əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
riyaziyyat
-
işıq
başlıqdakı ən bəyənilən yazılar:
+17 əjdaha
1. elektrodinamikada müxtəlif zamanlarda müxtəlif yerlərdə əldə edilən qanunauyğunluqların ceyms maksvel tərəfindən azca düzəlişlə bir araya gətirilməsidir. elektrodinamikann təməl daşları sayılırlar günümüzdə. əldə olunan bütün bilgilər bu tənliklərdən yola çıxılaraq əldə olunur. yeni bir bilgi əldə edilirsə, maksvell tənliklərinin buna icazə verib vermədiyi araşdırılır əvvəlcə. sözü gedən məşhur tənliklər bunlardır: *
mənalarını izah etməyə çalışacam
1. (baxma: qaus qanunu)-elektrik sahə vektorunun qapalı sahə üzrə inteqralı həmin sahənin içindəki toplam yükün elektrik sabitinə olan nisbətinə bərabərdir. başqa sözlə bir kürə düşünün içində müəyən qədər yük əgər bu yüklərin yaratdığı elektrik sahəsinin oxlarını*
vektor
kürənin səthi boyunca toplasaq*
çölə çıxan vektorları toplayırıq, içəri girənləri çıxırıq
, alınan ədəd kürənin içindəki yüklərin cəminin elektrik sabitinə bölünməsinə bərabər olacaq.
2. (baxma: adsız)-maqnit sahə vektorunun qapalı sahə üzrə inteqralı sıfıra bərabərdir. yenidən bir kürə götürək və onun səthi boyunca maqnit sahəsi vektorlarını toplayaq*
çölə çıxan vektorları toplayırıq, içəri girənləri çıxırıq
. bu toplam həmişə sıfıra bərabərdir. başqa sözlə kürənin səthindən çıxan vektorların cəmi içəri girən vektorların cəminə bərabərdir. daha başqa sözlə heç mir maqnit monopolu yoxdur. yəni maqnitlər həmişə dipol şəklində ortaya çıxır, yəni şimal və cənub qütbləri var. amma heçvaxt tək qütblü olmurlar.
3. maqnit sahəsinin zamana görə törəməsi elektrik sahəsinin curl-una bərabərdir. yəni zamanla dəyişən maqnit sahəsi burulğanlı elektrik sahəsi yaradır.
4. (baxma: amper qanunu) *
maksvelin düzəlişi var burda, tam amper qanunu deyil
-zamala dəyişən elektrik sahəsi və elektrik cərəyanı burulğanlı maqnit sahəsi yaradır.
fikir verirsinizsə bu 4 tənlikdə müəyyən yarımçıq simmetriya olduğunu deyə bilərik. xüsusən 3-cü və 4-cü tənliklər oxşardır. amma onların da arasında müəyyən fərq var. tənliklərin tam simmetrik olması üçün çatışmayan bir element var o da ki, maqnit monopolu və ya maqnit yük daşıyıcılarıdır. təsəvvür edin əgər elektrik yüklərinə, yəni elektrik monopoluna uyğun olaraq həm də maqnit monopolu yəni maqnit yük daşıcıları olsaydı, onda ikinci maksvel tənliyi eyni ilə birincisinin analoqu olacaqdı. maqnit sahəsi vektorunun qapalı sahə üzrə inteqralı toplam maqnit yükünün maqnit sabitinə olan nisbətinə bərabər olacaqdı. eləcə də üçüncü tənlik dördüncünün analoqu olardı. əgər maqnit yük daşıyıcıları mövcud olsaydı, onda maqnit cərəyanı da mövcur olardı. belə olan halda maqnit cərəyanı və ya maqnit sahəsinin dəyişməsi burulğanlı elektrik sahəsini yaratmış olardı. və biz eyni ilə dördüncüyə bənzər bir tənlik alırıq.
nəticə: nəzəri cəhətdən maqnit yüklərinin mövcudluğu heç bir problem yaratmır. hətta bir çox problemin həlli tapılmış olardı. amma təcrübələrdə maqnit yüklərinin varlığı hələ ki, isbat oluna bilinmiyib təəssüf ki.
+7 əjdaha
2. halhazırda olduğu forma ilə xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi ilə tam uyumlu tənliklərdir. yəni əvvəllər yazmışdım ki, maqnit monopolu çatmır ki, simmetrik olsun, tənliklər sanki natamamdır. amma sən demə xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi çərçivəsində ələ alanda mükəmməl simmetriyaya sahib olan tənliklərdir. onsuz da xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi bu tənliklərin üzərində qurulub, mən nə danışıram. amma nəysə. maraqlı olan odur ki, elektrik və maqnit sahələrinin eyni sahənin müxtəlif tərəfləri olduğu sadəcə nisbilik nəzəriyyəsi çərçivəsində tam aydın olur və yuxarıda bəhs etdiyim assimmetriya aradan götürülür. izah üçün deyim ki, sabit elektrik yükləri və dəyişən maqnit sahəsi elektrik sahəsini yaradırlar, amma sabit sürətlə hərəkət edən yüklər isə maqnit sahəsini yaradır. burdakı sabit dayanan və hərəkət edən ifadələrinə diqqət edin. nisbilik başlığında hərəkətin əslində müxtəlif müşahidəçilərə görə fərqli qavranıla biləcəyini, hətta bəzən hərəkətsizlik kimi müşahidə edilə biləcəyini izah etməyə çalışmışdım. indi bir elektrik yükü müəyyən müşahidəçi üçün sabitdirsə, digər biri üçün hərəkətdə ola bilər. yükün sabit olduğu sistemdə ölçdüyümüz elektrik sahəsi yükə nəzərən hərəkət edən sistemdə maqnit sahəsinə çevrilir. və yaxud da tərsinə. naqildən cərəyan yəni elektrik yükləri axır hərəkət edir və qaydaya görə maqnit sahəsi yaranır, amma həmin cərəyanla paralel, eyni sürətdə hərəkət edən müşahidəçi üçün bu sahə elektrik sahəsinə çevrilir. bu iki sahələr bir medalyonun iki üzü kimidir. nəyi ölçdüyün, hansı tərəfdən baxmağından asılıdır. maykl faradeyin irəli sürdüyü fikiri ondan nə qədər sonra maksvel daha sonra isə einstein-ın xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi təsdiq etdi.
not: bu hələ də maqnit monopolu yoxdur demək deyil. araşdırmalar hələ də davam edir. necə ki ağırlıq kütləsi ilə ətalət kütləsinin eyni olduğu hələ də yoxlanılır. (bax: ümumi nisbilik nəzəriyyəsi)
+4 əjdaha
3. tənlik 
1-ci tənlik:
1-ci tənlik Gaus qanunu adlanır. Və Gaus qanunua görə qapalı bir səth üzrə elektrik sahəsinin Elektrik seli, o səthdəki toplam yüklərlə düz nisbətdədir. Rəsmdədə gördüyünüz üzrə q-toplam yükdür. Və epsilona nisbəti ilə xarekterizə edilir.
2-ci tənlik:
2-ci tənlikdə Gaus qanunu adlanır. Ancaq Elektrik sahəsi üçün deyil Maqnit sahəsi üçündür. Yəni qapalı bir səthdə toplamn maqnit sahəsinin Maqnit seli 0 dır.
3-cü tənlik:
3-cü tənlik Faraday qanununun ümumiləşdirilmiş halıdır.
Faraday qanununa görə sabit maqnit sahəsi içərisində hərəkət etdirilən keçirici çərçivədə gərginlik induksiyalanır. 3-cü tənliyin sol tərəfindəki ifadə Gərginliyi verir bizə və buradan da göründüyü üzrə Faraday qanunun integral formada yazılışıdır.
4-cü Tənlik:
Amper qanunun ümumiləşdirilmiş halıdır.
Bu qanuna görə maqnit sahəsinin yaranması üçün ya elektrik sahəsi zamana görə dəyişməlidir ya da bir dəyişən cərəyan lazımdır.
Maksvel gördüyünüz tənlikləri bir araya gətirərək hamısını ümumiləşdirmə edərək bir başlıqda topladı və tarixdə Maksvel Tənlikləri kimi qaldı. Ancaq hər tənliyin öz yaradıcısı və mənası var. Ümumi mənada isə Maksvel bu tənlikləri toplayaraq bu qənaətə gəldiki Elektrik və Maqnit sahələrini ayrılıqda deyil vəhdət şəkildə düşünmüşdür. Yəni Elektrik və Maqnit sahələri bütöv bir sistemdir. Ona görə də Elektrik və Maqnit sahələri ayrılıqda deyil artıq bir adda: ElektroMaqnit sahə adı altında toplandı.
Təşəkkürlər Maksvel.
+2 əjdaha
4. lazım oldu bəlkə.
hamısını göstər
