1. Keçən il Azərbaycanda 597 intihar hadisəsi qeydə alınıb. İntihar edənlərdən 440 nəfəri kişi, 157-si isə qadındır. Nəinki Azərbaycanda, dünyada da intihar edənlərin təxminən 80%-i kişilərdir. Amma xəbərlərdə daima cəmiyyətdəki qadın problemleri yer alır. Buna görə də içdən-içə çökməkdə olan kişinin ruh halından heç kimin xəbəri olmur. Çünki kişilərin şərtsiz heç bir dəyəri yoxdur. Qadınlar və uşaqlar isə sadəcə var olduqları üçün sevilirlər.
Uşaqlıqdan kişiliyə keçid zatən çətin bir dövrdür. Onlarsa həyatlarının gələcək istiqamətini düşünməyə belə vaxt etmədən "üzərilərinə düşən rolu" götürməli, üstəlik, pul qazanan tədarükçü olmalıdırlar.
Qadın işləməsə də dəyərlidir. Kişi isə, işə yaramaz, avara, lox, və s. Heç kim də bu insanın dərdini dinləmək istəmir: kişi ağlamaz!!!
"Kişi ol!", "Düzələr əşşi, ürəyivi sıxma." - eşitdikləri yeganə psixoloji dəstək budur. Və təsəvvür edin, hətta 2500 illik buddizmdə depressiya "zehnin məhkumluğu" olaraq qeyd edilirdi.
Yəni, zehni və fiziki iş (oxu: əzab) birgə qeyri-mümkün olur.
Çöldə qalmış qadına dərhal kömək tapılacaq, kişi isə... əşşi, kişi deyil??? Ailədədə problem varsa, kasıbdırsa, evsizdirsə, günahkar kimdir? Əlbəttə və birmənalı olaraq, kişi!
İndi həyatı boyunca bu kimi təzyiqlər altında yaşayan insanı düşünün. Təkrar edirəm: kişilərin cəmiyyətdə və ailələrində yeganə dəyərləri maddi olaraq nə qədər faydalı olmaqları ilə ölçülür, onlar şəxsiyyətlərinə görə yox, nə verə biləcəklərinə görə sevilir. Kişilərin müvəffəqiyyətə bu qədər "obsessed" olmağının səbəbi, əks halda heç kimin, hətta digər kişilərin də vecinə olmayacaqları qorxusudur.
Yeri gəlmişkən, yüksək gəlirli işlərdə əksəriyyətin kişilərdən ibarət olması cəmiyyətdəki bərabərsizliklə (oxu: gender pozuntusuyla) əlaqəli deyil. Sadəcə, təhsil almaq, yaxşı iş sahibi olmaq, ailəni ev, yemək, maşın ilə təmin etmək - bütün bunlar qadınlardan fərqli olaraq kişilər üçün məcburiyyətdir.
Kişilərin üzərinə düşən yükü, bir-birimizi anlamağa çalışaq, dəstək olaq. Oxuduğunuz üçün təşəkkürlər.
(C) ziya maqsud
4. 80% olmasa belə, kişilərin qadınlardan daha çox, daha doğrusu, ölümlə nəticələnən daha çox intihar cəhdi olduğuna mən də inanıram. Təbii ki, arxasında bir çox faktor var.
Kişilərin ailəvi, sosial yükü, artıq duyğusallığın zəiflik hesab edilməsi kimi məsələlər artıq səslənib, təkrarlamayacam, amma ən yaxın ailəmdən bir örnək verim. Anamın nə zaman mənəvi köməyə ehtiyacı olsa, psixi olaraq çökdüyünü hiss etsə, istisnasız atam həmişə fiziki və mənəvi olaraq yanında olmağa çalışıb. Amma atamda bu belə deyil, səbəb o deyil ki, ona mənəvi olaraq heç kim dəstək olmaq istəmir, xeyr, ata mənəvi əzablar da çəksə sən bunu anlaya bilmirsən. Uzağı təxmin edə bilərsən, çünki içinə soxduğumun bu dünyasında kişiyə ağlamaq, mənəvi problemlərindən danışmaq, mənəvi yardım istəmək zəiflikdir. Kişi deyilsən? Ya özün həll elə, ya da get bir qıraqda öl.
Başqa bir misal, bir dəfə müsahibələrin birində, azərbaycanın dırnaqarası sənətkarlarından birindən " kişilər evinə, qadınına baxa bilmirsə, ölüb yerə girsinlər" tərzi bir cümlə eşitmişdim. Adı yadımda deyil, amma araşdırsanız mütləq bənzər şeylər taparsız. indi bu lənətə gəlmiş ölkədə bu düşüncədə yüzlərlə başqa insan olduğunu təsəvvür edin. louie serialında sevdiyim bir epizod var, luis ck tanış olduğu bir qadınla kafedə oturur, bir qrup qaqa-ərgən bunları narahat edir, içlərindən biri luisi döyməklə hədələyir, o da hər yetkin insanın etməli olduğu kimi uşağı başa salmağa çalışır, dava dalaş salmadan söhbəti bağlıyır. Qadın isə əvəzində "bilirəm əslində sən düzgün olanı etdin, amma yenə də gözümdəki imicin düşdü biraz, özümə mane ola bilmirəm" deyir və ondan ayrılır. Əlbəttə bu ekstrim bir misaldı və sadəcə komediya olsun deyə qoyulub. Amma az da olsa gerçəklik payı var. Bəzi qadınlar üçün kişi vurub yıxan olmalıdır, duyğusal yox, hətta bu belə deyilsə o "əsl kişi" belə sayılmır.
Bir digər səbəb isə, kişilərin daha sərt intihar üsulları seçməsidir. Ona görə başda "cəhd" sözünü işlətdim. Statistikaya görə intihar cəhdlərinin əksəriyyətində qadınlar sağ qurtulurlar, sonra da bir çoxu peşman olur təbii ki. Ancaq kişinin sonrakı peşmançılığı yaşamaq kimi bir alternativi olmur. Çünki dərman ataraq və ya qollarını kəsərək intihar edən kişi tək tük tapılar, onlar əksərən ya özünü qatarın altına atır, ya asır, ya da güllələyirlər. Bununla məqsədim əsla "kişilər kişi kimi intihar edər" demək deyil, belə bir şeyi ağlımdan belə keçirmərəm, sadəcə rast gəlinən intihar hadisələrindəki balans bu formadadır, mən neyliyim?
Digər bir faktor, cinayət mi yoxsa intihar mı? Əminəm ki, bir sıra cinayət işlərində, ya tənbəllikdən, ya qorxudan, ya da başqa faktorlardan, açılan cinayət işləri "intihar" nəticəsi ilə bağlanır, sonra da altını çox eşələmirlər və nəticədə bu da ümumi statistikaya təsir edir.
Özüm də bu kimi bir hadisənin şahidi olmuşam, şəxsən yaxından tanımadığım, amma bir neçə dəfə görüb salam-sağol etdiyim birini "qız məsələsi" üstündə asıb öldürmüşdülər, ancaq həmən hadisə mediaya intihar adı ilə əks olunmuşdu, sonradan arxasınca gedənlər isə bir nəticə əldə etmədilər. Bu kimi hadisələrin də, əsas da azərbaycanda sayı heç də az deyil.
Digər məsələ, əsgərlik faktoru. Sadəcə azərbaycan üçün deyil, ümumən məcburi əsgərliyin olduğu və ya müharibə şəraitinin hökm sürdüyü ölkələrdə, həmin dövrdə olmasa belə post-müharibə dövründə köhnə əsgərlər arasında intihar hallarının sayı nisbətən çox olur. Yəqin ki, "qazi və ya ordu əsgəri intihar etdi" kimi başlıqlara tez tez rast gəlmisiniz. Səbəb isə müharibənin gətirdiyi qeyri-insani həyat şəraiti və ya əsgərliyin bəzi insanların üçün dözülməz olması və ya dözülməz edilməsi ola bilər. Bir çox insan çox sonralar belə psixologiyadan çıxa bilmir, çarəni intiharda görür.
Daha bir faktor, ailəvi zəmində yaşanan problemlərlə bağlıdır. Təkrar təkrar qeyd edirəm, məqsədim kiməsə bəraət qazandırmaq deyil, sadəcə faktlar daxilində görüş bildirməkdir. Kişi üçün qadının xəyanət etməsi əksərən qəbul edilməz bir hadisə kimi görünür, mediada tez-tez "arvadını (sevgilisini) öldürdü, sonra intihar etdi" tərzi xəbərlər eşidirik. Xəyanət edilən kişiyə ətrafı da fərqli münasibət bəsləyir, nəticə ya intihar ya da cinayət olur. Ya da lap xəyanəti qoyduq qırağa, sırf ayrılmaq istəyən qadına qarşı da bu cür hadisələr törədilir, ya da kişi cinsi, ayrılığı həzm edə bilmir, yenə intihar, yenə cinayət. Nə deyim, Kaş ki, belə olmasa, amma mənasız romatikaya ehtiyac yoxdu, belə bir dünyada yaşayırıq təəssüf ki.
Tanım : ən böyük faktor məhz sosial olsa da, bu kimi kiçik faktorları da əlavə edəndə, doğru olduğunu düşündüyüm məlumatdır
6. femmekan adlı platformanın sonuncu podkast epizodlarında yer verdikləri mövzudur: "Kişiləri depressiya ilə mübarizədə dəstəkləyən “HeadsUp Guys” adlı platformada Kanada, Böyük Britaniya və Amerika Birləşmiş Ştatları kimi bölgələrdə kişilərin intihar statistikasının xeyli yüksək olduğu və kişilərin qadınlara nəzərən mental sağlamlıqla bağlı daha az dəstək aldığı qeyd edilib. Belə ki, Kanada və ABŞ-da intihar 50 yaşdan aşağı kişilərin 2-ci ölüm səbəbidir. Böyük Britaniyada isə bu, kişilər üçün tək və ən böyük ölüm səbəbidir. Sağlamlıq şirkəti “BrainsWay”ə əsasən, depressiya qadınlarda kişilərə nəzərən 1,5 – 3 dəfə daha çox müşahidə edilir.
Psixoloq Devid Şimit “Qadınlar kişilərdən daha emosionaldır?” adlı məqaləsində bizimlə depressiya ilə bağlı bu reallığı bölüşür: “Depressiyada cinsi fərqlər gender bərabərsizliyinin müşahidə edildiyi ölkələrdə gender bərabərliyinin bərqərar olduğu ölkələrə nəzərən daha kəskindir. Gender bərabərliyinin yüksək olduğu cəmiyyətlərdə qadınlarda depressiyanı uşaqlar tətikləyərkən, gender bərabərliyinin aşağı olduğu ölkələrdə işsizlik güclü faktordur. Lakin bərabərliyin səviyyəsindən asılı olmayaraq, uşaqların emosiyalara təsiri kişilərin depressiyasında heç bir rol oynamır. Bu paradoksal tapıntını izah edə bilər ki, gender bərabərliyi orta hesabla psixi sağlamlığı artırsa da, depressiyada cinslər arasında fərqi böyüdür”."
yəni bir sözlə, intihar edənlərin çoxu kişidir, çünki onlar mental dəstək almırlar. və burada qadınların yox elə kişilərin öz günahı var. depressiv kişilərin yox, patriarxalı bəsləyən, başqalarını əzərək özünə güc qazanan kişilər və onların yaratdığı patriarxal qadın ölümlərinin və qətllərinin əsas səbəbkarı olduğu kimi, kişilərin də depressiya və intihar, ölüm səbəbidir.
burada qadınlara çönüb "sizin mənasız problemləriniz, dərdlərinizə nəzərən kişilərin dərdləri ciddidir" demək savadsızlıqdı.
5. Çünki qadınlardan fərqli olaraq kişilərin dərdləri, kədərləri həqiqətdir. Həyatının bütün çətinliklərini öz çiyinlərində daşımalıdır çünki bu xaraba qalmış mentalitetdə sən zəiflik göstərirsənsə lox damğasına məruz qalırsan bu beyinsiz cəmiyyət tərəfindən
8. müasir cəmiyyətin və gender sisteminin heç kişilərin özünə də xidmət etmədiyini göstərən fakt. Ən azından cəmiyyətin imtiyazlı təbəqəsindən olmayanlara. Kişi belə olsanız, imtiyaz sahibi olmadıqda sistem tərəfindən əzilmə təcrübəniz olur.
Həmçinin bu nisbətin bu cür olması feminizmin problemi deyil. Həm mövcud gender sistemini dəstəkləyib, həm də intihar nisbətindən şikayətlənmək çox absurddur. Feminizm zatən mövcud gender sisteminin - patriarxiyanın əleyhinədir.
)