhsil bəhanəydi, bu bədən olaraq ikinci inqılab sayılırdı və bakıyla ayrılırdıq.

bakını sevirəm. artıq o illərin üstündən çox vaxt ötüb. sadəcə bunun fərqindəyəm ki, bakını sevmək üçün əlimdə olan səbəblər, qiyaslanacaqları təqdirdə, digər insan səbəbləriylə hədsiz fərqlənəcəklər. yenə də fərqindəyəm ki bakı kiçik ruhunu itirib. ona layiq olmağı bacarmayan insanların altındadır.
bugün o şəhər üçün iki qat darıxdım. hətta bilet alıb ora təzədən qayıtmağı fikirləşdim. sonra bu mənə səmimi gəlmədi: o şəhər üçün niyə darıxıram? xatirələr? bəzi arxada qalan insanlar? yoxsa süləndiyim küçələr?
böyük səyyah sayılmıram: lakin bakıda tapacağınız ruh həmişə biraz fərqlənir. bu yəqin ora uzun illərimizi verdiyimiz üçündür, kim bilir?
oralar küləklər şəhəridir və mənə neapolu xatırladır.
uzun məsələdir bu; içkisiz danışılmaz.

qadın

hər halda bunun bağışlanacaq tərəfi olmalıdır: qadın düşməni sayılıram; lakin onlarsız yaşamamağı öyrənmişəm. qəribədir; insan yatağına düşməniylə girir, düşməniylə şeir yazır, düşməniylə gülüşür, düşmənini tərk edir, düşməni ona qayıdır və uzun vaxtdan sonra bu etirafı özünə etiraf edəcək qədər böyüyürsən: insan vaxt keçdikcə düşməninə çevirilir.
elədir; bu isə sizi iki zidd qütbə aparır:
birincisi, qadın əşyalaşır. ikincisinə qalanda isə o tanrısaldır. qadın, əşyayla tanrı arasında, yaradılanla yaradıcısı arasında sıxışıb qalan, varlıqdan başqası deyil.

niyə qadın əşyalaşır və niyə görə qadın düşməniyəm? * həddindən artıq italik səslənən suallar
qadın yaradılışın ilk günahıdır: dört min il əvvəl bəşəriyyətin ilk sürünən inqılabçısı ilan, həvvaya qadağan olunmuş meyvəni, ehtirası təklif etdiyi vaxt, həvva instinktlərini silah kimi istifadə etmiş, axmaq qadın prototipini yaradmışdı. bu hekayə isə hamımıza məlumdur; tanrı onları cənnətdən qovur və dünya fırlanmağa başlayır. bəli, qadın yaradılışın ilk günahıdır və dünyanın hərəkət etməsinə səbəb qadın instinktləridir.
instinkt qadının silahıdır. o instinktlər bütün bəşəriyyətin, tarixin, müharibənin, sənətin, sənətçinin istiqamətini dəyişdirib: instinktlər öldürücüdür və bütün bunları öyrənən kişinin əlində onlara düşmənçilik ilə yaxınlaşmaqdan başqa çarə qalmır.
əşya isə burada qaçış yoludur. təbii ki qadınların ruhunda bol miqdarda qancıqlıq və axmaqlıq var. fərqindədirlər. bizlər isə bunun hər nə qədər fərqində olsaq belə, nəticə olaraq insanıq və həmişə bu silahların fərqində deyilik. nəticə olaraq o silah düşmənlərimizlə sevişdiyimiz hər gün müxtəlif bədən nahiyələrimizə çevirilib. bir gün qadın onu atəşləyir və biz səhvlərimizi, axmaqlıqlarımızı fərq edirik. qadının düşüşü əşyalaşmasıdır. tanrılığını sübut etdiyi vaxtlar isə o, intiqamda və sevgidə kişidən daha qəddardır.

analarının övladlarına yüklədiyi ruhdan xilas olmağı bacarmayan kişilər, sevdikləri qadınlarda oidipal sevgini axtarırlar. bu köhnə hekayədir. sadəcə kişi bununla barışmalıdır: o qadın, dört yaşında anamızın bədənində gördüyümüz qadın olmayacaq. lakin kişilər bu ruhdan çətinliklə xilas olurlar. xilas olanları isə filosof olmağı seçir. bəli, bəli, bəli, qadınlar şeirsəldir, tanrısaldır, təbiətin sevgilisidir. bəlkə də analarımızın bizdən əsirgədiyi vəhşiliyi onlar vaistəsiylə öyrənirik. hamımız böyüyüb qadın kritiklər oluruq. yetişkinləşirik.
dəyişməyən isə bəzilərinin sözün bütün mənalarında gözəl olduqlarıdır. fikir verin: bu da oidipaldır.
platon idealar mövzusunda realistdir: gözəllik və qadınlıq ideasını öyrəndiyimiz üçün onlar gözəl və qadındırlar.
bu isə artıq təsəllidir. böyük müharibənin içindəyik və dəfələrlə öldürülməkdən çəkinmirik. seçimi olmadan, dört min il əvvəl məntiqi seçmək məcburiyyətində qalan kişinin isə, sözün açığı haqqı çatır.

taksim gezi parkı hadisələri

dünyanın ən pasifizə olmuş inqılabı gandhinin imzasını daşıyır. modern dünyanın isə son illər görmüş olduğu ən passiv dirənişi gezi parkıdır və o dirənişin üstündən bir il ötür. gandhi ilə başlamağıma səbəb əbəs deyil: gandhi keçən ilin bugünü taksim gezi parkının ətrafında sadəcə gəzişməklə kifayətlənsəydi belə, orada qurulan kitabxandan, kommunaya, bütün insanları alqışlayardı. ən azından belə fikirləşirəm, haqqsızamsa gandhi yuxuma girsin.
orada inqılab baş vermədi. əslinə qalsa inqılab üçün münbit şəraitdə yox idi. lakin bütün bunlara baxmayaraq xalq xarakteristikasını ifşa edərək küçələrə axışdı. üsyanın aid olduğu küçələrdə, illərdir içlərinə çökən nifrəti qusdular. bu nifrət mənə, bir kişinin bakirliyini itirməsi kimi gəlirdi: kişilər ilk sevişmələrini xatırlasınlar. yaşam o orqazmdan sonra yeddi-səkkiz dəqiqəlik belə olsa insana xoş görünür. problemlər həllini tapır. üstünüzdən yük qalxır. və bütün o an hiss etdiklərinizin gezi parkı dirənişini təmsil edən hisslərlə əlaqəsi var.
orada hökümət istefa vermədi. amma silahsız və tanımadıqları adamlarla dövlətin geri addım atmasını reallaşdırdılar.
orada ağaclar da kəsilmədi. lakin, bütün dünyanın naturalistləri və bitkiləri bağışlasın; orada ağaclar heçkim vecinə deyildi. bu vecsizlikdə haqqlı idilər. təbiət bir insan üçün nə vaxt birinci problem sayılmalıdır? bütün həyatını hardasa stabil hala gətirdikdən sonra. dövlət şəxsi həyatına qarışmadıqdan sonra. haqqları əlindən alınmadıqdan sonra. bütün bunlardan sonra ağacların hüquqlarını qorumaq gücünə qovuşardılar. lakin, ağacları da, özlərini də müdafiə etməyi bacardılar. pis vəya yaxşı? nə dərəcədə fərq edir?
bütün o tarixin üstündən bir il keçir. 2013ün mayı və iyunu türkiyənin küçələrə aid tarixidir.
bunu isə heçbir iqtidar silahı, polisi, kitabı, mediası dəyişdirə bilməyəcək.

timidus

#122405 entrysinə, etik şərtlər altında ilişmək istədiyim yazar, moruk.

yazarımız haqqlıdır: starbucks qlobal imperializmin aynasıdır. sadəcə mənim #122402 entrydə vermək istədiyim işarə siyasi motiv daşımırdı; yenə də etik şərtlər çərçivəsində yazarımız şəxsimi imperializmlə günahlandırdı.
qlobal dünya, dünyanın davamlı halda fırlanması üçün şərtlər yaradıb: zəyif kollektivlər, sahib olduqlarını ucuzlaşdırılmış halda böyük şirkətlərə satmalıdırlar. şirkətlər isə dəyişkənlik göstərir; texnologiyalar, sənayə sahələri, böyük neft yataqları, dövlətlər, sistemlər, kilisələr, sinaqoqlar vs... hamısı zamanla insan tərəfindən yaradılıb, insanın ölümünə hesablanmışdılar.
sosialist humanizm lazımsıdır: efiopianın bu xəritə üstündəki yeri, işçi sinifliyi, starbucksın isə bu əməyin üstündə pul qazanmasıdır. tablo budur.
bəs niyə bunun kapitalizmlə əlaqəsi yoxdur?
bu qəhvə və qida rəqəmləri kiçikdir. razılaşmalıyıq ki, kiçikdir. əməyinin qarşılığını keyfiyyətli qəhvəylə ört basır etmək ayın sonunda sənin haqqına çevirilir. və fikirimcə 3 qəpiyə alınan qəhvənin müştəriyə 3 avroya satılması, müştəri olaraq məni maraqlandırmamalıdır. bu sosyoloqlarla ekonomistlərin işidir. o 3 avro məni mədəniyyətsiz insanlardan və yüksək səsli davalardan sığortalayır. masama artıqlamasıyla baxılmır. saatlarca məni rahatsız etmirlər.
amerikanı və onun qlobal imperializmini mən də sevmirəm. amma, sovetlərin sosializmi uduzması, amerikanın bu qədər vəhşiliklə demokratik ölkə ünvanı almasının səbəbi də budur: biz sizə konfort satırıq.
3 avroya hardasa iki nesakafe düşür. həcmləri də kiçik strabucks qabına sığışır.
yazarımızla, işin siyasi tərəfləriylə razıyam. qapazaltı olan ölkələrin neft barellərini xarici şirkətlərə satışından, ədv-nin 300 faiz artış göstərərək bizi spirtdən, siqaretdən uzaqlaşdırdığı maddələrə qədər, yazarımızla səhərə qədər söhbət edəbilərək.
sadəcə, belə bilinsin: bütün hərşey dünyanın fırlanması üçündür.

starbucks

#108695 - ci entrydə bəhs edilən: "bakıda açılacağı halda kitab oxuna biləcək sonuncu yer olacaq" ifadəsi, baxış prizması səhvdir.
starbucksın distribyutoru və səlahiyyətləri öz əllərindədir. müəssələrinin olduğu ərazilərdə işləyən personajlar, ofsiantlıq və müştəriylə necə davranmalı başlıqları altında məlumatlandırılırlar.
misal olaraq; müəssənin dekorasiyasından, içində ifa edən musiqiyə qədər hər şey, insanların yüksək desibel qışqırıqlarının qarşısını almaq gücündədir. belə olmadığı halda isə o şəxslər oradan uzaqlaşdırılır.
ayrıca, starbucks fövqəlbəşər hadisə baş vermədiyi təqdirdə, öz işçilərini sizin üstünüzə "niyə bir şey içmirsiniz?", "bir şey içməyəcəksinizsə buradan uzaqlaşın"cümlələriylə yollamır. bu əsas prinsiplərindən biridir.
starbucksın bir maraqlı cəhədi isə: aldığınız qida və içkini, istədiyiniz qədər dəyişdirmək hüququna sahib olmağınızdır.
starbucks müştərisinə qəhvə və mədəniyyət satır. bu o qədər də baha deyil. artıq müxtəlif maddələrlə qarışdırılaraq sizə qəhvə adı altında satılan ximikatlara qiyasla, starbucksın xam nüvələşmiş qəhvəsi normal olaraq biraz bahalıdır.
kapitalizmlə heç bir əlaqəsi yoxdur və mədəniyyətsiz ölkələrdə(ən azından primitiv respublikalarda) fəaaliyət göstərmirlər.
nəticə olaraq: starbucks mədəniyyət və hüzur satır.

ofisiantlara bəxşiş vermək

(bax: reservoir dogs)

zənnimcə, müştəriyə yetəri qədər məmnunluq yaşatmayan ofisiantlara tip buraxmaq, lazımsız humanist manevradır. hardasa müşahidələrə inansaq: tip buraxmaq və tipə möhtac olduğu hər halından anlaşılan ofisant, modern dilənçilik halına gəlib.
yuxarıda altından qalın xətt çəkdiyim məmnunluq ifadəsi, müştəri kaprizləri, istəkləri, depresiyalarına görə dəyişəbilər; ama özümdən və gördüklərim qədəriylə bunu iddia edəbilərəm ki, müştərilər sevilməyən və bir çox halda arxalarından söyülən varlıqlardır.
bütün mədəniyyətlər, əlxüsus burjuvanın öyrətdiyi düstura görə: müştəri məmnuniyyəti, bütün orada işləyən personajların kaprizlərinə qiyasla daha vacibdir. o məmnuniyyət verilmədiyi halda, tip buraxmaq niyə adət halına çevrilməlidir?

keçən dəfə bir dostumla nahar edirdik. servisdən, menyuda əks olunan yeməkdən məmnun qalmadığım üçün tip buraxmaq fikirindən daşındım. dostum isə artıqlamasıyla tip verdi.
biz qapıdan çıxarkən isə onlar gülümsəyirdi. gülümsəmələrində "tip üçün təşəkkürlər" ifadəsini görmək çətin deyildi.
uzun sözün qısası: müştəri məmnuniyyəti vacibdir və tip buraxmayanı söymək lazım deyil. bəlkə də tip buraxmağa inanmır. * mr.pink bəlkə də ofisiantların ikiüzlü olmaqlarını istəmir.

nuri bilge ceylan

michel foucault ifadə edir ki: bir cəmiyyət qurduğu/planladığı xəyallarından anlaşılır. bu düsturla o cəmiyyətin tarixini, bugününü, sabahını təxmin etmək mümkünləşir.
razıyam, indi haqqında danışacaqlarım ümumilləşdirməyə girəcək, lakin bundan qaça bilməzdim: məsələ burasındadır ki mən azərbaycanda böyümüşəm və böyüdüyüm illərdə, o torpaqları tərk etdiyim illərdə bizim cəmiyyət olaraq heç bir xəyalımız yox idi.
xəyalları olmayan cəmiyyətlərin isə, onlardan biraz böyük xəyallara sahib cəmiyyətlərə qarşı simpatiyası yaranır.
kiçik ölkədə doğulmuşduq və türkiyənin xəyallarına maraqlı idik. istər mahnı yarışmalarında, istər onların çəkdiyi serillarda, istərsə də dünya çempionatında qazandıqları üçüncülük üçün, onların yerinə də artqlamasıyla sevinirdik. klublarına hələ də azərkeşlik etməyimiz buna ən incə sübut sayılmır?
sonra zamanla hər şey dəyişdi, bütün daşlar yerinə oturdu. fərdləşdik. kozmopolit kimi fikirləşməyə başladıq. artıq kollektivlərin zövqləri deyil, fərd olaraq bizim zövqlərimiz qabarmağa başlamışdı.
və fərd və zövq əlaqələri olaraq, uşaqlığımızla hesablaşmağın vaxtı 2014cü il sayılırdı. nuri bilge ceylan-ın uğuruna sevinənlər, əslində uşaqlıq xəyallarınamı, yoxsa zövqlərinin böyümələrinəmi daha yaxındırlar?
bilmirəm, mən ikincilərdənəm.

nuri, tək, səssiz, çexov hekayələrində rastlaşmaq ehtimalınız yüksək, film rejissorudur. uzun illərdir film çəkir, uzun illərdir filmlərində səhvlərə yol verir və uzun illərdir insan həyatlarından parçaları göstərir.
düzdür, digər filmlərini yetəri qədər bəyənməsəm də, winter sleep sanki, yaşadıqlarımı uzaqlara aparacaq.

milan kundera

zənnimcə qadınların problemlərinə, nə istədiklərinə, kim olduqlarına, başda frued olmaqla, lacan və digər psixanalistlərdən daha çox yaxınlaşıb. məsələnin ironiyası isə: bütün bunları lacan, frued və təcrübələriylə qazanıb.

"əslində qadınlar yaraşıqlı kişiləri seçmirlər; o kişilərin daha əvvəl seçdiyi qadınlara görə o kişiləri əldə edirlər."

arxiv vacibdir.

yol

[kiçik epik etiraflar]

rilke, uzun illər qabaq, bir insanın içinə tərəf hərəkət etməsini və mümkündürsə heç kimlə qarşılaşmamasını istəmişdi. şübhəsiz ki o, insanın içinə tərəf qət edəcəyi yolun məsafəsindən çəkinməliydi; lakin, orada heç kimin olmaması, açıq etiraf etmək lazımdırsa, keçmişin, yorğunluqların yoxluğu, rilkeyə nə qədər inandırıcı gələ bilərdi? bunu heç vaxt öyrənə bilməyəcəyik.

yol, tək nəfərlik fəlsəfədir. thales hər nə qədər hər şeyin çıxış xətti sudur desin, bunun qəbul ediləcək tərəfi yoxdur: fəlsəfənin təməli yoldur.
bizim kimi inanmağa möhtac böyüdülmüş nəsli aldatmaq vaxtlarını almamışdı: "bütün yollar romaya aparır".
hansısa şeirin bir parçasını təmsil edən bu misrayla, hansısa barın, hansısa küncündə oturan və yatağımıza aparacağımız kişi vəya qadın inana bilər; hətta biraz keçmişə getsək bunu rosseliniyə də inandıra bilərik; sadəcə biz atıq nə o qadınlarıq, nə də rosselininin roması. böyüdük və inanclarımızı itirdik: qısacası, bütün yollar romaya aparmır.

tarixə nəzər yetirsək yanılmarıq: əslində bütün yaratdığımız tanrılar, yaradacılarına ironiya ilə yaxınlaşacaq qədər yetişkinləşiblər. yunan mifoloji qəhrəmanlarından, monist sistemə qədər: hamımımız komediya qaralamalarıyıq.
qlobal dünya varlığımızı hədəflərimizlə ölçür. hamımızın banklara borcu var. bütün amerikan filmləri hardasa xoşbəxt sonla bitir. cia tərəfindən, beynimizdən vurulacağımız reallığına daha yaxınıq vs. sadəcə saydıqlarımdan "hədəf"lənənə tərəf diqqətli olmalıyıq: yolun üstündə, hədəfləri olmayan, səhv istiqamətlərdə qərarlaşan insanlardan başqası deyilik. bu tanrıların kiçik komplimentidir.

səhv başa düşülməsin, bu avto-stop hekayələri də deyil. artıq o yaşda olmamalıyıq. baş barmağımızı əslində getməməli olduğumuz məsafəyə tərəf tutumaq və o istiqamətə aid olmayan biri tərəfindən fərq edilmək istəmirik. bunlar yaşanılıb, həddindən artıq hekəyələrə qulaq asmışıq: arvadını xəyanətlə günahlandıran, onu güllələmək üçün sizdən kiçik səbəb dilənən kişilərdən yorulmuşuq. ya da ən böyük xəyallarının baltimoreda kiçik bir bar açaraq, punkın ölmədiyinə inananlarla qarşılaşmaqdan.
yol, o deyil.

yol artıq təklikdir. çarəsizlikdir. epikliyi qısaldaq: yol, böyük ehtimalla xəritənin səhv istiqamətində dayandığınız halda, sizi evə aparacaq ən qısa məsafədir.
buna inanmalıyıq, çarəmiz yoxdur: bütün yollar evə aparır.

17 aprel 2014 həbsdəki nidaçıların aclıq aksiyasına başlaması

tarixin kiçik bir hissəsində qalsın:

normal şərtlər altında, konstitutsiyanın hər hansısa maddəsinin neçəncisə bəndinə əsasən; dövlət əlehinə çevirilişə təşəbbüs, müxtəlif partlayıcı və öldürücü maddələrin aşkarlanması, silahla birlik, bla, bla, bla əsasnamələrinə görə, bugün azı altı maksimum səkkiz il iş alan gənclərin həbsi düzgün qərardır.
lakin tələsməyərək bu hökmün hansı hökümət, hansı rüşvətxor məmurların, hansı iqtidar fahişəsi olmuş məhkəmə və məhkəmə sədrləri vaistəsiylə verildiyini unutmuruq.
azərbaycan adlanan ölkəciyin sosial şəbəkələrdə aktiv siyasi fəaaliyyətə verdiyi cəzanın müddəti səkkiz ildir. əgər biz bu yaşanılan hadisəni tarixə görə mühakimə etsək, incimək lazım deyil, bu heç nədir. sadəcə məsələni coğrafiyaya görə əsaslandırmalıyıq ki, nəticəni əldə edəbilək.

əsaslandıraq: bu səkkiz gənc molotov kokteylinin romantikasına qapıla bilərlər. nəticə olaraq müxalif ruhlu və ölkənin devrilməsi üçün çalışan birisi üçün bu son dərəcə normaldır. lakin realist olmaqda fayda var: bu insanların molotov düzəldiklərinə və onları polisə qarşı istifadə edəcəklərinə inanmıram. istər 68 cərəyanında, istər wall street hadisələrində, istərsə də rafın siyasi təşəbbüslərini araşdırdıqca əslində dövlətə qarşı silahlı mübarizənin "etikası" aşkarlanır. bu insanlar isə pasifistirlər. istər indiyə qədər sosial şəbəkələrdə yaratdıqları eventlər, istərsə də küçədə barrikada qurmadan polislə sözlü münaqişəyə girmələrinə qədər, bunu inkar etməməliyik.
bura qədər real yanaşmışamsa, biraz əsəblərinizlə oynamağın vaxtıdır: deyək ki bu insanlar ciddi ciddi silahlı mübarizəyə inanırdılar (və mən hələ də silahlı mübarizə dəstəkçisiyəm) və bunun müqabilində müxtəlif partlayıcı, öldürücü maddələr hazırlamışdılar. bu qədər hər şeyin hesablamasını etdikləri halda ucuz yolla tutulmaqları hansı məntiqə sığır? aralarında on yeddi yaşlı kiçik castroları çıxmaqla, böyük dirənişçilərimiz məntiqli fikirləşmək gücündədir.
aha, burada kiçik də olsa ayrı seçicilik var. niyə də yox? on yeddi yaşında insan axmaq qərarlar verəcək dövrdədir. bəlkə də yeddi ilə həyatları, fikirlərində köklü dəyişikliklər yaşanacaq. və burada dövlətin fahişəliyi ortaya çıxır: gəncliyin baharını məhv etmək. unutmadan, gerillaya inanan dəstələr vaxtlarını sosial şəbəkələrdə itirməzlər, onların əraziləri yerin altındadır.

nəticə: dövlət bu tip ittihamlarla, aclıq aksiyalarına neqativ vəya pozitiv münasibət göstərmədən bu gəncləri bugün heç nə yaşanmamış kimi evlərinə göndərsəydi, böyük siyasi səhv etmiş olardı. ona görə də sakit fikirləşmək lazımdır.
icazənizlə, bir fikirimi ifadə edim: 93cü ilə bugün ironiyanan yanaşan gənclərdən soruşuram, hardadır müxalifət? bir dəfə üstünə baş sındırın. 2003cü ilin məlum hadisələrində xalqı küçənin ortasında zorlayan polisin qabağında niyə liderlər də yox idi? bilirəm, bu tip suallar daha çox dövlət dəstəkçiləri tərəfindən verilir. lakin bir dəfə məntiqli yanaşın, cəmil həsənli, əli kərimli, isa qəmbər, statusdan başqa nə ifadə edəcəklər? putlarınızı sikməkdən çəkinməyin...
yuxarıda da bildirdiyim kimi, dövlət asanlıqla qərar vermədi. fikirimcə iki il sonra müxtəlif əhv fərmanlarıyla insanlar azad ediləcək. sadəcə ortalığın sakitləşməyini gözləyirlər. yanıla da bilərəm.
sitatı isə bu ifadələrlə bitirmək lazımdır: küçələr həmişə itlərindir, sadəcə inqılab vaxtı insanlarındır!