9. eyni anı yaşamış iki şəxsin, ya da bir yerdə illərini bölüşmüş iki sevgilinin keçmişdə yaşadıqlarından yadda saxladıqları, ya da unutduqları biri-birindən o dərəcədə fərqli ola bilər ki...
misal üçün, münasibətdə olan iki insan, bir-iki ay davamlı olaraq görüşürlər. görüşlərin birində, qadın keçmişə aid bir hadisəni danışır/xatırlayır. yağmurlu bir gecədə, evdə xalçanın üzərində sevişərkən, çöldəki küləyin təsirindən pəncərənin qəfildən açıldığını və bütün otağın fövqəltəbii bir işığa büründüyünü, həmin özəl hadisəni bir yerdə bölüşdüklərindən duyduğu xoşbəxtliyi, sevgilisinə izah edir.
sevgilisi isə, həmin hadisənin bir parçası olsa da belə, o anı birlikdə yaşadıqlarını yada sala bilmir: xalçanın üstündə sevişdiklərini olduqca yaxşı xatırlayır, lakin, qadının danışdığı an, küləyin təsiri ilə pəncərənin qəfildən açılması, içəriyə düşən mavi işıq, hiss edilən ülviyyət qətiyyən yoxdur.
keçmişə dair xatirələr bir tərəfə, bir tərəfin əsla unuda bilmədiyi və həyatının gedişatına təsir etdiyini düşündüyü şəxs, bəzən digəri üçün tamamilə unudulmuş və kadrajdan çıxarılmış olur.
kunderanın zert romanının başlanğıcında lüdvik, təsadüfən, illər öncə ciddi eşq hekayəsi yaşadığı qadının - lucienin bərbər işlədiyi yerə daxil olur. saçını kəsdirdiyi müddət ərzində gözlərini qadının üzündən çəkməsə də belə, onu tanıya bilmir, tərəddüdə qapılır. istər-istəməz özündən soruşur: "vaxtında dəlicəsinə sevilmiş bir qadının üzünə baxdıqda, kim olduğuna dair tərəddüdə qapılmaq, nə dərəcədə mümkündür?"
l'ignoranceda josef, iyirmili yaşlarında tutduğu gündəlikdə yazılanları oxuyarkən, heç bir şey xatırlamadığını görüb, dəhşətə bürünür. yazdıqlarını oxuduqca özünü tanıya bilmir. xüsusilə də, haqqında səhifələrlə bəhs etdiyi eşq hekayəsindəki gənc qızın simasını, nə qədər çalışsa da gözünün qarşısına gətirə bilmir, adını belə xatırlamır. sırf onu qıcıqlandırmaq və qısqandırmaq məqsədi ilə qurduğu oyunları, ağlatmaq niyyəti ilə danışdığı yalanları, heyrətlənərək oxuyur.
halbuki, joseflə mübahisəsinin ardınan ağır qəza keçirərək, yaralanan miladanın bütün həyatı, o gənclik eşqinə ilişib qalmışdı.
12. 3 gün əvvəl köhnə günəşliyə getmişdim. 12 il əvvəl yaşadığım yerə. uşağlıq xatirələrimin sonlandığı yerə. keçirdiyim nostalji hissi orqazmnan betər idi. eyni qaraj eyni tut ağacı eyni bağlar-həyətlər, eyni yelləncəklər dəyişən bir tək uşağlar idi. ağaca çıxan gizlənqaç oynuyan yelləncəklərə minən uşağlar yox idi. bəlkə də agar.io kimilərə başları qarışıb. ümid qafar yaşar var idi ayrılmaz dördlük idik. internet kafemiz var idi. pulumuz olmurdu gedirdiy birinin başının üsdündə durub ekrana baxırdığ. çoxluğ nisbətiynən ekranda ya counter-strike görüntülənirdi ya da 89.com . məhləmizin saxladığı bir it belə var idi. adını unutmuşam ama o itə hamı baxırdı. köhnə günəşlini - bizim məhləmizi hər bucağına qədər tanıyırdım. girdiyimiz kanalizasiya luklarının qoxusunu belə. keçmişi xatırlama ? xatarlamağ yox mən keçmişi yaşadım gəldim. tanış sima görsəydim bəlkə qaçardım üsdünə ama bilmirəm ona da cəsarətim çatardı ya yox
15. ən ümdə sənətim. heçnədə bu qədər professional deyiləm. saatlarca oturub keçmişi saniəsinə kimi xatırlaya bilərəm. keçmişdən aşırı dərəcədə asılı qalan insan üçün bu normaldı amma eyni zamanda xoşdur. keçmişə dair bu gün olan hər şeyi, hamını bacardıqca qorumağa çalışıram. Heçnə olmasa yaşamaq mənasızlaşar mənim üçün yəqinki. məsələn adi şeylər misal gətirim;
5 ildi üzünü görmədiyim köhnə sevgilimin simasını xatırlamıram artıq amma nömrəsini bütün sosial şəbəkələrdə şifrəyə qoymuşam. elə bilirəm nömrəni unutsam 5 il öncəki keçmişimi unudacam. hər may ayında da ənənəyə sadiq qalaraq həmin insanı sevirəm yenidən.
keçim başqa misala; facebbokda paylaşdığım musiqiləri dinləmədən , yazdığım uzun yazıları oxumadan ya da dərk etmədən like edənlər var, ki bunlar ya mənim sinifyoldaşım, ya qonşu qızlarıdır və s. hər dəfə like edəndə əsəbləşirəm hər dəfəsində lövhələrinə girib dostluqdan silməyə çalışanda "bunlar mənim keçmiş, uşaqlıq xatirələrimdi" deyib dayanıram. elə bilirəm keçmişi xatırlamaq istəyəndə onları tapa bilməsəm, nəsə məndən alıb götürəcəklər. onlar var deyə keçmişə rahat qayıdıb, həmin illəri yaşaya bilirəm. ona görə onlara toxunmuram, qoy keçmişdə qalsınlar istədiyim vaxtda xatırlaya bilim deyə.
digər misal; bağçadan bir yerdə böyüdüyüm, məktəbdə eyni sinifdə oxuduğum qız dostum var. artıq neçə ildir məktəbi bitirməyimizə baxmayaraq münasibətimiz hələ də qalır. çox yaxınıq yenə. sözüm bunda deyil. 5-6 ay öncə həmin qız dostum nişanlandı, artıq toya hazırlaşırdıq. sonradan problemlər çıxdı deyə nişanı qaytarmağa məcbur oldu. vəziyyət o həddə çatıb ki, mən nişanı qaytarmağına sevinirəm. sevinirəm ki, onla əlaqəm kəsilmiyəcək, yenə uşaqlıq xatirəm yanımda olacaq. yenə bərabər məktəb illərini yada salıb nostalji yaşayacayıq.
Bu gün də məşğələyə getdiyim günləri, məşğələ uşaqlarını yada salaraq nostalji yaşamışam. yaşamaqla kifayətlənmiyib heç olmaya 6 nəfərlə görüşə bilmişəm. düzdür heçnə əvvəlki kimi deyil amma olsun mənim üçün bu da gözəl hisdir.
21. Mən günlük yazmağı uşaqlıqdan çox sevirəm və bugün 13 yaşımda yazdığım günlüyümü oxuyarkən rastlaşdığım şeyi sizinlə bölüşmək istədim.
"Özümü inək kimi hiss edirəm. Çox kökəm. Arıqlamalıyam. Bacarmıram, günlük. Mən iradəliyəm amma nəfsimə qalib gələ bilmirəm".
Deməli 13 yaşında hələ boy atmamış bir uşaq idim və tam 58 kilo idim. Baxanda obez kimi görünmürdüm okay amma o boya o kilo çox idi. bu sözləri də sinifdə bir uşaq "müəllim o inəyə deyin lövhədən çəkilsin" deyəndən sonra gəlib yazmışdım. Oxuduqca xatırlayıram. Deməli bu oğlanın sözü mənə o qədər pis təsir etmişdi ki, özümə inək deməkdən çəkinmirdim.
Sonra başqa bir gün günlüyə yazmışam "arıqlamalı, məktəbə yaxşı formada qayıtmalıyam, mən bacararam".
Tam 8 gün sonra: "deyəsən, alınır, günlük, 2 kilo arıqlamışam".
iki ay içərisində davamlı verdiyim kiloları yazmışam və sonda 11 kilo arıqlamış, qarderobunu yeniləmiş halda məktəbə dönmüşəm.
Məsələnin can alıcı tərəfi məktəb açılandan sonra "o məni sevir" deyə bir qeyd yazmışam. bilin bakalım "o" kimdi?
Mənə inək deyən uşaq məktəbi bitirənə qədər məni sevirdi. Məsələ onun mənə olan baxışının dəyişməsi yox, mənim mənə olan baxışımın dəyişməsi idi. Və mən bunu bacarmışdım. Yeniyetməliyə ilk qədəmləri bu mübarizəylə qoymuşdum. Özgüvənim çox artmışdı. Və o gündən bugünə mən hələ də kökəlməkdən çox qorxuram. Arıqlamaq üçün kiçiltdiyim yemək porsiyam hələ də eynidir. Bəli hələ də normal qabda yox balaca- nəlbəki kimi qablarda yemək yeyirəm, axşam saatlarında yemirəm, axşamlar mütləq təmiz havada gəzirəm, hər gün ən az üç dəfə güzgüdə bel xəttimə baxıram. Həyatımın ən kral travmalarından biridir. Və təsiri ömrüm boyunca qalacaq. Qalmasından narazı deyiləm əslində, sağlamlıq üçün düzgün qidalanmaq yaxşıdır.
o uşağı da bağışlamadım. Amma bugün belə tərəzidə gördüyüm bir kiloqram artım mənə onu və balaca "inək" məni xatırladır. Siz siz olun insanlarda silinməz yaralar buraxmayın.
16. keçən ay illərlə getmədiyim,doğulub,boya başa çatdığım rayona gedəndə yaşadığım hiss.sim-təkər sürdüyümüz o kələ-kötür küçəmiz asfaltlanıb,qapılar rənglənib,hər kəs demək olar ki,öz evini təmir etdirib,əvvəllər bir-yerdən bir yerə getmək üçün saatlarla maşın gözləyərdik,indi o problem yoxdu.marşrutlar hər dəqiqə işləyir,əksər adamların öz şəxsi maşınları var.başımıza qapazı vurub bizi dükana siqaret dalınca göndərən bizdən böyük məhlə uşaqlarımın saçlarına dən düşüb,külfətə qarışıblar,bizim kalyaskada o baş bu başa sürdüyümüz uşaqların yarısı əsgərlikdədi,yarısı instutda oxuyur.qalanı da başını götürüb gedib rusyetə zada fəhləçilik edirlər.məni görən məhlə qadınlarımızın çoxusu kövrəldi.yetimçiliklə böyüdüyümdən həmişə mənə ayrı münasibət göstərirdilər.hec vaxt xətrimə dəymirdilər.nə özləri bunu edir,nə də uşaqlarına bunu etməyə icazə verirdilər.hətta qonşu uşaqlarla dalaşanda anaları həmişə onları danlayırdı.məni haqlı görürdülər.əsas nostalgiya həyətimizə girəndən sonra oldu.mənim hər qarışında xatirələrim olan həyətimizdə müvəqqəti qalmaqları üçün bizim evə yerləşən ailənin uşaqları o yan bu yana qaçırdı. kömürlə yazdığım "25.06.2001-cil il" yazısı hələ də həyətdə köhnə əşyaları yığdığımız anbarın sınıq-sökük qapısında qalırdı.anamız bizə dalaşanda qaçıb gizləndiyimiz padvalın qapısı da olduğu kimi yerindəydi.tək fərq rəngi paslanmışdı vəssalam.evin arxasında öz əlimlə əkdiyim alma ağacı yox idi.soruşdum dedilər ki,qurumuşdu kəsdik.bütün bunlardan daha çox mənə təsir edən bilirsiz ne oldu?nənəmin yay vaxtı həyətdə oturduğu stul.ayağı yox idi,çürümüşdü.atmışdılar ağacın altına.həmişə onda oturar toyuqları yemləyər,hörgü hörər,özünə məşğuliyyət tapardı.indi nə nənəm var..,nə də ki,stuldan əsər-əlamət....həyətdən çıxanda məhlə uşağımla rastlaşdım.ordan-buradan söhbət elədik.onu soruşdum dedi uje ərdədi.kəndə ərə gedib.3 uşağı var.arabir gəlirlər anası gilə qonaq..həmin gün onunla söhbət etdiyimiz yerlərə də baş çəkdim.küçəmizin sonunda balaca çay var idi.həmişə orda görüşərdik.çox şeylər düşündüm.mən həmin gün keçmişi xatırlamadım e,rəsmən yaşadım.uzun müddətdir bakıda yaşamağıma baxmayaraq yuxularımda da oraları görürəm həmişə.həyətimizi,küçəmizi,qonşularımızı..darıxıram cox.ən zəhləm getdiyim qonşularımdan ötrü də darıxıram bəzən.mən keçmişimi sevirəm.onun məndə buraxdığı izləri,ağrı-acıları,yaxşıları və pisləri sevirəm.....o mənim daxilimdədir daima...
1. içeride qeribe, anlaşılmayan inam hissleri oyadan meseledir. ister xoş olsun ister acı hemişe xatırlamaqdan qaçdığım xatirelerdir.köhne bir şekil veya mürekkebi kağıza hopmuş, yayılmış bir qeyd görende boğazın tam düyümlendiyi nöqtede nikotin ehtiyacı pik nöqteye çatır.
10. database kimi düşünəndə sadəcə *read* və ya *select* ya da oxuna bilinən məlumatlar (görsəl) toplusudur. yeni məlumat yazmaq/*insert* olmaz. *update* olmaz. və ən pisi *delete* olmaz. sadəcə xatırlaya bilərsiniz.
ama bəlkə də, o gün gəlib çatacaq, bir növ bütün paradoksları qıraraq zamanda yolçuluqla insert və ya update. ya da tibbin beyin sahəsində inkişafı ilə *delete* həyatımıza girə bilər.
5. bəziləri üçün çox gözəl bir şeydi.keçmiş xoş günlərini xatırlayır,keçirdiyi hissləri canlandırır gözündə,üzü gülür bəzən.bunlar qalan xatirələrlə kifayətlənə bilən,keçmişi təkcə xatırlamaqla yetinən insanlardı.bu günlərinə dönə bilən,bu günü də yerində,anında yaşaya bilən insanlardı.xoşbəxt insanlardı əslində.bir də ikinci tip insanlar var.bizim kimi loserlar.hansı ki,keçmişi xatırlamaq bir tərəfə cib dəsmalı kimi üstümüzdə gəzdirirk.qızlar olure,çantasında hər fors major haldan çıxmaq üçün hər şey daşıyırlar.salfetka (2 cür ),iynə-sap, paraşut,hər cür zir-zibil.bu tip insanlar da belədi.ciblərində,ya da çantalarında hər an hazır vəziyyətdə keçmiş var.istənilən an çıxarıb bir fırt çəkirlər.nə hikmətdisə,heç vaxt da üzləri gülmür.gözlər soğan doğrama kıvamına gəlir,boğaz düyümlənir.keçmişi xatırlamaq.əgər doğurdan da yaddan çıxarmısansa xoş şeydi,bir anlıq duygusallaşdırar.ama həmişə keçmişlə yaşayanlarçun dözülməz dərəcədə ağır bir şeydi.
18. keçmişi xatırlamaq - bilə-bilə özünə əziyyət verməkdir. geri baxanda yalnızca bir söz deyə bilirəm : "insanlar xəyal qırıqlığından başqa bir şey deyil" yaxşı, keçmişdə olan hər bir şeyi, hətta səhvlərini belə, hansı ki, gələcəkdə doğru attım atmana səbəb olacaq, xatırlamalıdır insan. nə olduğunu, kim olduğunu bilməlidir. ama ya keçmiş xatırlamaq istəmədiklərimizlə doludursa?! bunu səhvlərin çoxluğu kimi anlamayın, sadəcə yaşanmışlar sənin uğursuzluqların, heç də xoş keçməyən gəncliyində iz qoyan hadisələrin varsa?! keçmiş hər zaman insana bir şey öyrətmir, dərindən yaraladığı da olur. insanlara hər zaman şübhə ilə yanaşmana səbəb olacaq bir şey olur, ya özün özlüyündə uğrusuz olduğunu düşünürsən, çünki nəyə əl atsan hamısı əlində qalıb, və ya maddi problemin hər zaman birşeyləritərəddüd edərək etmənə səbəb olduğundan həmişə "əlin qısa olub". bunlar əslində belə adi görünə bilir, ama elə deyil. psixoloji travma desəm yalnış olmaz. şüaraltına yeriyir. istər istəməz nə qədər də yaş artıqda çəkinərək, özgüvənsiz hərəktə etməyə vadar edir. xüsusən, 90-ların uşaqları. bu barədə heç yazmıyacam. yaman yazıq nəsil olmuşuq bir onu bilirəm. ama yaman da olmuşuq. bir yerdə oxumuşdum hətta deyir ki, indiki vəziyyəti dəyişəcək nəsil varsa, o da, 90-ların uşaqlarıdı. nə var ki onlar da xaricə gedib qayıtmamaq istəyir -* nə isə, nəticə etibarilə bi pox deyil yəni xatırlamaq, gələcəyə baxın. önümüzdeki maçlara bakmak lazım arkadaş. bu psixologiya ilə necə edəcəyik bilmirəm ama etməliyik. maximum uğura nail olmaq istəyirsinizsə sizdə olmayan şeylər haqqında düşünün. keçmişi sikdir edin
3. keçmişi xatırlamaq əgər çətindisə,səni haldan-hala salırsa,demek ki,o keçmişdə hələ qapanmamış bir hesab,bitməmiş bir hekayə var.qalan bütün hallarda xatırlayıb,gülümsəyib keçirsən .
14. "tanrı səni unutmamı istəsəydi qarşıma çıxarmazdı". yaşadıqlarını çeynəyib həzm edə bilirsənsə keçmişi xatırlamaq həmişə gözəldir. əks təqdirdə həmişə bir boğazdaqalmışlıq hissi olacaq və mütləq çətin gələcək.
17. keçmişdəki hər hansı bir günü xatırlamağa çalışıb, həmin gün etdiyim şeyləri eynisiylə həyata keçirirəm. yadımda qalan qədər.bununla nə sübut edirəm ,nə qazanıram ,nə itirirəm bilmirəm .əgər həmin o keçmiş gündəki yaşadığım hadisəyə bugün nəisə mane olursa, onunla mübarizə aparıram.deyəsən ,yeni bir gün istəmirəm . ya imtina etməliyəm birdəfəlik ,ya da yuxarıda yazdığım kimi hər hansı bir gündəki özümü yamsılamalıyam.
4. müqayisə etməklə ümidsizliyə düçar olmaq. yarı yolda buraxan insanları xatırlamaq, xoş günlərə gülümsəmək, pis günlərə yumruq sıxmaq. konkret umbaylamaqdır, amma bu gün xoşbəxt olan dünəni elə də xatırlamır, ya da vaxtı olmur xatırlamağa. ümumiyyətlə, keçmişi xatırlamaq iki cür ola bilər: dostlarla yeyib içərkən elə-belə xatırlayıb gülümsəmək, tək olduğun zaman xatırlayıb dərindən ah çəkmək.
20. Xatirələr elə birşeydi ki , yer , məkan , saat , şərait fərq eləməz , ən xoşbəxt olduğun , ən çox güldüyün anda gələr qonar adamın ağlına. Adamı dilxor , qanı qara eliyər. Soruşanlara da deyə bilmirsən ki bəs belə belədi vəziyyət. Utanırsan. Heçnə olmamış kimi ötüşdürürsən vəziyyəti.
23. Kaş yaxın keçmişi unutdura biləcək dərman olsaydıda bu kədərdən bir dəfəlik qurtula bilsəydik bəzən adi mahnı belə istəmədiyin xatirələri xatırladıb insanı gecə gecə kədərləndirə bilir (baxma: öldürməyib süründən şeylər)
8. insanın içində qəribə hisslər doğuran hadisədir. şəxsən mən istər pis hadisə istərsə də yaxşı hadisə olsun dəyişmirəm yəni normal xatırlıyıram. amma elə adamlar var ki filan şey yadıma düşdü deyib ağlıyırlar deməli yadından çıxmıyıb hələ. bunun ürəyə salmaqla da bir əlaqəsi yoxdu vallah elə ürəyimə saldığım hadisələr olub ki indi yadıma düşəndə normal hisslər keçirirəm. yenə də sonda hər şeyin quyruğu psixologiyaya bağlıdır.
11. mənasızdı. axmaqlıqdı. amma nə edəsən ki, bütün bunları bilsən də, yenə də bəzən üzür adamı... halbuki, normal ağıl, məntiq keçmişin artıq keçdiyini, orada qalmamağı uyğun bilir. bir şey ki, artıq olub bitib. an'da yaşamaq ən ağıllı olanıdır. bunu da bacaran çox az adam olar.
keçmiş yalnız duyğulara xitab edən, məntiq yolunu qapadan, ağlı duyğuya boyun əydirən, bu yolla özümüzü mazoxistcə üzüb, bundan eqosal "zövq" aldığımız heçlik-boşluqdu...
)