eşq
əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
sözaltı günlük - sözaltı etiraf - yazarların paylaşmaq istədikləri şeirlər - sevgi - #sözaltı şeir - düşün ki o bunu oxuyur - aşiq olmaq - ikinci qarabağ müharibəsi - imadəddin nəsimi
dostlarının yazdıqları:
bir digər məsələ, materyalistlərə və ateistlərə ruhçuların yönəltdiyi əsassız tənqid olan "ruh və hisslər kimi ruhani şeylər yoxdursa bəs insan niyə birini sevir? ana niyə uşağını sevir?" kimi suallardır. yersisdirlər. bilgisizlikdən irəli gələn suallardır. zira bu adamlar hələ də eşqə düşdükləri zaman əzələdən ibarət ürəklərində hansısa mistik hadisələrin baş verdiyini sanırlar. xeyr, hər şey beyində başlayır və beyində bitir.
keçək əsas məsələyə; eşqin beyində ortaya çıxma prossesi və eşqə düşən insandakı hormonal dəyişiklər nələrdir.
eşq, beyindəki və bədəndəki digər bir çox tənzimlənmənin yerinə yetirildiyi və bir çox vacib hormonların sintez olunduğu hipotalamusda və digər beyin bölgələrində baş verən prosseslər bütünüdür. hipotalamusun ən çox işlədiyi vaxtlardan biridir eşqə düşülən vaxtlar. romantic love deyilən eşq, cinsəl istək və maternal love kimi üç fərqli sevgidən ilk ikisi hipotalamusu daha çox işə salanlardır. eşqə düşülən zaman sintezlənən və eşq hormonları olaraq da bilinən hormonlar/maddələr var;
(bax: oksidosin)
(bax: dopamin)
(bax: serotonin)
(bax: neuro growth factor)
(bax: vasopressin)
(bax: amiqdala)
oksidosin: hipotalamusun sintezlədiyi hormonlardandır, eşq hormonu, qucaqlama hormonu və s. kimi adlandırmaları da var. eşqə düşmüş məşuqlarda yüksək səviyyədə sintez olunur. və bir-birinə bağlılıq yaradır. qucaqlama, təmas, əl-ələ tutma zamanı daha çox sintezlənir. orgazm sonrası yüksək səviyyədə sintezlənir. məşuqların bir birinə bağlanmasına təkan verir. burada daha uzun və geniş: oksidosin/-127797
dopamin: yeniliklər zamanı beyinin insanı mükafatlandırma hormonu olaraq bilinir. eşqə düşülən zaman sintezi artır. narkotik aludəçilərində dopamin sintezi səbəbi ilə narkotikə bağlı qalma onu buraxabilməmə halı kimi, eşqə düşən iki partner arasında da bağlılıq yaradır.
serotonin: xoşbəxtlik hormonu olaraq bilinir, eşqə düşmüş insanlarda ilk başlarda qəribə bir şəkildə səviyyəsi azalır. eşqə düşülən ilk zamanlardaki melanxoliyanın səbəbi budur yəqin ki.
neuro growth factor: sinir sisteminə təkan verən və sistemdəki zərərli hissələri bərha edən maddədilr. eşqə düşülən vaxtar güclənir və artır. beyində stabilizasiya və təmizlik gedir bir növ.
vasopressin: eşqə düşülən zaman kişilərdə sintezində artış görülən bir digər maddə. kişilərdə şiddətə meyl, aqresiyanın səbəbidir. təkamül çərçivəsindən baxıldığı zaman öz partnerini qorumaq üçün sintezləndiyini düşünürəm. fərhada şirin üçün dağları deşdirən hormondur fikrimcə. eşq üçün kişilərə hər şeyi etdirəcək maddədir.
amiqdala: beyində temporal lobların içində yerləşən limbik sistemin bir hissəsidir. qorxu, hirs, fobiyalar kimi hisslərin saxlanıldığı yerdir. təhlükə zamanı həyəcan siqnalı verən və o təhlükədən qaçmağa təkan verən yerdir. uşaqlarda amiqdala boş olduğu üçün, heç bir qorxu təcrübəsi yaşanmadığı və bu qorxuların amiqdalada saxlanmadığı üçün təhlükəyə girmə ehtimalları var. elektriki əlləmə, balkonun kənarında oynamaq, istini barmaqlamaq kimi. lakin bir müddət sonra təcrübələr amiqdalaya "save" olunur və növbəti dəfə qorxu siqnalı verilir. eşqə düşən insanlarda amiqdala bölgəsinin təsiri/funskianallığı azalır. bunun nəticəsi olaraq da, məşuqlar normal şərtlərdə bir başqası üçün etməyəcəkləri riskləri, eşqə düşdüqləri zaman amiqdalanın təsiri azaldığı üçün edirlər. həyatlarını təhlikəyə ata bilirlər. fərhad şirin üçün çətinliklərlə üzləşir və s.
bütün bunlardan əlavə eşqə düşülən zaman, partnerlərin beyinlərinin ön lobu ola frontal lobun fəaliyyətində də azalma hiss olunur, frontal lob beyindəki analitik düşünmə, fikir yürütmə kimi məntiqi funksiyaların yerinə yetirildiyi yerdir. eşqin gözü kordur deyimininə haqq qazandırır. frontal lobun fəaliyyəti azaldığı üçün partnerlər sevdikləri insanın qüsurlarını görmür, analitik dəyərləndirmə edə bilmirlər. əksinə onun hərəkətlərini, gözəlliyini şişirdirlər, bir növ overrated bir situasiya yaradırlar. həmçinin zaman-zaman hərəkət pozğunlu da hiss edilə bilinir, əl əsə bilər, nələrsə sındırıla bilər. qarşınızdaki insan sizin yanınızda özünü itirirsə böyük ehtimal sizdən xoşlandığı qənaətinə bu səbəblə gələ bilərsiniz.
bütün bu prosseslər təkamül çərçivəsindən baxıldığı zaman çox məntiqli görülür. insanların bir-birinə bağlanması, və heyvani instikt olaraq nəsillərinin davam edilməsi üçün cinsəl birləşməyə girməkləri. ananın uşağını böyüdə bilməsi üçün sintezlənən yüksək miqdarda oksidan, kişilərdə öz qadınını qorumaq üçün sintezlənən vasopressin. partnerlərin bir-biri üçün həyatlarını təhlükəyə atacaqları amiqdalanın təsirinin azalması və s.
bütün bunlar, eşqə düşülən ilk zamanlar üçün keçərlidir. daha sonraları isə bu hormonların funksiyanallığı normala dönür, "eşq" mərhələsi bitir və bağlılıq yaranır. eşq mərhələsi bittikdən sonra bağlılığın yaranmayıb, ayrılıqla nəticələnməsi isə o deməkdir ki, demək ki iki partner, bir-birini yox, eşq zamanı bu hormonların ortaya çıxartığı bütün o prossesi seviblər. ilk dəfə birini sevən insanlarda bu prosseslər daha şiddətli baş verir. orta məktəb eşqləri, ilk eşqlər olduğu üçün o vaxtlar daha şiddətli səviyyədə ortaya çıxır. bir çoxumuz, məsələn mən, orta məktəbdə ikən qızlar üçün başqaları ilə savaşmağıma baxmayaraq, daha sonralar belə hadisələr olmayıb. zira ilk vaxtlar amiqdala daha çox basdırılır, vasopressin daha çox sintez olunurdu. sən ey uşaqlıq -*
nəticə olaraq, yazılanlardan dərs çıxarmaq lazımdır, bu hormonların funskialarını bilərək biz başqa insanları daha yaxşı anlaya bilərik. uşağına axşama qədər tərif yağdıran ana, və ya sevgilisinə tərif yağdığran qız/oğlan-ı qınamaq lazım deyil. onlar frontal lobun təsiri altındadırlar, uşaqlarına qarşı, və ya sevgililərinə qarşı analitik düşünmə qabiliyyətlərini itirirlər. bir dostunuz eşqə düşdüyü zaman, iki günlük sevgilisi üçün sizi satıbsa və ya sizə yox ona daha çox önəm veribsə, ona görə sizinlə dalaşıbsa, onu anlamağa çalışın, o hələ də sizin dostunuzdur. "iki günlük qız üçün on illik dostluğumuza xələl gətirir" deməyin, hormonal dəyişikliyi bir müddət sonra keçəcək. siz onun üçün eşq/cinsəl partner deyilsiniz, onun iki günlük sevgilisi ilə dostluğunuzu bir tuta bilmərsiniz.
həmçinin biz özümüz, uşaqlarımızı übermach/üstün insan olaraq görməməliyik, başa düşməliyik ki biz maternal love`nin təsiri altındayıq, sahib olduğumuz uşaq əslində digərləri kimi sadəcə bir uşaqdır, 10 yaşında nasa onu işə götürməyəcək. sevgilimiz bizim üçün dünyanın ən mükəmməl insanı ola bilər, ancaq bunu davamlı olaraq başqalarının yanında dilə gətirərək kimisə bezdirməyin yeri yoxdur. çünki sevgiliniz əslində sadəcə frontal lobu basdırılmış olan sizin üçün mükəmməldir, normal şərtlərdə o heç də hər şeyə qadir deyil.
belə.
"yemə" deyilən fəaliyyət də içə alma mexanizmiylə işə düşür.ve yemək üçün də əvvəl həmin obyektə yemə məsafəsinə(əldə edəbiləcək ) qədər yaxın olmaq lazımdı.hörümçək bunu öz toru ilə edir, yırtıcı bir heyvan ani və sürətli bir qaçışla obyektlə arasındakı məsafəni kiçildir.eynilə eşqdə, aşiqin sevgilisini gözləri ilə təqibə alıb, tutması kimi .bu fəaliyyətə instiktiv bir refleks gözüylə baxa bilərik. .freyd də, şopenhauer kimi eşqi çoxalma,artma instinktinə bağlamışdı.beyində dopamin miqdarında kı artış marağın bəlli bir şeyə fokuslanmasına və
məqsədə yönlü davranışlara səbəb olur.motivasiya, mükafat, enerji
halı,yuxusuzluq,nəfəs alıb vermədə artma,iştah azalması,diqqət vəz həzz sistemləri ilə əlaqəsi olan dopaminin bu təsirləri aşiq olduğunu deyən birində də eynilə baş verir.dopamin çoxluğu ey zamanda testesteron artımına da səbəb olur.həm qadın ,həm kişidə seks arzusuna səbəb olan testesteron dopamin artımı ilə əlaqəlidirsə,eşqin dopaminə,dopaminin testesteronda artıma təkan verdiyini və buna görədə eşqin sadəcə cinsi istək olduğunu demək olar.bəlkə buna görədə sevilən biriylə seks təcrübəsi yaşadıqdan sonra,digərlərindən fərqli daha dərin və ağılda qalan həzzlər yaşadığımızı hiss edirik.yemə fəaliyyəti isə qidalanma yəni orqanizmin güclənməsi deməkdi.yeyilen obyekt içə alındıqdan sonra sahib olduğu kimyəvi xüsusiyyətlər bədənə qarışır.ilkəl qövmlərdə görülən kannibalizmdəki məqsəd də budu.ölən bir şəxsi yeyərək gücünü, təcrübəsini, döyüş bacarığını, ruhunu əldə
etdiklərinə inanırlar.misal üçün bizim ölkədə daha təmtəraqla keçirilən cənazə evi yeməyini kannibalistik bir vərdişə,inanca bağlamaq olar.hüzn,təvazökarlıq içində yasa gələn hərkəs simvolik olaraq ölən şexsin bədənini yeyir.bütün bunların tamamilə mənfi bir şey olduğunu demirəm.bu praktika sayəsində insan sosyal və romantik əlaqələr
qurur.qaynaşma mexanizmi olmadan mədəniyyət qurmağımız da, bu gün olduğumuz kimi bir insan olmağımız da yəqin ki,mümkün olmazdı.bizdən asılı olmayaraq təəssüf ki,insan sosyal bir varlıqdı.amma məncə bununda bir ölçüsü olmalıdı.bir bulanıqlıq
yaşamayan eqo başqa bir eqo ilə asanca iç içə keçməyə, yəni onu içə almağa cazə verməz.çünkü həmin eqo öz sərhədlərini bəlli edir.yaxşı bilgim olmasada,diqqətimi çəkən biologiyadakı hüceyrə membranı funksiyalarını misal götürürəm.membranda kobud şəkildə desəm bir problem olduğu an necə hüceyrə içərisindəki tarazlıq pozulacaq şəkildə molekulyar keçişlər mümkün olursa ,sərhədlərini bəlli etməyən bir
ego da uyğun olmayan obyektlərin keçişinə icazə verir,bir sözlə onları içəri alır.obyekt aclığı, əksikliyi o qədər çoxdu ki, filtirləmə funksiyasına icazə vermir.təcili ehtiyac qalib gəlir, bir anlıq rahatlama yaşanır ancaq ardından daha böyük problemlər baş verir.
hamısını göstər