27. yunan mənşəli söz olub, "theos" sözündən götürülmüşdür a isə inkar şəkilçisidir. tanrının varlığını rədd edən, kainatda və bütün mövcudatda yaradıcı varlığı birmənalı olaraq inkar edən dünyagörüşü, fəlsəfi baxış açısıdır. ateizmə görə, tanrı anlayışı yalnız şüurda mövcud olan və istənilən halda məhv edilə biləcək bir anlayışdır. qısacası həqiqətlə heç bir halda uzlaşmır.
ateizmin 2 forması fərqləndirilir: 1.irrasional ateizm 2. elmi ateizm. irrasional ateistlərə ateizmi kortəbii şəkildə qavrayan insanları aid etmək olar. onlar ateist olduqlarını iddia edir, lakin bunu məntiqi və rasional dəlillərlə əsaslandıra bilmirlər. heç bir tutarlı arqument gətirə bilməyərək, yalnız ənənəvi üsul və vasitələrdən istifadə etməklə vəziyyətdən çıxış yolu axtarırlar. ümumiyyətlə, diskussiya lardan uzaq durmağa çalışaraq, öz biliklərinin yetərsizliyini nümayiş etdirməkdən qorxurlar. elmi ateizm mövqeyindən çıxış edənlər isə, tanrının varlığının təhrif edilməsi ideyasını elmi dəlillər və arqumentlərə dayanaraq əsaslandırılar. teistlərlə açıq disskussiyalardan çəkinməyərək, bu mübahisələrdə, öz mövqelərini qətiyyətlə və tutarlı arqumentlərlə müdafiə etməyi bacarırlar. hal-hazırda azərbaycanda ateistlərin çoxu irrasional ateistlərdir.
qeyd etmək lazımdır ki, ateizm təkcə islam, xristianlıq, iudaizm kimi monoteist dinləri, onların tanrılarını inkar etmir, kainatda tanrı adına nə varlıq varsa hamısı birmənalı şəkildə rədd olunur.
1. ateizm, bütün tanrılara ve menevi varlıqlara olan metafizik inancları redd eden ve var olan heqiqetin inanc yolu ile şerhini qebul etmeyen bir düşünce axınıdır.
ateizm, yaradıcı ve müdaxileçi bir tanrını qebul eden teizmden, yaradıcı ancaq müdaxileçi olmayan bir tanrını qebul eden deizmden, tanrının kainatın özü olduğunu müdafiye eden panteizmden ve tanrının hem kainatın özü, hem de kainatı aşan varlıq olduğunu müdafie eden panenteizmden, tanrının varlığı ve yoxluğu mövzusundakı sualları cavabsız buraxan aqnostisizmden tanrını, qeti olaraq redd etmesiyle ferqlenir.
34. Ortalama bir ateist ortalama bir teistden daha dünyagörüşlüdür. Bu o qədər sarsılmaz bir faktdır ki, çətin ki, hansısa bir inanclı bunu inkar edə bilsin. Ateistin bir teistdən fərqli olaraq mütaliə vərdişi var, istər öz baxışını, istərsə də qarşısındakının inancını araşdırıb öyrənir; adətən bu yolla ateist olmaq qərarına gəlir. Ortalama bir teist isə gözünü açandan ona veriləni götürüb. Burada ortalama dedikdə qonşuluğumuzda, məhəlləmizdə, şəhərimizdə yaşayan, hər gün televizor və mətbuatda gördüyümüz növdə insanları nəzərdə tuturam. Hətta bəlkə bu cür ortalama insanlarla ateistləri qarşılaşdırmaq onlara qarşı ədalətsizlik olar, amma richard dawkins, cristopher hitchens kimi hard-core ateistləri, ya da məsələn "ateizmin ceolarını" yox, sözün əsil mənasında ortalama olan ateistləri nəzərdə tuturam.
Bütün dünyada mütəmadi mütaliə etmək vərdişinin bir istisna, marginal hal olduğunu nəzərə almaq kütlənin axarından ayrılıb mütaliə etməyin oxuyanla oxumayan arasındakı fərq uçurumunun təsəvvürdə canlanmasına imkan yaradır. Kütlənin axarı ilə aktual düşüncə tərzini nəzərdə tuturam; hər halda bu cür kasad bir axardan ayrılmaq fərdin özünə xeyir verməsindən başqa bir mənaya gəlmir. Yuxarıda spesifikləşdirməmək üçün ateist və müsəlman yerinə, ateist və teist dedim, lakin bunu azərbaycan konteksti ilə məhdudlaşdırsaq iki qrup arasındakı fərq nəhəng bir ölçüyə gələr. Onsuz da mütaliə vərdişinin olmadığı bir ölkədə bu vərdişə sahib olmaq insanı irəliyə keçirir, bunu isə sinif, ideologiya, təbəqə və s. kimi kateqoriyalarla yox, məhz dini baxış kimi bir kateqoriya ilə spesifikləşdirdikdə ateistlər (söhbət artıq müsəlmanlardan gedir) teistlərdən nəzərəçarpacaq dərəcədə öndə olur.
əvvəla ateistlərin də bir çoxu inanclılar kimi nə danışdıqlarını bilməyən tiplərdir. necə ki populyar elm təbliğatçıları elmdən bir zibil qanmırlarsa, bunlar da elə
dawkins, sam harris... bunlar nə vaxtdan güclü ateist olublar? dawkins güclü bioloq, sam harris də ortalama neuroscientist-dir. ateizm mövzusunda mütaliəniz bu adamlardısa keçmiş olsun
23. fəlsəfi görüşdür mənimçün sadəcə. amma azərbaycanlı normal bir ateistə rast gəlmədiyimçün insanın hörmət eləməyi gəlmir.
ateist olan insanın kitab oxumaqdan, araşdırmaqdan başqa işi gücü olmamalıdır. əslində hər birimiz üçün bu belədir. ancaq azərbaycanda ateizm "dirəşmək"dir. başqa heç nə. ay qardaş inanmırsan inanma, daha nəyi sübut etməyə çalışırsan bu müsəlmana? azərbaycanda ateistlərin çoxu 'nə edim etməyim özümü ağıllı göstərib bunu səhv çıxardım" dərdindədir.
bir də bir şeyi qəbul edin: bir müsəlmanın düşüncəsinin, bir ateist üçün anlamsız, məntiqsiz olmağı, inanılması mümkün olmayan fikir olması nə qədər normaldırsa, bir müsəlman üçün də bunun əksi normaldır. inanmadığın şeyə hörmət eləmək də mümkündür. bir az baş işlətsəz təbii ki.
(baxma: hadi ateistlər bunu da umbaylayın )
15. artıq hər kəs ateistdir. dünyada həyatın formalaşması və kainatın başlanğıcı üçün tanrıya ehtiyac olmadığı bilinəndən, insanların yaxşılıq etmək üçün dinlərə ehtiyac olmadığını anladığı gündən, insan tərəfindən virtual zərrəciklərlə labaratoriya ortamında kainat yaradıla bilindiyi gündən bəri dünya olaraq tanrılara inanmağı buraxmışıq.
6. insanların qarşısına heç bir məqsəd qoymayan, sadəcə və sadəcə təbiətüstü varlıqları, elmi dəyəri olmayan bütün inancları rədd edən bir ideologiyadır. ateizm heç kəsə yaxşı və ya pis insan ol demir. ateizm insanları yaxşılığa və ya pisliyə çağırmır. qısaca ateizm insanların həyatına qarışmır.
24. insanın zehni funksiyasına məğlub düşən ideologiya.
insan zehinində yaradılış kodları hər daim vardır. bu yoldaşlar da bu kodlar, başı dərdə girdiyi zaman meydana çıxar. belə bir vəziyyətdə "inşaallah, allah" kimi kəlmələri duyarsınız. nə qədər rədd etməyə çalışsalar da zehinlərindəki yaradılış möcüzəsi buna icazə vermir. onsuz da ağıllı bir insan ya deist ya aqnostik olar. ateizm məntiqsiz bir ideologiya.
3. azərbaycanda hal hazırda modda olan aktivitelerden biri. çox insan araştırmadan, və heç nə bilmədən sırf bu yolu seçir. əsas səbəbi bir dinə inanmağı rədd edib, öz qaydalarına görə yaşamaın daha rahat olması.
22. ateizm və ateistlərə pis baxmıram . çünki bu onların öz fikridi, heç kim qarışa bilməzzzz. insanlar çox qəribədi, deməli m'nim kimi deyilsən ona görə pissən. deməli mən də əvvəl ateist kimi bir şey idim . tövbə elədim ,dostuma dedim. ona deyəndə bir " əxi" eşitdi ,mənə dedi ki sən kafirsən. özündən danışmır heç .deməli bu oğurluq eliyə bilir , kafir deil , mənə deyir.... bu vaxtı bir məsəl yada düşür , heç kəs öz ayranına turş deməz..
2. avropa statistika orqanı (avrostat) terefinden 2005-ci ilde aparılmış en sonuncu sorğuya (avrobarometr 2005) esasen avropa birliyi vetendaşlarının 53%-i allaha, 27%-i ise ruh ve diger fövqel qüvvelere inanır. 18% ehali bunların heç birinin mövcud olmadığını düşünür
25. artıq nə olduğunu az-çox hər kəsin bildiyi inanc / inancsızlıq mövzusu. mən bir araşdırma nəticəsini paylaşacağam.
türkiyənin 81 elində 15-28 yaş qrupunda 5 min 541 gənclə edilən araşdırma, ateizm mövzusundakı baş karışıklığını ortaya qoyur.
araşdırmaya görə "ateist" gənclərin yüzdə 61'i allaha inanır.
özünü "ateist" olaraq təyin edən gənclərin yüzdə 43ü də "daimi cümə namazını qılıram" şəklində cavab vermiş.
yenə bu gənclərin yüzdə 59u da nizamlı oruc tuturmuş.
bizdəki vəziyyət bu qardaşlar. azərbaycanı çox bilmirəm amma hər halda vəziyyət buna təxminən ola bilər.
29. tanrının mövcud olduğuna inanmamaqdan başqa birşey olmayan zad. bəzən elə olur ki, söhbəti normativ cərəyana çəkirlər. çox vaxt eşidirsən ki filankəs deyir mən ateistəm çünki tanrı olsaydı dünyada bu qədər ədalətsizliyə imkan verməzdi. nə dəxli var ala? elə bir dini kitab yoxdur ki, onun içində yazsın ki allah sizə bu dünyada bomba həyat bəxş edib ki gedib şellənəsiniz. allah onsuzda deyir ki, bu dünyada nəyi var sikiləssiz. həqiqi dindar olan adam dünyadakı hər cür ədalətsizliyi onsuzda normal qəbul eləməlidir. allah yoxdu çünki allah belə bir ədalətsiz dünya yaratmazdı arqumentini irəli sürənlər çox vaxt elə öz ürəklərində allahın varlığına inanırlar. sadəcə həmin allaha üsyan edirlər ki bax sənin kimi böyük varlığın yaradacağı dünya belə ola bilməz. çünki allahı mükəmməl varlıq kimi gördüyü üçün elə fikir yürüdür ki, onun yaratdığı dünya da mükəmməl olmalıdır. mükəmməl olmayanda isə bir növ allaha üsyan edir. amma dini kitabda yazılanlar, lap elə dindar insanların özləri də heç vaxt demir ki, sən bu dünyaya şellənməyə gəlmisən. əziyyət çəkmək və ədalətsizliklə qarşı-qarşıya qalmaq bu həyatın normal bir hissəsidir və dini kitablara sırf dini kitab kimi yox xalqların yaratdığı folklor kitabı kimi baxsaq da görə bilərik ki, həyatın bu normal hissəsi də insanlığın yaddaşına həkk olunub və insanlar da həmin kitablar vasitəsilə bunu bir həqiqət kimi qəbul edib, dini kitab adı ilə gələcək nəsillərə ötürüblər. insanlar bunu qəbul edib, sonra qorxuya, ümidsizliyə düşməsin deyə də cənnət, cəhənnəm söhbəti atılıb ortaya. dini kitablardakı hekayələrin onsuzda demək olar ki hamısı tipik nağıl stilində olan hekayələrdir. bunu qəbul eləmək üçün vacib deyil ki, ateist və ya dindar olasan. lap ədalətsizliyin həyatın normal bir hissəsi olduğu gerçəyini keçdim, bugün dünya elə də qəddar deyil axı. çox adam realizə eləmir ki, insan tarixində müharibələrin və kasıbçılığın ən az səviyyədə olduğu bir zəmanədə yaşayırıq və bu trend də hal-hazırda daha yaxşı səviyyəyə gedir. bəzən avtobusda gedəndə adam fikirləşir ki, bu sürücünün niyə beyni çönüb gedib avtobusu harasa çırpıb eləmir və ya yolda gedəndə niyə heçkim birbirinin üstündə hücum eləmir. adam heyrətə gəlir ki, necə oldu ki dünənin vəhşi meymunları belə bir sivilizasiya yarada bildilər ki, hərşey normal qaydada mövcuddur. necə oldu ki, tipik bir yapon 83 il həyatda qala bilir. təsəvvür elə ki, eyni şeyi 200 il əvvəlki yapon üçün deyə bilərdin? və ya 200 il əvvəlki yapon bu ədalətsizliyi görüb min cürə əziyyətlə o ədalətsizliyi aradan qaldırmaq üçün çalışmaq əvəzinə, bütün əxlaq qaydalarına üsyan edib nihilizmlə başını qatsaydı, bugünki yapon 83 il yaşaya bilərdi? allah yoxdu çünki onun yaratdığı dünya ədalətsizdi deyib üsyan etməkdənsə bəzən belə gerçəkləri nəzərə alıb az da olsa sivilizasiyanın bugünki səviyyəyə gəlib çatması üçün minnətdar olmaq lazımdır.
allaha inanmıram, çünki onun varlığına inanmaq üçün bir səbəb tapmıram desən nəysə, amma dünyadakı ədalətsizliyi misal göstərmək gülüncdür.
26. hər poxa, axmaqlığa inanıb, bununla yaşayıb, başqalarını təsir altına salanlara hörmət etmək məcburiyyətində olmayan adamların fəlsəfi düşüncəsi. rəcm, 5 arvad, oğruların əlini kəsmək, kafirlərin başını kəsmək, cihad, sünnət zad bunları qoyuram bir kənara. hələ bunlara brşey demirəm. bir insan mən yaxşı insanan deyib, günün 4-5 saatını namaz qılmağa sərf edirsə, namaz qılmağın çox dəhşət birşey olduğunu düşünürsə, o insana heç bir hörmət etmək məcburiyyətində deyiləm. qul olmağı qəbul edən insanlara hörmət etmək məcburiyyətində deyiləm. cəhhənnəmdən, seldən, zəlzələdən qorxub qul olmağa razı olanlara hörmət etmək məcburiyyətində deyiləm. məktəbdə uşaqlara hicab taxmağa icazə verilsin deyənlərə hörmət etmək məcburiyyətində deyiləm.
19. çox adam ateistləri pis şeylər edən, insanları fürsət düşən kimi incidən kimi düşünürlər. ateistlər də yaxşılıq edirlər. niyə mi? müxtəlif səbəblərdən......
ateistlər yaxşılığı özlərindən sonra yaxşı bir iz qoymaq üçün də edə bilərlər. bir gerçək var ki tanrıya inanan və inanmayan hər kəs bir gün öləcək. bunnan qaçmağ yerinə buna hazır olmağ daha gözəldir. və bəzi insanlar , yəni inanmayan bəzi insanlar özlərindən sonra yaxşı izlər qoymağ isdərlər. öldükdən sonra qalanların, onlar haqqında yaxşı şeylər düşünməsini isdərlər.
iki cür ateist olur deyə bilərəm.
1ci növ ateistlər "mənim qaydalarım yoxdu, hər şey edə bilərəm ölənə kimi" deyib ancağ kef edərlər. 2ci növ isə həyatının mənasını insanlara xeyirli bir iş görməkdə görə bilər. hər ikisində bir ana fikir var: bu dünyaya bir dəfə gəlmişik və istədiyimiz kimi yaşaya bilərik.
bu iki fərqli düşünən ateistlər həyatlarınıda fərqli yaşayır. məsələn bəzi ateistlər insana "düşünən heyvan" tərifini verib istədiyini edə bilər deyə düşünür. bura hətta haqsızlıq, ədalətsizlik və digər insanları incidəcək hərəkətlər daxildir. digər ateistlər isə bu heyvani duyğularına nəzarət etməklə əslində heyvanlığdan bir üst səviyəyə keçə bilir.
bəli, tanrıya inanmayan *
ateist
ola bilərik. ama bu o demək deyilki biz pis insanlarığ . sadəcə aramızdakı fərq odur ki siz o biri dünya üçün, biz isə bu dünya üçün yaxşılıq edirik.
31. atam tərəfindən "bax bu beş barmağımızı görürsən? allah o qədər sistemli yaradıb ki, biri olmasa sən iş görə bilməzsən, mükəmməlliyinə sübutdu" arqumenti ilə səhv çıxarılmış inanc.
ən nifrət etdiyim dini müdafiə bu sistem söhbətidir. başa da sala bilmirsən ki, mükəmməl allah səni 3 gözlə və 2 barmaqla yaratsa cəmiyyət ona görə şəkillənərdi yenə də.
12. ateizm də bir dindir deyib fəlsəfəni yalayıb udmuşam təsiri bağışlamaq istəyən adamların özünü tez gözə soxma cəhdlərinə səbəb olan dini-dəlsəfi baxış.
37.#293051 yuxarıdakı entrydə kimin güclü ateist kimin zəif ateist olduğunu sadalamadım. Ateizm deyiləndə ilk ağla gələn, şəxsən bu barədə müzakirələrdə iştirak edən, ateizmə ən sıx bağlı olan (bu çox əhəmiyyətli bir məqamdır. Təyyarə qəzaya düşən vaxtda dua edən ateist ardıcıllıqdan uzaq, öz baxışları üzərində səndələyən, (opportunist sözünü hər nə qədər sinfi mənada işlətsəm də) opportunist ateistdir, hansı ki, dini hələ də beynin gizli bir yerində qoruyub saxlayır) insanlardan həmin anda ağlıma gələnləri nəzərdə tutdum. Ərindiyimə görə entrymi çox xırdalamadım, amma artıq özümü məcbur hiss etdiyimə görə deməliyəm; ortalama ateist deyəndə, kobud şəkildə desəm, müsəlman mamedin antaqonisti olan ateist mamedi nəzərdə tuturam. Hər nə qədər ikisi də mamed olsa da, hər halda təktiplilik deyə bir şey mövcud deyil, əgər ikisinin dünya haqda baxışları belə fərqlidirsə, intellekt cəhətdən də fərqli ola bilərlər. incənə meydan tv bir video çarx yayımladı, videodakı kişi əgər allaha inam olarsa atom bombasından belə sağ çıxılacağını deyir; bu bizim müsəlman mamedimizdir. - Ateist mamed nə qədər savadsız olsa da, epidemiyaya və nüvə hücumuna qarşı dua etməyi tövsiyə etməz - Təəssüf ki, sayı az deyil, ölkə onun kimiləri ilə doludur. Ölkəmiz dünyanın ən az dinə bağlı (ateist, deist və s. yox, dinə az bağlı) ölkələrindən biri olduğu halda mövhumatçılıq yüksək səviyyədədir. Çünki mövhumatçı, xurafatçı olmaq üçün dinə ehtiyac yoxdur, din olmadan xurafat yaratmaq olar. Bizim düşüncə tərzimiz də məhz belə bir, dini olmayan lakin dindən də bəzi şeylər götürən və bir yandan da qeyri-dini inancları birləşdirən bir sintezdən yaranan qatışığa sahibdir.
P.S. Mübahisə başlatmaq kimi bir hədəfim yoxdur. Sadəcə səhv başa düşülmə kimi bir vəziyyətin yarandığını düşünürəm.
40. Bəzi bəsit suallarıma cavab tapmadığım üçün seçdiyim yol.
Məsələn, tanrı ərəbcə bilir? Tanrı həm də azərbaycanca bilir? Belə çıxır ki, tanrı poliqlotdur? Tanrıya görə ərəblər üstün irqdir? Tanrı həm də faşistdir? Ol deməyi ilə hər şey olursa, sehirbazdır? Onu icazəsi olmadan heç nə olmursa, bu qədər qadın cinayətinə niyə göz yumur, bəlkə gözləri yoxdur? Göydən kitab endirirsə, kitabxanası da var? Yaxşı ona bunları kim öyrədib, onu kim yaradıb? insanların ona ibadət etməsi üçün qəhbələrlə motivasiya verməyi özünə necə sığışdırır? Nəysə, qısası, belə tanrı olar? Suallar çoxdur, bunlar uşaqlıqda verdiyim suallardır. Amma heç bir dindar hardan gəldiyi, kimin yazdığı (əslində, bilinir, məhəmməd rəis yazıb) kitabdan oxuduqları ilə bu suallara cavab verə bilməz.
14. atezim tanrının və mövcüd dinlərin insan icadı olduğunu deyən bir düşüncə tərzidir. amma hal-hazırda insanların çox məlumatl olmadan ateist olurlar və bunun bir ağıllılıq olduğunu fikirləşirlər. mənim məsləhətim budur ki, carl sagan dan cosmos stephen hawking dən universe richard dawkins dən the god dillusion kimi kitabları və yaxud evalution haqda kitabları oxuyub nəyə görə inanmadığımızı başa düşsünlər.
20.teizm qədər mənasız olan düşüncə tərzi. əgər dinlər kainatın heçdən var olmuş bir tanrı tərəfindən yarandığın deyirse,ateizm də kainatın öz-özünə,heçdən yarandığın deyir. mənə görə isə,kainatın nə tərəfindən yaradılması vəya öz-özünə yaranması barəsində fikir demək düzgün deyil. sübut edilməmiş bu düşüncə tərzləri sadəcə yersiz mübahisələr yarada bilər. kainatın öz-özünə yaranması fikri ancaq kainatın tanrı tərəfindən yaradılması qədər realdı. hər gün yeni birşey kəşf olunan elm dünyasında bu barədə qəti bir fikir demək ən azından elmi cəhətdən düzgün deyil. tanrının olduğun sübut etmək üçün əlimizdə kifayət qədər dəlil olmadığı kimi,olmadığının da sübutu üçün dəlil yoxdu. insanlığı irəli aparacaq tək yol üçün:
(bax: aqnostisizm)
35. kor-korane neyese inanmaq menevi uçuruma doğru getmekdir. görüşünden asılı olmayaraq insanları qınamaq düzgün şey deyil.tamam ateistler oxuyur razı amma dindarlar içinde de yüksek intellektual seviyyesi olan insanlar çoxdur. az olanı da birteher haqqa devet elemek lazımdır. dindarlarla mezelenmeyin eziyyetini indi türkiye çekir, gelibler hakimiyyete istedikleri kimi çapırlar. empatiye mecburuq
41. Ateizm- agnostik, teoistik və s. Kimi minlərlə bölməsi olan inanç tiplərindən biri. Belə də ki, ateizmlə islam arasında çoxdan fərq yoxdu. Dünyada 4.220 dənə din, inanç var. Buna islamda daxildi. islam deyir ki, bu dinlərdən və inanclardan 4.119 dənəsi yalnışdır, bir tək mən dogruyam.
Ateizm deyir ki, bu inancların 4.220-si də yalnışdır.
38. bəzi qisminin inancının sönməyinə bir səbəb var. yaşadıqları artıq onları inamsızlığı sürükləyir.sonra da deyirsən allahın var olmadığını sübut elə ərgən ateistlərin qalır içində.
)