+21 əjdaha
1. 1929-39-cu illəri əhatə edən və dünyanın gördüyü ən ağır iqtisadi böhrana verilən ad. böhranın başlanğıc nöqtəsi 1929-un oktyabrında wall street-də yerləşən nyu-york birjasında yaşanan çökmə oldu.1929-cu ilə qədər abş iqtisadiyyatı davamlı artım müşahidə edilir, bu artım birjaya da öz təsirini göstərirdi, beləliklə 1929-cu ildə səhmlərin qiyməti maksimum səviyyəyə çatmışdı. lakin iqtisadiyyatın sənayə, kənd təsərrüfatı, bank sektoru, xidmət sahəsi kimi qollarındakı durğunluq böhranın xəbərçisi idi; işsizlik artmış, problemli kreditlərin həcmi böyümüş, quraqlıqla birgə əkilən sahələr azalmışdı.
1929-cu ilin 24 oktyabrında böhranın yaxınlaşdığını görən səhmdarlar birjadan tezliklə çıxmaq üçün yüksək qiymətdən bütün səhmlərini satmağa başladılar və bu da birjanın çökməsinə gətirib çıxardı ki, tarixdə həmin gün black thursday adlanır. Hesablara görə həmin gün ümumillikdə 13 milyona yaxın səhm satışa çıxarılmışdı.
bu böhran yalnız amerika qitəsi ilə sərhədlənmədi; birinci dünya müharibəsindən sonra yenidən ayağa qalxmaq üçün abş-dan kredit alan və ödəməkdə çətinlik çəkən avropa ölkələri böhranı çox daha ağır yaşamağa başladılar. sözsüz ki, bunun avropaya təsiri yalnız iqtisadiyyatla sərhədlənmədi - başda adolf hitler olmaqla ikinci dünya müharibəsinə addımlayan sağçı faşist liderlərin doğulmasına səbəb olmuşdu. (1925-ci ildə italiyada benito mussolini, 1933-cü ildə almaniyada adolf hitlerin hakimiyyətə gəlməsində, belçikada, danimarkada, finlandiyada, ispaniyada, isveçrədə sağçıların səsləri artmışdı.)
bank sektorundan söhbət açmışkən böhranın ilk illərində problemli kreditlərin həcminin genişləməsi nəticəsində 1931-33-cü illər arasında yüzlərlə abş bankı batdı. dövlətin bazara müdaxiləsinə qarşı çıxan hoover 32 seçkilərində franklin delano rooseveltə uduzur. Ruzveltin yeni xətt siyasəti abş tarixində dövlətin iqtisadiyyatda ilk dəfə bu qədər üstünlüyü ilə müşahidə edilmişdi. fed-in yaradılması ilə bazarda tənzimləmələr müşahidə edilir, və beləcə böhran səngiməyə başlayır.
şübhəsiz ki, böhranın ikinci dünya müharibəsinin başlaması üçün bir bəhanə olduğunu düşünənlər az deyil. bununla yanaşı böhran özü ilə makroiqtisadiyyatı da gətirdi, john maynard keynes və onun keynes iqtisadının meydana çıxmasına şərait yaratdı.