mühiti dəyişmək

Character development’də müstəsna rol oynayan fəaliyyət. Normal həyatda 1 ilə baş verə biləcək şəxsi inkişafa mühiti dəyişmək ilə 1 aya çatmaq olar.

Ümumiyyətlə mühiti dəyişmək deyəndə müəyyən bir müddətlik yaşadığın həyatdan tamamilə fərqli və yeni həyat yaşamağı, yeni insanlarla tanış olmağı nəzərdə tuturam. Belə edəndə insanda öz həyatına kənardan baxmaq bacarığı da yaranır: əskiklərini müəyyən edirsən, üstünlüklərini görürsən, ən əsası insanlarla münasibətinə nəzər sala bilirsən.

Normal həyatda fikir yayındıran nüanslar çox olur. Bunlardan uzaqlaşanda fikirlərin və problemlərin də avtomatik su üzünə çıxır deyə onları görmək, onlar barədə fikirləşmək, nəticə çıxarmaq daha rahat olur. Eyni zamanda qayıdanda da nəyi edib, nəyi etməməli olduğunu müəyyən edirsən. Getdiyin adam ilə qayıtdığın adam eyni olmur bir sözlə.

Elə bil bir çevrənin içində yaşayırsan, həmin çevrənin kənarına çıxmalısan ki, yolunda getməyən şeyləri görə və onları aradan qaldıra biləsən.

Əvvəl əsgərliyə getmək istəmirdim və vaxt itkisi adlandırırdım. Lakin indi dəhşət şəkildə getmək istəyirəm. Əslində bu il gedəcəkdim, ailəvi məsələlərə görə magistratura ilə əsgərliyi 2 il təxirə saldım. Amma təhsil həyatımı başa vurduqdan sonra mütləq şəkildə əsgərliyə getməyin lazım olduğunu bilirəm. Mənə ən azı bir il fərqli mühit lazımdır ki, özlüyümdə bəzi şeyləri müəyyən edə bilim.

Keçən dəfə bu məsələni bir dostuma danışırdım. Dedi, xaricə get də, akademik göstəricilərin də yaxşıdır, al sənə mühit dəyişikliyi, neyniyirsən əsgərliyi. Amma niyəsə xaricə gedəndə əsgərlikdəki kimi mühit dəyişikliyinə məruz qalacağıma inanmıram. Tak şto əsgərliyə getməliyəm e. Gedib peşman olsam belə yenə də getmək istəyirəm.

Bir tərəfdən də xaricə də açılsam yaxşı olar deyə fikirləşirəm. Deyəsən belə getsə mən iş həyatına ciddi şəkildə 30 yaşımda falan başlayacam. Əşi hara tələsirik, oturmuşuq da özümüz üçün.

əhəmiyyətli olmaq istəyi

Bütün insanların əsas təşəbbüsü. Basic instinklər olan çoxalmaq və həyatda qalmaq instinkləri ilə yanaşı insanların içində əhəmiyyətli olmaq instinkti də vardır. Elə insanı heyvandan fərqləndirən ən əsas fərq budur, yoxsa çoxalmaq və həyatda qalmaq bütün canlılarda olan instinkdir.

Hər birimizin içində bu aclıq var, hamımız əhəmiyyətli olmaq istəyirik. Tarix boyu insanoğlunun etdiyi bütün coğrafi kəşflər, texnoloji inkişafların hamısı da bu instinktin nəticəsidir. Yoxsa qədimdə varlı insanlar ekspedisiyaları maliyyələşdirməzdilər. Hansı ki, bunu o şərtlə edirdilər ki, kəşf edilən yerlərə onların adlarını versinlər. Yəni məqsəd insanlıq üçün bir şey etmək deyil, özünü əhəmiyyətli hiss etmək istəyidir.

Gördüyü işdən asılı olmayaraq hamının içində olan bir istəkdir əhəmiyyətli olmaq istəyi. Əslində hər bir insan bu cəhətdən oxşardır, aramızda olan yeganə fərq isə əhəmiyyətli olmaq istəklərimizi necə tətmin etməyimizdir. Kimisi bunu siyasətə atılmaqla edir, kimisi musiqi ilə məşğul olmaqla, kimisi akademik fəaliyyətlə, kimisi də yazmaqla.

Əhəmiyyətli olanda insan da özünü yaxşı hiss edir. Yəqin bilirsiniz, Haluk Levent son illərdə özünü xeyriyyəyə adayıb. Bir dəfə müsahibə verəndə muxbir soruşur ki, bəs nəyə görə belə bir yol seçdiniz? Haluk Levent də ‘’özümü yaxşı hiss edirəm ona görə” deyir. Qısa və konkret. Dərinə ensək hər bir əməlimiz bunun üçündü belə baxanda.

Amma ən böyük ərdəm bilirsiz hardan başlayır. O ki nəsə edilir, bundan da hər hansı qarşılıq güdülmür. Söhbət təkcə maddi qarşılıqdan getmir, mənəvi qarşılıqdan da gedir. Bəlkə də çox böyük bir şey edirsən, amma bunun qarşılığında əhəmiyyətli olmaq istəyini tətmin etmirsən. Bu əslində çox təhlükəli nəticələrə də səbəb ola bilər.

Məsələn breaking bad serialında walter white obrazını misal gətirə bilərik. Xarakter analizi etmək istəmirəm. Amma çox gözəl nümunədi. Qısa şəkildə deyim, walter white cavanlığında kimya sahəsində araşdırma qrupunda olur, daha sonra ayrılır. Ayrılan kimi də həmin qrupun araşdırmaları qızıl dəyərinə minir və tələbə yoldaşı bunu davam etdirir, şirkət açır, milyonlar qazanır. Amma walter white o qədər kimya biliyi ilə məktəbdə onu ciddiyə almayan şagirdlərə kimya dərsi deməyə davam edir, ikinci iş kimi də təkər qaraldır. Öldürülmüş potensial, özünü o qədər inkişaf etdirməyinə rəğmən əhəmiyyətli olmaq istəyinin tətmin edilməməsi. Belə adamlara bir balaca qığılcım lazımdı ki, partlasınlar. O qığılcım da walter’in xərçəng xəstəliyinə tutulmasını öyrənməsi ilə baş verir. Serial boyu walter hər şeyi ailəm üçün edirəm deyir. Lakin final bölümündə bir səhnə var orda "bütün bunları ailəm üçün yox, özüm üçün edirdim, çünki bu işdə yaxşı idim" deyə yoldaşına deyir. Walter white meth satmaqla əhəmiyyətli olmaq istəyini tətmin edə bilmişdi. Çünki demək olar bütün kartellər, narkotik biznesi ilə məşğul olanlar onun hazırladığı meth’in paylayıcısı olmaq istəyirdilər.

Qısa şəkildə desək, bu istək vaxtaşırı tətmin edilməlidir. Hələ ortada güclü potensial var və bu istək tətmin edilmirsə, ya insan daha da balacalaşır, cılızlaşır, yox olur ya da bir qığılcım gözləyir ki partlasın.

stranger things

Kate bush’un running up that hill mahnısını musiqi platformalarında birinci sıraya yerləşdirən neftlix serialı. Mahnı qəşəndi, sözüm ona deyil amma serialda bu mahnıdan dəhşət çox istifadə etmişdilər. Bütün sezon toplasan bəlkə 1 saata yaxın müddət bu mahnıya həsr olunub. Hər bölümdə Max hara gedirdi, bu mahnını da onunla birlikdə verirdilər. Başa düşürəm, musiqi ilə vecnanın beyninə girməsinə mane olmaq istəyirsən. Amma nujenni sənin başqa bir sevdiyin mahnı yoxdur. Fərqli bir şey qoş da. Qoş ordan Kendrick Lamar flan yellən də özün üçün.

Amma sonuncu sezonu çox xoşuma gəldi. Ümumiyyətlə hər sezon əvvəlkindən daha maraqlı olur. Serialı maraqlı edən əslində ümumi hekayə yox, onu necə işləmələri idi. Ssenaristlər, necə deyərlər, hekayələri yazıb daha sonra hamısını bir nəticəyə çıxartmışdılar. Belə deyək, fərqli obrazlar arasında paralel şəkildə 3-4 ayrı hekayə olur. Sonda isə bir səhnə olur ki, bütün bu hekayələr bir yerdə kəsişir. Bax orda goosebumbs olursan. Bu səhnə də 20-25 dəqiqəlik olur, və sezon boyu bütün hekayələr ən yüksək zirvəsinə çatır. Sağolsunlar, burda da kate bushun mahnısını qoymuşdular. Bir ara max-ın qulaqcığı qırılır, sevindim ki, fso da kate bushdan canımız qurtardı, amma xeyri olmadı. Rejissor elə hər yerdə bu mahnıdan istifadə edirdi.

Bir də bu sezonda hekayədə olan boşluğu doldurublar. Əvvəl baxanda deyirdim, hə, maraqlıdı flan amma ciddi bir boşluq var: bu hadisələr niyə yaşanır, nəyə görə belə şeylər olur. Onu açıqlamırdılar deyə biraz mənasız gəlirdi. Sən demə, bütün sirr kate bush’un mahnısında imiş ahaha zarafat edirəm. Amma Vallah ürəyim doludu. Sən o boyda milyonluq büdcəsi olan serialsan, niyə özünü hər proqramda eyni mahnıları dönə-dönə işlədən dünya tv-nin “həzin nəğmələr” verilişi kimi aparırsan?

Sezonun ikinci hissəsində running up that hill'i serialın theme musiqisi ilə miksliyib vermişdilər. Bu biraz yaxşı idi, cəhənnəm, fərqli bir şey eşidirdik.

(youtube: )

linkedin

Daha çox işgüzar əlaqələrin qurulması üçün istifadə olunan sosial şəbəkə. Əvvəl belə rəsmi məsələlər, kariyeradakı uğurlar facebook-da paylaşılırdı. indi isə bunu linkedin əvəz edib. Heç olmasa facebook-da uğuru paylaşanda kənddəki qohumlar “tabrik ediram, bajioğlu”, “faxrimizsan”, “evdakilara salam de” kimi səmimi sözlər yazırdı deyə sünilik o qədər də çox olmurdu.

Biznes həyatı haqqında qısa təəssüratın yaranması üçün linkedinə daxil olaraq 5-10 dəqiqəlik surfing etmək kifayətdir. Hər iş mühitində olduğu kimi burda da hamı özünü isbat etməyə, gözə soxmağa çalışır. Bir yerdən sonra “i am thrilled to announce that…..” ilə başlayan yarım səhifəlik text görəndə avtomatik başa düşürsən ki, text’ı yazan ya harasa qəbul alıb, ya da ki sertifikat veriblər, onu paylaşır.

Bunları görəndə Cem Yılmazın xarici dil ilə bağlı stand up-ı yadıma düşür. Elə bil həqiqətən bir postla illərin ingilis dili biliyini istifadə etmək istəyirlər. Ay nə bilim, thrilled to announce-lar, nevertheless-lər, supposed to be-lər, profilic-lər, exaggerated-lər, daha nələr, nələr.

Hərdən fikirləşirəm ki, işəgötürən olsam, doğurdan da belə şeylərə görə kimisə işə götürərəm? Uğuru göstərməyə heçnə demirəm. Göstərilməlidi. Woody Allenin də dediyi kimi “nailiyyətin 70%-i onu göstərməkdən asılıdır.” igidi öldürək, haqqını da yeməyək. Platformadan layiqincə istifadə edənlər də var. 10-15 nəfər izləyirəm ki, ixtisasları ilə bağlı faydalı məlumatlar, məqalələr paylaşırlar, iş həyatı ilə bağlı məsləhətlər verirlər. Girib baxırsan, irəliləyəcəyin yol haqqında təəssürat yaranır. amma ortada bir uğur olsun, sonra göstər də bunu. Birinci kursdan linkedin hesabı açıb, hər getdiyin kursdan sertifikat alıb, bunun üstünə də translate, grammarly köməyi ilə yarım səhifəlik text yazaraq paylaşmaq təkcə mənə mənasız və boş gəlir?

ezra miller

Getdikcə we need to talk about kevin filmində canlandırdığı obraza bənzəyən amerikalı aktyor.

Deməli, Ezra Millerin 3 azyaşlı uşağı anaları ilə birlikdə şəraiti uşaqlar üçün yaxşı olmayan həyət evində saxladığı məlum olub. Eyni zamanda evin kənarında başıboş, sahibsiz silahlar da tapılıb. Hələ Ezra'nın bir yaşındakı uşağın ağzına mərmi sıxdığı da iddia edilir.
(baxma: we need to talk about ezra)

dostluq

Hərdən elə biri ilə tanış olursan ki, enerjin o dəqiqə üst-üstə düşür və bir-birinizi cəlb edirsiniz. Çox qısa zamanda qaynayıb qarışırsan. Aranızda dialoq olmasa belə yaxınlıq hiss edirsən. Elə bil 40 illik tanışındı.

Bu yaxınlarda təcrübə proqramına müraciət etmişdim, dünən də seçim mərhələsi idi. içəri girəndə gəldim bir nəfərin yanında oturdum, yavaş-yavaş söhbət etməyə başladıq. Sonra başqaları da gəldi və ümumi aramızda səssizlik oldu. Mən də ortamı yumşaltmaq üçün bir zarafat etdim, özü də çox şit zarafat idi. Belə zarafatları da ancaq yaxın adamların yanında edirəm, deyirik, gülürük. Mənim zarafatıma qarşılıq o da bir zarafat etdi. Bundan sonra daha çox simpatiyam yarandı ona.

Seçim mərhələsi başlayana qədər ixtisas və ümumi təcrübə proqramı haqqında xeyli söhbət etdik. Seçim mərhələsi də qrup tapşırığı kimi bir şey idi. 100 nəfəri 12 qrupa bölüb tapşırıq verirdilər. Yuxarı çıxanda öyrəndik ki, ikimiz də eyni qrupa düşmüşük. (baxma: Təsadüfün beləsi)

Mərhələ də ondan ibarət idi ki, tapşırıq verirdilər və 20 dəqiqə ərzində həmin tapşırıq əsasında təqdimat hazırlamalı, şifahi şəkildə bunu təqdim etməli idik və hər qrup üzvünə də 2 dəqiqə vaxt düşürdü. Necəsə oldu, ona vaxt az düşdü, və demək istədiklərini tam deyə bilmədi. Buna görə biraz pis olduğunu hiss etdim. Ondan sonra mən danışmalı idim, vaxtımın bir dəqiqəsini öz danışığıma sərf elədim, və fikrimi tamamlamalı idim, bu anda “qrup yoldaşımın bununla bağlı maraqlı təklifi var” deyib topu ona atdım. O da biraz duruxdu amma özünü itirmədən qabağa gəlib danışmağa başladı, elə bil gözləyirdi belə bir şeyi. Danışığının qurtarmasına yaxın mənə söz verdi, mən də öz əlavələrimi etdim və təqdimat boyu danışdığım fikirləri tamamladım. Aramızda yaxşı harmoniya yaranmışdı, elə bil hazırlaşıb çıxmışdıq ora. Düzü, verilən 2 dəqiqəni 4 dəqiqə etdik, amma sağolsunlar təşkilatçılar bunu problem etmədilər, sona qədər qulaq asdılar.

Elə bir xasiyyətim var ki, tanımadığım ortamda və adamlar içərisində dəhşət sıxılıram. Amma həmin yerdə bir nəfər yaxın bildiyim adam varsa, abırsız həyasız biri oluram. Demək, seçim mərhələsinin əvvəlində və sonunda kofe fasiləsi oldu. Əvvəldə heç kimi tanımadığıma görə gedib özümə çay süzməyə belə çəkinirdim, bir dənə sirab götürdüm onu içirdim elə. Seçim mərhələsi bitəndən sonra isə getdik həmin yerə və yemədiyimiz şirniyyat qalmadı. Çayı kofeyə qatıb gülə-gülə içirdik. O hala gəlmişdim ki, 3 saat əvvəl çay süzməyə çəkinən biri şirniyyatın üzərinə çay üçün qoyulmuş limonu sıxaraq yeyirdi.

Çıxandan sonra ikimiz də metroya düşdük. Yol boyu da xeyli söhbət etdik. Cəsarət edib nömrəsini də istəyə bilmədim ki, bəs nə qəşəng tapışmışıq da, bir də harda görəcəyik bir-birimizi. Nə deyim, ümid edirəm, təcrübə proqramına seçilərik, ya da həyatın başqa bir məqamında yenidən qarşılaşarıq. (baxma: bir xatirə qaldı səndən)

leyla ile mecnun

Duyğusal və mizah ilə dolu səhnələrindən əlavə başqa filmlərə etdiyi saysız referenslər ilə də könlümə taxt qurmağı bacarmış serial.

Deməli serialın 21-ci bölümü ən bəyəndiyim bölümlər arasına girməyi bacardı. Ümumiyyətlə serial boyu referenslərə zaman-zaman yer verilir amma bu bölümdə yaxşı mənada işin “ağını” çıxartmışdılar.

Mecnunun 25 dəqiqəlik yuxusunda the legend of 1900, titanic, cast away, lost, eyes wide shut, inception, mr. nobady kimi serial və filmlərə istinad edilir və bu da elə ağıllı şəkildə edilir ki, heç bunlardan xəbərin olmasa belə hekayənin ümumi axışını yenə də tuta bilirsən. Amma hiss edirdim ki, referenslər bundan daha çoxdur və bunlar isə sadəcə mənim tutduqlarım idi. Bir sözlə üzərində saatlarla söhbət ediləsi bölüm idi.

qara mizah

Həssas və sensitiv olan, və buna görə haqqında çox da danışılmayan mövzular barədə ofensiv zarafat etmək. Əslində bu sensitiv mövzular barədə bir yerdən sonra danışılmalıdır, sadəcə haqqında zarafat etməsən, faktı olduğu kimi göstərsən belə yenə bu mövzular insanları narahat edir və bu barədə adam çox danışmaq istəmir. Qara mizah isə bu mövzuları danışmaq o tərəfə bunlar haqqında zarafat etmək cəsarətini özündə tapır. Ona görə Qara mizah edənlər böyük linçə məruz qalırlar. Yəni bir növ evimiz çirkli görünməsin deyə bütün zibilləri xalçanın altına yığırıq, bir nəfər gəlib həmin xalçanı qaldıranda və bu barədə zarafat etdikdə həmin adamı linçləməyə başlayırıq. Halbuki həmin zibilləri yaradan və xalçanın altına yığan elə özümüzük.

Haqqında söhbət düşəndə “ürəyim sıxıldı e, gəl başqa şeydən danışaq” kimi ifadələrin işlənildiyi mövzular barədə zarafat etməkdir bir növ qara mizah. Sadəcə bu mövzular, haqqında danışılmalı mövzulardır, amma həqiqətən də danışanda adamın “ürəyi sıxılır” deyə ən yaxşı yol zarafat edə-edə bunları gündəmdə saxlamaqdır.

Məsələn Türkiyədə porçay qara mizah etdiyinə görə linçə məruz qalmışdı. Porçayın etdiyi qara mizah da “baba, sütün çok acı” ifadəsi ilə bağlı idi. ifadə isə bir psixoloqun yazısından götürülüb. Həmin yazıda psixoloq praktikasında bir uşağın “babamın sütü çok acı” sözünə diqqət çəkir. atası uşağa xarab və yaxud acı süd verib, onu demək istəyir uşaq? yox, burada atası tərəfindən oral penetrasiyaya məruz qalan uşaq spermanın dadını “acı süt” kimi təsvir edir. Çünki atası uşağı “bu südü iç, boyun uzanacaq” deyə aldadır. Bu barədə xəbər çıxsa, çox güman 20 günə yaddan çıxar, və həmin “xalçanın altına atılar” amma qara mizah bu məsələnin daha böyük bir kütləyə yayılmasını və aktual qalmasını təmin edir.

Başqa bir misal kimi, bo burnhamı misal çəkə bilərik. Bir standup-ın da “if i fuck a kid, i'am a pedophile, but if a kid fucks me, i'am the pedophile again? twice in a week? what is this?” kimi bir ifadə işlətmişdi. Bunun da background’u ona dayanır ki, amerikada bir seksual manyak uşaqlarla cinsi əlaqədə olduğuna görə polis tərəfindən tutulur, məhkəməyə gətiriləndə qurbanlarından bəzilərini özünə anal yoldan penetrasiya etməsinə görə zorladığını deyir və az cəza almaq üçün həmin halların pedofiliya aktı kimi sayılmamasını istəyir. istəyi bax da

Göründüyü kimi qara mizah etmək belə həssas mövzularla məzələnmək cəsarətində olmaqdır. Təbii ki, qara mizah sadəcə cinsəl istismar ilə bağlı deyil, eyni zamanda din, siyasət, soyqırım kimi məsələlər ilə də bağlı ola bilər. Məsələn, bu yaxınlarda holocaust qurbanlarının abidəsiylə məzələnən qız twitterdə gündəm oldu. Həmin qızı yaxından tanıyıram və qrup yoldaşım olub. Deyib gülən şən bir qızdı, necə ki, yuxarıda göstərdiyim misallarda porçay ilə bo burnhamın bu barədə zarafat etsələr belə pedofil və yaxud cinsəl istismarçı olmadığı kimi, bu qızın da nə içi elə fəsaddı, nə də ki onun həmin soyqırım qurbanlarına hörməti yoxdur. Adı üstündə zarafatdı sadəcə. Uğurlu bir zarafatdır mı? yox, bu qədər linçə məruz qalmalı idi mi? yenə yox. Şəkilə söz deyənlər isə ümumiyyətlə qara mizahdan xəbəri olmayanlardı. Yəni sizin probleminiz o qızla deyil, sizin probleminiz qara mizahla, və yaxud o xalçanın altında olanlarla bağlıdır.

Bir də bir şeyin fərqinə vardım ki, linç etməyin də bir mədəniyyəti var və Azərbaycanda bu da hər şeydə olduğu kimi ən aşağı səviyyədədi. iradı bildirməyi başa düşdük, day nəslinə qədər söymək nədi. Hələ yaxşı ki, bu şəkil twitterdə paylaşılıb, ora biraz “səviyyəli, intellektual” adamların yeridir. Facebook, instagramda paylaşılsaydı, bu post daha böyük və şiddətli şəkildə linçlənilərdi.

kişilərin ağlaması

Azərbaycan kimi oğlanlara balacalıqdan ağır olmağın, gözü sulu olmamağın aşılandığı bir ölkədə nadir görülən bir hadisədir. Böyüdükcə daha da ağlamağa qarşı bir fobiya yaranır kişilərdə. Yaşadıqları dərdi-qəmi içlərinə atdıqlarına görə, həmin dərd qəm onların ya zahiri görkəminə, ya da səhhətlərinə təsir edir. Əmimin timsalında bunun çox yaxşı şahidi oldum.

ikinci Qarabağ müharibəsi zamanı əmim oğlu şəhid olmuşdu. Xəbərdən sarsılsam da, ilk eşidəndə ağlamamışdım. Ümumiyyətlə çox nadir hallarda ağlayan biriyəm. Şəhid xəbərini alan kimi tələm-tələsik kəndə getmişdik. Yol-boyu fikir içində, qaşlarım çatıq və əsəbi idim. içimdən heç kəndə çatmaq istəyi belə keçmirdi, onsuz halım pis idi, ordakı vəziyyəti görüb daha da üzüləcəkdim. Kəndə çatdıq, maşın ilə əmimgilin evinə tərəf gedirdik. Yol boyu artıq ağlaşma səslərini yavaş-yavaş eşitməyə başlamışdıq. Bunu da deyim ki, mənə babamın adını qoyublar. Buna görə əmi, bibim oğlanları hərdən məni baba deyə çağırırdılar. Çatanda hələ cənazə evdən çıxmamışdı. Bibim məni gördü, əlimdən tutub ağlaya-ağlaya tabutun yanına gətirdi, hiss edirdim ki, artıq dözə bilməyəcəm. Bibimin tabutun yanına gələrək “qalx, görmürsən, baban gəlib” sözünü deməyi ilə mənim hönkürtü ilə ağlamağa başlamağım bir oldu. Onsuz yol boyu dolmuşdum, bibimin bu sözü ilə də bir xeyli ağladım. Həyatımda bəlkə bir iki dəfə belə ağlamışam ya yox. Özümə ələ alandan sonra gözlərim əmimi axtarmağa başladı. Onu tapıb baş sağlığı vermək istəyirdim. Tabutun ətrafında yox idi. Daha sonra onu evin arxa tərəfində tapdım. Yanında dörd beş nəfər kəndin kişiləri var idi, aralarına da sükut çökmüşdü. Sarsıldığı hiss olunsa da, ağlamırdı, özünü saxlamışdı. Baş sağlığı verib qucaqlaşdıq, sakitcə çox sağol dedi. Hiss olunurdu ki, heç danışmaq belə istəmir. Başqa vaxtı gülər üz, təbəssüm ilə məni qarşılayan əmimin üzündəki o nəşə getmişdi. Biraz dayandıqdan sonra sakitcə “qadınları sakitləşdirin, cənazəni aparaq basdıraq” dedi və evin ön tərəfinə getməyə başladılar. Əmimin bu soyuqqanlığı məni çox təəccübləndirmişdi.

Cənazəni evdən çıxardıb qəbiristanlığa aparmağa başladıq. Fikrim əmimin yanında qalmışdı, yanına gələrək dəstək vermək üçün qolundan tutdum. Bütün kənd camaatı bizim ilə gedirdi. Gedə-gedə əmimin gözlərinə baxırdım. Hələ də ilk günki kimi yadımdadı həmin gözlərdəki izdirab. Amma yenə də soyuqqanlığını qoruyub saxlamağa çalışırdı.

Qəbiristanlığa gedib cənazənin dəfnindən sonra yenidən evə qayıtdıq. Eşidən bilən gəlirdi deyə əmimgilə gələn-gedən çox idi. Mən də süfrənin salınmasına, qonaqlara çay verilməsinə kömək edirdim. Gün boyu əmim gözümə dəymirdi, çox az görsənər, gələn qonaqlar ona başsağlığı verəndən sonra yenə gözdən itərdi. Axşama yaxın hava almaq üçün evdən çıxdım və həyəti gəzirdim. Evin yanında tövlə var idi. Tövlənin qarşısından keçərkən ağlamaq səsi eşitdim və sakitcə içəri baxdım. Əmimi gördüm, qaranlıqda tövləni təmizləyirdi. Elə xısın-xısın, elə dərdli ağlıyırdı ki, sanki çəkdiyi əzabı gizlədirdi, heç kimin bundan xəbəri olmasın istəyirdi. Hərdən əlində olan köhnə dəsmal ilə gözünü silir, digər əlindəki yaba ilə malların yeyərkən dağıtdığı otları bir yerə yığmağa çalışırdı. Yerimdəcə donub qalmışdım. Birinci yanına gedib təsəlli vermək istədim, sonra fikirləşdim ki, məni görsə özünü yığışdıracaq yenə həmənki vəziyyətinə qayıdacaq. Heçnə etmədim, elə tövlənin çölündən ağlaya-ağlaya iş görməsinə baxdım. Dəhşətli mənzərə idi, burda olduğumu bilməsin deyə biraz orda qaldıqdan sonra sakitcə oradan uzaqlaşdım. Uzaqdan tövlədən dəsmal ilə gözünü silə-silə çıxdığını gördüm. Tövlədə çıxartdığı soyuqqanlılıq paltarını yenidən geyinmişdi.

Bu hadisədən sonra kəndə mütəmadi gedib gəlmişəm. Amma əmim ilə uzun-uzadı söhbətim olmamışdı. Elə hal-əhval soruşurdum. Amma bir şeyin fərqinə varırdım ki, günü-gündən zəifləyir. Yaşlı olsa da, kənd işləri onu cavan saxlamışdı. Amma bu hadisədən sonra beli bükülməyə, saçları ağarmağa başladı. 1 il ərzində bəlkə 10 yaş qocalmışdı əmim. Yenə məni görəndə gülüb etsə də, əvvəlki can fəşanlığı, nəşəsi yox idi. Əmim oğlunun da iki körpə uşağı və həyat yoldaşı var idi. Onların yükü də əmimə qalmışdı artıq. Oğlunun dərdi azmış kimi, bir də nəvələrini böyütməli idi.

Bugün də bir məsələ ilə bağlı şəhərə gəlmişdi. Məhkəmə işi var idi deyə mənlə də görüşməli idi. Məsələni müzakirə edirdik. Bu vəsilə ilə o gündən bəri ilk uzun söhbətimiz baş tutmuşdu. Bir insan iki ildə nə qədər dəyişə bilər onun şahidi oldum. Həm xarakteri dəyişmişdi, həm də zahiri görünüşü. Hər “rəhmətlik əmin oğlu” deyəndə onu qəhər basır, sonra özünü toparlayıb yenə danışığına davam edirdi. Deyib gülən, enerji ilə dolu biri həyata küsmüş bir adama çevrilmişdi. Gözlərindəki izdirab hələ də eyni qalmışdı. Yeriyişi belə dəyişmişdi. Hiss olunurdu ki, içinə atdıqları həm ruhən, həm də cismən ona təsir edir.

Sağollaşana yaxın kiçik də olsa, nəsə etmək istədim. Fikirləşdim ki, indi əmimə nə versəm, onu xoşbəxt edə bilmərəm. Yaşlı-başlı adamdı, nə verim. Versəm belə, yalandan da olsa güləcək, çox sağol deyib, yenə eyni vəziyyətinə qayıdacaq. Mən də nəvələrinə şirniyyatdan tutmuş oyuncağa qədər pulum nəyə çatırsa alıb verdim ki, bunu balacalara verərsən. Uşaqları xoşbəxt etmək əmimi xoşbəxt etməkdən daha asan idi çünki. Həm də uşaqların sevincini görüb onun da üzündə gülüşə səbəb olacağamsa, nə mutlu mənə.

yüksək vəzifəli məmurun qohumu olmaq

Nə qədər güc, nepotizm göstəricisi olsa da, bəzən, xüsusən də, Azərbaycanda ehtiyac duyulan bir şeydir. Təkcə Dövlət orqanlarında deyil, özəl sektorda da irəli getmək üçün savad ilə yanaşı belə bir qohumun varlığı balanslı şəkildə olmalıdı. Deyə bilərsiniz, artıq dövr o dövr deyil, savadlı, dünyagörüşlü adamları da qabağa çəkirlər flan bəsməkan. Ola bilər, amma həmişə belə bir qohuma malik olan şəxsə diqqət fərqli olur və həmin adamın çox yox, biraz savadı varsa, digərlərinə nisbətən daha sürətlə qabağa çəkilir.

Azərbaycanda nepotizm bu dərəcədə olmasa idi, bəlkə də belə bir qohuma ehtiyac duymazdım. Özümə güvənim tamdı, işi tez qavrayıram, çətin iş olsa belə öhdəsindən gəlirəm. Sadəcə bu kimi şeylərə yaşadığımız ölkədə çox az qiymət verilir.

Hazırda tələbə olsam da, uzun səylər nəticəsində bir işə başlamışdım. işə təzə başlayanda mənim ilə bərabər bir nəfər də işləyirdi. Atası Daxili işlər Nazirliyində önəmli deyə biləcəyimiz postun sahibi idi. Həmin adam universitet boyu bütün imtahanları pul ilə, yaxud atasının tapşırığı ilə keçmiş biridi. Adicə cinayət məcəlləsində olan ekstradisiyanın nə olduğunu ilk dəfə bu adama mən başa salmışdım. Word proqramında belə düzəməlli işləməyi bacarmayan bu adama demək olar hər şeyi mən öyrədirdim. Çünki işi bir görürdük və onun gördüyü işin məsuliyyəti də bir növ mənim üzərimdə idi. Çətin və mürəkkəb işləri çalışırdım öz üzərimə götürüm, asan və orta işləri ona verirdik. Amma tapın görüm, işdə ən çox kimə dəyər verilirdi. Bəli, bəli, təbii ki, ona. Adam onsuz işə gələndə bütün diqqəti öz üzərinə çəkirdi. O xarici maşınla, qolunda bahalı saatla işə gəlirdi. Mən də avtobusla. işdə dünyagörüşümü göstərə biləcəyimiz bir söhbətlər də olmurdu ki, bəzi məqamlarda üstünlüyümü göstərə bilim. Edilən ümumi söhbətlər gəlin nömrələrindən və yaxud bugün abedi hansı restorandan sifariş edək kimi söhbətlərdən o tərəfə getmirdi. Əslində həmin adamla hər hansı problemim yoxdu, və onun da mənə heç bir pisliyi dəyməyib. Sadəcə onu demək istəyirəm ki, Azərbaycanda vəziyyət bu cürdür. Nə qədər desək də ki, ay dəyişmişik, artıq savada qiymət verilir, dünyagörüşü olanlar daha çox rəğbət görür flan, dəyişən bir şey yoxdur. Biraz qoparıb atmağa çalışırlar, ya da ki heç çalışmırlar, sadəcə belə bir təəssürat yaradırlar, kökü hələ ordadı deyə yenə də tumurcuqlanmağa, əvvəlki vəziyyətinə qayıtmağa davam edir.

Artıq neçə ildir ki, evdən pul istəmirəm. Adət halını alıb. Nə qardaşım pul istəyir, nə də ki mən. Hələ bəzi məqamlarda evə əməlli kömək də edirik. Əynimdəki paltardan qolumdakı saata qədər, işlətdiyim telefondan iş kompüterimə qədər hər şeyi öz hesabıma almışam. Yeri gəlib, maddi ehtiyacımı qarşılamaq üçün ixtisasım ilə əlaqədar olmayan işlərdə işləmişəm, yeri də gəlib könüllü kimi ixtisasıma aid yerdə işləyib, xərclərimi minimuma endirmişəm. Bunu özümü acındırmaq üçün də demirəm. Çox şükür, vəziyyətimdən razıyam, və bu əzab-əziyyətlərin öz növbəsində məndə güclü xarakter formalaşdırdığına inanıram. Bəlkə də formalaşdırmır, mən özümü belə aldadıram. Sadəcə arada elələri olur ki, bu əziyyətlər nə səni gücləndirir, nə də güclü xarakter yaradır, təkcə səni əzməklə məşğuldular. Yaşıdlarıma baxıram, nə stipendiya alırlar, nə də ki işləyirlər, hələ üstəlik az bal yığdıqlarına görə təhsil haqqı da ödəyirlər. Buna baxmayaraq altlarında maşınına qədər hər şey var. Yaxşı indi məsələyə mən tərəfdən baxaq, stipendiyam kəsilməsin deyə gecə-gündüz oxuyuram, universitetlə bərabər işləyirəm, yüksək bal yığdığıma görə də təhsil haqqı ödəmirəm. Keçən dəfə qarşıma post çıxmışdı, dekan müavinimiz atasının çox yaxşı imkanı (baxın çox yaxşı deyirəm çünki, təkcə oğlunun bir qalenvageni, bir də ferrarisi var) olan birinin şəklini paylaşmışdı və post vasitəsi ilə təşəkkür etmişdir ki, bəs hansısa təlimdə iştirak edib, buna da sertifikat veriblər. Təlimi təşkil etsəydi, yaxud təqdimatçı kimi təlimdə iştirak etsəydi dərd yarı, sadəcə oturub 2 saat ərzində təlimə baxıb, bu qədər, başqa heçnə. Bunun yanında biz illərlə təlimlər təşkil etmişik, təqdimatçı kimi çıxış etmişik, fakültə adından intellektual oyunlarda, müsabiqələrdə iştirak etmişik, və bizim haqqımızda nəsə paylaşdığını görməmişəm. indi burda pisi öldürüb yaxşının da haqqını verməməzlik etmək istəmirəm. Dəyər verən müəllimlər və iş yoldaşları da var, amma bu ümumi vəziyyətin ürəkaçan olduğuna dəlalət etmir.

Paxıllıq da etmək istəmirəm, sadəcə adam bəzən həsəd aparır. Çəkdiyin əziyyətlərin 10%-nı belə çəkməyən şəxslərin sırf bəzi qohum, imkan faktorlarına görə bu qədər dəyər görməyi adamı gücəndirmir də deyil yəni. Əslində burada qohum sözünü dəstək sözü ilə əvəz etsək, daha yaxşı olar. Bir yerdən sonra başa düşürəm ki, bu ölkədə öz hesabına nələrisə bacarmaq üçün, ya çox amma çox əziyyət çəkməlisən, ya da ki bəxtin gətirməlidi. Həmin dəstək olmadan arzuladığın yerlərə gəlmək çətindi, bəlkə də o qədər çətin deyil və mən gözümdə böyüdürəm. Nə deyim, ümid edirəm, gələcəkdə bu barədə yanılaram.

sözaltı sözlük

Əslində gənclərin özünü formalaşdırdığı vaxtda ən çox ehtiyac duyduğu sosial platformadır. Hal-hazırda instagram, feysbuk kimi sosial şəbəkələrdə gördüyümüz ancaq xoşbəxt insanlar və gülən üzlərdir. Heç kim həmin sosial şəbəkələrdə çətin, depresif və ağrılı vaxtlarını paylaşmır. Sözügedən platformalarda hamı özünə bir eqo yaradır və həmin eqonun sahibi gücsüz, zəif olsa belə, nümayiş etdirdiyi kimlik xoşbəxt, güclü və möhkəm görünməlidir. Çünki hamı burada belədi və heç kəs də başqasından geri qalmaq istəmir.

Əvvəllər xoşbəxt an paylaşılırdı, indi isə paylaşılmaq üçün xoşbəxt an yaradılır. Hal-hazırda instagramın döndüyü vəziyyət tam olaraq da budur. Bir lounge kafedə afsiant işlədiyim vaxt belə mənzərələrə çox şahid olurdum. Əksəriyyəti qızlar olmaqla müştərilər gəlib bahalı-bahalı yeməklər sifariş verəndən sonra həmin yeməyin şəklini çəkib, qədəhləri bir yerdə toqquşduraraq gif düzəldib storiləri bəzəyirdi. Ən gülüncü isə budur ki, kənardan belə adamları izləyirdim və heç də storilərdəki kimi əyləndiklərini hiss etmirdim. Hamısı da başını aşağı salıb sosial mediyada surfing etməklə məşğul idi. Storisində paylaşdığı, adını belə bilmədiyi yeməyin dadı xoşuna gəlmədiyinə görə yeməkdən sadəcə bir-iki tikə yeyən qız hesabı ödəyib, gəldiyi kimi də gedirdi.

Yaxınımdakılar bilir, çox fotogenik biri deyiləm. Yaxşı yerlərə gedib dibinə qədər əyləndiyim yerlərdə belə şəkil çəkib paylaşmıram. Çünki həmin ana özümü elə buraxıram ki, şəkil çəkmək fikri ağlıma belə gəlmir.

Əslində paylaşmaq gözəldir. Sadəcə nəyisə həddindən artıq paylaşmaq həmin şeyi dəyərsizləşdirir. Sözaltı Sözlük elə buna görə digər platformalardan fərqlənir və real həyata daha çox yaxındır. Çünki burada xoşbəxt anlar şəkil ilə yox, söz ilə; həmin anın ən dolğun və təbii halı ilə paylaşılır və ən önəmlisi isə xoşbəxt anlar ilə yanaşı ağrılı və pis anlar da paylaşılır. Bəlkə də sözlükdə eqo yarışının olmaması anonimliyə görədi. Amma səbəbi nə olursa olsun, sözlük sosial mediya zibilliyindəki sünilikdən uzaq tapa biləcəyimiz ən təbii yerdir.

stromae

Bu yaxınlarda “Multitude” adlı albomunu yayımlayan belçikalı sənətçi. Ümumiyyətlə onu qeyd edim ki, stromae orijinal işlər ortaya qoyan bir artistdir. Əsasən də treklərində işlətdiyi soundlar fərqli və özünəxass abu-havaya malikdir. Bununla yanaşı özünü də təkrarlamır. Hər bir əsərində fərqli mövzulara toxunan stromae buna uyğun şəkildə də fərqli sound və stildən istifadə edir. Elə bunun nəticəsidir ki, adamın musiqisini müəyyən bir kateqoriya ilə məhdudlaşdırmaq olmur.

Ancaq son yayımladığı “Multitude” albomu ilə stromae yaradıcılığındakı originallığı fərqli bir boyuta daşımışdır. Əslində bu alboma eksperimental bir albom deyə bilərik. Çünki albomun, demək olar, hər trekində fərqli musiqi alətindən və instrumentindən istifadə edilmişdir. Davamlı olaraq səyahət edən stromae getdiyi ölkələrin folklor musiqisindən xeyli ilhamlanaraq orada eşitdiyi yerli musiqiləri öz stili ilə harmanlamış və bu albomu ərsəyə gətirmişdir.

Eyni zamanda bir xalqın musiqi aləti ilə digər bir xalqın musiqi stilini də harmanlayaraq ortaya maraqlı bir iş qoymuşdur. Məsələn, albomda çində məşhur olan erhu musiqi aləti ilə braziliya baile funk stilində olan bir trek var.

Albomun sözləri yaxşıdı, yenə stromae həssas və maraqlı mövzulara toxunub. Amma maraq üçün mən açıb albomun instrumental versiyasına da qulaq asdım, çünki lyric olanda tam instrumentə fokuslana bilmirəm və onu deyə bilərəm ki, adam musiqi dahisidi. Sound olaraq çox zəngin və rəngarəng bir albomdu.

Ən bəyəndiklərim:

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

the batman

Robert Pattinsonun betmeni canlandırdığı Warner Bros istehsalı DC-nin yeni filmi. Entriyə başlamamışdan əvvəl onu qeyd edim ki, yazıda spoiler yoxdur. Filmi ümumi olaraq bəyəndim. Son zamanlar Marvelin süperqəhrəman filmlərində yaratdıqları mizahi ortam və qeyri-ciddi ssenari irəliləyişindən sonra belə qaranlıq, ciddi və depresiv süper qəhrəman filmini izləmək üçün darıxmışdım. Ümumiyyətlə, bu filmə süperqəhrəman filmi demək nə dərəcədə düzgündür, bilmirəm. Daha çox detektiv filmi idi. Bir qatil var (riddler) və həmin qatilin izinə düşən betmen qatilin nəyə görə cinayət törətdiyini cinayət yerlərinə buraxılan gizli şifrələri həll etməklə tapmağa çalışır.

Ümumi olaraq DC-nin bu filmi 7-dən 70-ə hərkəsə xitab edən bir film olduğunu zənn etmirəm. Filmə yaş məhdudiyyətinin olub-olmamasını bilmirəm, amma 16 yaşdan balaca şəxslərin bu filmi izləməsi caiz deyil. Yəni rəngarəng marvel və yaxud digər süperqəhrəman filmlərindən çox fərqli abu-havaya malikdir.

Robert Pattinson’un betmeninə gəldikdə isə onu deyə bilərəm ki, şəxsən mən çox bəyəndim. Digər betmen filmlərini izlədikdə həmişə fikirləşirdim ki, bu bruce wayne bu qədər travma yaşamasına baxmayaraq kostyumun çıxaranda güləriz, pleyboy, zəngin bir iş adamı olur. Yəni bir partiyə gedir, ona söz soxur, bunla deyib-gülür, bildiyiniz sosial və uğurlu bir iş adamı obrazı var. Amma bu filmdə bruce wayne’nin depresivliyi hiss olunur. Adam kostyumun çıxaranda belə o qəmginliyi və bədbinliyi getmir. Həqiqətən balaca yaşda yaşadığı travmaların ona təsir etməsini bu filmdə daha çox hiss edirik. Sadəcə bir mənfi cəhəti o idi ki, betmen obrazına görə pattinson çox cılız və arıq qalmışdı. Düzü bat suit’i geyinəndə bu hiss olunmur, amma rol üçün biraz çəki alsaydı, daha yaxşı olardı.

Filmdə olan Gotham şəhəri də digər betmen filmlərindən daha yaxşı təsvir olunmuşdu. Bir ara bu boz şəhəri tutqun havası, xarab kanalizasiyanı və rüşvətxor məmurlarına görə Bakıya bənzədirdim. Filmdə də pul qarşılığında satılmış polis, prokuror, məhkəmə və dövlət işçilərinə rast gəlmək olar. Elə riddlerin əsas hədəfi də belə satılmış adamlar idi. (qeyd: bu spoiler deyil)

Catwoman haqqında isə onu deyə bilərəm ki, zoe kravitz yaxşı aktrisa olsa da, bu rola yaraşdırmadım. Anna hathaway’in canlandırdığı catwoman’ı daha çox bəyənmişdim. Bir də catwoman’ın maskası çox dəxlisiz idi. Dəri kostyumun üstünə yun maska nədi. Vizual cəhətdən məni çox narahat edirdi. Elə bil evdən toxuyub veriblər ki, bunu tax, başıva soyuq olmasın.

internetdən tapdığım düzəməlli yeganə şəkil bu idi. bu şəkildə görüntü keyfiyyəti aşağıdı deyə çox bilinmir. Amma yaxın çəkimləri olanda dəxlisiz bir görüntü yaranırdı.

Riddler obrazını də bəyəndim. Düzü filmdə özündən çox onun qurduğu ağıl oyunlarını görürük amma filmdə bu obraz lazımi məqamlarda, nə çox, nə də az işlədilmişdi. Məqsədi, motivasiyası və nəyə görə bu cinayətləri törətməsi diqqətlə izlənildikdə tam aydın olur.

Filmin soundtrack’ləri isə əla idi. Hans Zimmerdən sonra belə iddialı filmə soundtrack bəstələməyi adını birinci dəfədi eşitdiyim Michael Giacchino qardaş çox yaxşı bacarıb. Bir də nirvananın something in the way mahnısı çox yerində işlədilmişdi. Bu iki soundtrack də burda qalsın.

(youtube: )

(youtube: )

özünü kəşf etmək

Tanım verməkdə çətinlik çəkdiyim məfhum. Çünki özünü kəşf etmək hamı üçün fərqli ola bilər. Hətta insan özünü kəşf etdiyini bilmədən belə özünü kəşf edə, yaxud özünü kəşf etdiyini sanıb özünü tanımadan da yaşaya bilər.

Özünü tanımaq deyəndə isə, mənim fikrimcə, insanın bu həyatda nə etməyi sevib nədən nifrət etməsini özlüyündə aydınlaşdırmasıdır. Bunun başında isə gördüyü iş durur. Əgər bir insan sevdiyi işi tapıbsa, demək olar özünü 50% kəşf edib. Qalan 50%-də isə insan özündə fərqindəliklərin yaradır, hər hansı həyat ideologiyasını mənimsəməyir və əqidəsini tam müəyyənləşdirir.

21-ci əsrdə əksər insanlar özlərini tanımadan, özünü kəşf etmədən həyatlarını yaşayıb ömürlərini başa vururlar. Bəlkə də yaşadığımız zəmanə özünü kəşf etməyin ən çətin olduğu zəmanədir. Çünki tarix boyu insanoğlunun qarşısına heç vaxt bu qədər seçim qoyulmayıb. Eyni zamanda bu seçim çox erkən yaşda qısa bir müddət ərzində edilməlidir. Yəni insan həyatına köklü istiqamət verəcək bir qərarı hələ nəyin doğru, nəyin yanlış olduğunu bilmədiyi bir məqamda almalıdır. Təbii ki, bu qərarı çox vaxt fərd özü deyil onun ətrafında olan insanlar alır. Bu isə ən dəhşətlisidi. Fərd hələ özünü tanımamış, başqaları həmin fərdi tanıdığını sanıb yerinə qərarlar verir.

Bundan başqa fərdin özünü kəşf edə bilməməsinin ikinci səbəbini sosial mediya və televizora bağlayıram. Əslində müsbət tərəfləri də var. Çünki bir insan oturduğu yerdən istədiyi sahə ilə maraqlana, hətta internetdə o qədər informasiya var ki, bu sahədə peşəkara belə çevrilə bilər. Amma sosial mediya və internet insana özünü kəşf etməsinə mane olan ən böyük zərbəni vurur. Sosial mediya bizə saysız role modellər təklif edir. Bunlar aktyor, rockstar, müğənni, fenomen və s. ola bilər. insanlar belə adamlara baxıb onlar kimi geyinir, onlar kimi danışmağa çalışırlar. Çünki sosial mediya və televiziya aləmi bu insanları bizə elə mükəmməl formada təqdim edir ki, biz də həmin insanlar kimi olmağa çalışırıq. Nəticədə bir-birinin kopyası olan və özlərini kəşf edə bilməmiş bir nəsil yaranır. Hamı eyni şəkilləri çəkib eyni cür, eyni formada paylaşır və eyni cür düşünür. Original kontent yarada, original düşünə bilən çox az sayda insan var. Ən acısı isə odur ki, buna səbəb olan role modellər isə göründükləri qədər mükəmməl də deyillər. Sadəcə manipulyasiya nəticəsində belə görünürlər. Burada Tyler Durden’dən bir sitatı əlavə etmək yerinə düşərdi:
“Biz tarixin ortancıl uşaqlarıyıq. Məqsədimiz və yerimiz yoxdur. Nə böyük müharibə yaşadıq, nə də böyük böhranı. Bizim müharibəzim mənəvi müharibədir, ən böyük böhranımız həyatlarımızdır. Hamımız bir gün televiziyada milyonçu, kino tanrısı və rok ulduzu olacağımıza inandırılaraq böyüdülmüşük. Amma belə olmayacağıq və bu həqiqəti yavaş-yavaş öyrənirik. Buna görə də çox qəzəbliyik.”

Əslinə qalanda isə rok ulduzu, kino tanrısı olmağa ehtiyacımız belə yoxdur. Bizə nə göstərirlərsə, o olmaq istəyirik. Dövrün tələbi nədirsə, insanlar da elə olmaq istəyirlər. Məsələn, götürək qədim misirdə sadə bir kəndlini. Bu adam üçün ən böyük istək/arzu il ərzində əkdiyi məhsulları xəta-bəla olmadan yığıb satmaqdır. Heç bu adamın role modeli belə yoxdur. Əslində ola bilər, o da qonşu kənddə hər il məhsulunu uğurlu bir şəkildə bazara çıxarıb satan başqa bir kəndlidən o tərəfə gedə bilməz və sizi əmin edirəm ki, həmin adam boz şəhərlərdə illuziyaya aldanmış, heçliyin ortasına atılmış depresif insanlardan daha çox xoşbəxtdir.

Özünü kəşf etməyə mane olan digər bir səbəb isə azad iradənin məhdudlaşdırılmasıdır. Əslində bu əvvəlki səbəb ilə müəyyən qədər əlaqəlidi. Çünki azad iradənin məhdudlaşdırılması birbaşa mediya, internet, reklamlar və sosial platformalar vasitəsi ilə edilir. Böyük şirkətlərin məhsullarını satmaq məqsədilə insanlara təsir etməsi və dolayı yol ilə azad iradənin məhdudlaşdırılmasına görə atılan addımlar sonda nə istədiyini bilməyən, qarşısına qoyulan hər şeyi sorğusuz-sualsız istehlak edən fərdlər yetişdirir. Təbii ki, belə fərdlərdən də özlərini kəşf etməsini gözləmək axmaqlıq olardı.

Son olaraq onu qeyd etmək istəyirəm ki, zəmanəmizdə bu fərqindəliyi yaratmaq nə qədər çətin də olsa, müasir dövrdə “tarixin ortancıl uşaqlarını” sadəcə bu xoşbəxt edə bilər. Amma bunu necə etmək olar, hər hansı bir formulu varmı, bu barədə dəqiq bir şey deyə bilməyəcəm. Kimi yazaraq, kimi səyahət edərək, kimi yeni bir insanla tanış olaraq, kimisi isə tamam başqa bir yoldan özünü kəşf edir. Yəni insandan-insana dəyişən bir şeydir.

yaxşı yaşamaq vs şərəfli yaşamaq

Qısa olaraq rifahı mı şərəfdən üstün tutmağın yoxsa şərəfi mi rifahdan üstün tutmağın daha yaxşı olmasını ehtiva edən versus. Əslində müzakirəyə çox açıq mövzudur. Şərəfli olub yaxşı yaşamaq da mümkündür. Amma çoxlarına görə şərəfli yoldan yaxşı yaşamaq nisbətdə çətindi və bu yaxşı yaşamağın şərəfli yoldan olmayan daha asan yolu vardır.

Eyni zamanda söhbət Azərbaycandan gedirsə, şərəfli yoldan yaxşı yaşamaq biraz da çətinləşir. Buna görə də bu ölkədə yaşayan birinin həyatının hər hansısa bir hissəsində mütləq şəkildə bu dilemmanın arasında qaldığı məqamları olacaqdır. Tələbə və məktəbli illərində belə məqamlar yox deyiləcək qədər az olur. Daha çox iş həyatında bu məqamlara rast gəlinir.

Bu başlığı görəndə Kurtlar Vadisindən Halo dayı yadıma düşmüşdü. Halo balaca qardaşı ismail tərəfindən pul qarşılığında satılır və halo buna görə 7 il həbsxanada qalır. Daha sonra Kılıçla Polad arasında belə dialoq olur:
Kılıç: (Halo haqqında) Paralıyken de bir kilo patates yerdi parasızken de bir kilo patates yerdi..
Polad: Kardeşi neden sattı Halo'yu?
Kılıç: Patates sevmediği için.

Düzü, hansının daha yaxşı olduğunu bilmirəm. insandan insana dəyişən bir şeydir və mənim fikrimcə bu dilemmada insana seçimi etdirən onun daxili inancından, daxili instikdən daha çox cəmiyyətdir. Yəni belə deyim, insan o zaman xoşbəxt olur ki, ona digər insanlar tərəfindən hörmət qoyulur, digər insanlar onun haqqında müsbət fikirləşir və s. Burda insanın sosial varlıq olması məqamını bir daha xatırlayırıq. Əgər cəmiyyətdə maddiyyatdan daha çox, şərəf, əxlaq, əqidə kimi mənəvi dəyərlərə üstünlük verilərsə, və bu kimi keyfiyyətlərin yüksək olduğu insanlar daha çox hörmətə sahib olub, daha çox sayılıb-seçilərsə, həmin cəmiyyətdə 100% olmasa da, 80% insan belə dilemma arasında qaldıqda şərəfli yaşamağı seçəçək. Çünki şərəfli yaşamağın gətirdikləri, onun apardıqlarından daha çoxdur. Amma hansı cəmiyyətdə ki maddiyyata daha çox önəm verilir, pulu olanlar daha çox sayılıb seçilir, o zaman həmin cəmiyyətdə, demək olar, 90% insan belə dillemmada yaxşı yaşamağı seçəçək. Yəni çox az sayda adam şərəfli yaşamağı yaxşı yaşamaqdan, yəni şərəfini rifahından üstün tutacaq. Belə adamlar ya güclü əqidəli adamlar olacaq, ya da güclü inancı olan biriləri olacaqdır. Onlar da olduqları yerə aid olmadıqlarına görə ya oradan özləri çıxacaqlar, ya da ki çıxartdırılacaqlar.

Elə bunun nəticəsidir ki, Azərbaycanda bu dilemma arasında qalan biri əksər hallarda yaxşı yaşamağı seçir. Özü istəməsə də, ətraf ona bu seçimi etməsinə vadar edir. Yəni ola bilər, bir-iki məqam da şərəfli yaşamağı seçəsən, amma bu dilemmalar insanın qarşısına tezliklə çıxdığına görə bir yerdə insan başa düşür ki, şərəfli yaşamağın bu cəmiyyətdə heç bir gətirisi yoxdur. Başlayır o da yaxşı yaşamağı seçməyə, Etdiyi hərəkətlər səhv də olsa. sifarişi verən: zazoza

yaraşıqlı yaxud gözəl olmaq

Kimilərinin doğuşdan sahib olduğu, kimilərin isə sonradan makyaj və ya filtirlə sahib olmağa çalışdığı, həyata bir sıfır qabaqda başlamağa şərait yaradan, əsasən də 21-ci əsr kimi xarici görünüşün ən önəmli olduğu zəmanədə böyük əhəmiyyət kəsb edən özəllik.

Deməli about time filmində bir səhnə var. Səhnə tam yadımda deyil, amma belə bir sitat işlənmişdi: “Yaxşı ki çox gözəl deyilsən, çox gözəl olmaq şəxsi inkişafa mane olan ən böyük faktorlardan biridir.” Düzü, mən də belə fikirləşirəm. Gözəl və yaraşıqlı olan adamlar həyata 1:0 öndə başlasalarda, elə bu üstünlüyə arxalanıb ikinci qolu atmağa səy göstərmirlər. Təbii ki, səy göstərənlər var, amma onlar ikinci qoldan sonra üçüncü qolu atmağa çalışmırlar. Çünki buna ehtiyacları yoxdur. Onsuz görünüşlərinə görə cəmiyyətdə müəyyən bir yer tutmağa nail olublar. Buna görə hal-hazırda yaraşıqlı və yaxud gözəl olub, eyni zamanda dərin olan çox az adam var.

Digər tərəfdən ortalama xarici görünüşə malik olan biri isə həyata hər hansı üstünlüyü olmadan və yaxud ortalamadan aşağıdırsa, 0:1 geridə başladığına görə, özünü inkişaf etdirməyə daha çox səy göstərir və özündə hər hansısa keyfiyyəti ön plana çıxartmağa çalışır. Çünki bu adamların tək arxalana biləcəyi özəllik onların şəxsi keyfiyyətləridi.

Hansı daha yaxşıdır soruşulsa, mən ikincini seçərdim. Çünki insan bir yerdən sonra başa düşür ki, gözəllik nisbi anlayış olmaq ilə bərabər qalıcı deyildir. Amma şəxsi inkişaf daim insan ilə qalır.

abortion law

Hamiləlik dönəmində uşağı abort etdirmək qaydalarını requlasiya edən qanunlar toplusu. Ümumiyyətlə bir çox ölkələrdə abort etdirmək leqaldır. Hətta teokratik dövlətlərdə belə bəzi məqamlarda uşağın abortuna icazə verilir. Məsələn, islamda əgər hamiləlik qadının səhhətinə ziyan verirsə, bu halda abort etdirmək günah deyildir. Sadəcə bu hal caiz hesab edilir. Digər tərəfdən yoxsulluq bəhanəsi və yaxud uşağa baxmaq qorxusu ilə abort etdirmək, bir mənalı olaraq günahdır və teokratik ölkələrdə bu səbəbdən abort etdirmək qanunsuz hesab edilir.

Yuxarıda qeyd edilən daha çox şəriət qaydaları ilə bağlıdır. Bir də dünyəvi qaydalar var ki, Azərbaycanda da bu qaydalar tətbiq edilir. Ümumi olaraq, bu qaydalar hamiləliyin iki mərhələsində abort etdirməyi tənzimləyir.

Birinci mərhələ hamilələyin 12-ci həftəsinə qədər olan hissəsidir. Bu mərhələdə ana öz bətnindəki uşağı tibb müəssisələrində abort etdirmək hüququ vardır. Yəni hamilələyin ilk 12 həftəsində abort etdirmək qanunidir.

Hamiləliyin 22 həftəsinə qədər də abort etdirmək tibbi cəhətdən mümkün olsa da, bəzi istisna məqamları çıxmaq şərti ilə bu, qeyri-qanuni hesab edilir. Bu mərhələdə abort etdirmək ananın həyatı üçün çox təhlükəlidir. Bu səbəbdən də hamiləliyin sözügedən mərhələdə pozulması üçün komissiya yaradılır. Abortun edilib-edilməməsi isə tamamilə komissiyanın qərarından asılı olur. Daha çox zorlanma, ananın tək yaşaması, çox uşaqlı ailə kimi istina hallarda abortun edilməsinə icazə verilir.

Bu qaydalardan kənar olaraq abort etdirmək ilə bağlı hərəkətlər isə AR Cinayət Məcəlləsində “Qanunsuz abort etmə” maddəsi adı ilə sanksiyalaşdırılmışdır:

Maddə 141. Qanunsuz abort etmə
141.1. Həkim tərəfindən tibb müəssisələrindən kənarda abort etmə—
beş yüz manatdan min manatadək miqdarda cərimə və ya altı ayadək müddətə islah işləri ilə cəzalandırılır.
141.2. Xüsusi ali tibbi təhsili olmayan şəxs tərəfindən abort etmə—
min manatdan min beş yüz manatadək miqdarda cərimə və ya üç yüz altmış saatdan dörd yüz saatadək müddətə ictimai işlər və ya bir ilədək müddətə islah işləri ilə cəzalandırılır.
141.3. Bu Məcəllənin 141.1 və 141.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş əməllər nəticəsində zərərçəkmiş şəxsin sağlamlığına ehtiyatsızlıqdan ağır zərər vurulduqda—
iki min manatdan üç min manatadək miqdarda cərimə və ya iki ilədək müddətə islah işləri və ya bir ilədək müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum edilməklə və ya edilməməklə bir ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması və ya bir ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.
141.4. Bu Məcəllənin 141.1 və 141.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş əməllər ehtiyatsızlıqdan zərərçəkmiş şəxsin ölümünə səbəb olduqda—
üç ilədək müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum edilməklə beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. sifarişi verən: mariya kürüsü

kurtlar vadisi

Hərdən ssenaristlərinin dərin dövlətdən konsultant kimi biri ilə məsləhətləşib hekayəsini yazdığından şübhələndiyim serial. Deməli, serialın 21-ci bölümündə baron Mehmet Karahanlı birbaşa Azərbaycanda olan Heydər Əliyevin hakimiyyətinə ehyam vurur. Burada Karahanlı Tombalacı Mehmetə Azərbaycana getməsi lazım olduğunu bildirir və bu sözləri deyir:

"Benim senden istediyim en kısa surede azerbaycana gitmen. Aliyevden (Heydər Əliyev nəzərdə tutulur) sonrakı azerbaycan için şimdiden sağlam temeller atmamız lazım. Ordakı kumarhanenin ortakları iktidara geliyor, yani biz iktidara geliyoruz. Azerbaycan benim için çok önemli, petrolü ise her kes için önemli. Git ve bildiğin işi mükemmelen yap, ben çağırana kadar da sakın dönme."

(youtube: )

(youtube: )

analitik düşünmə bacarığı

insanların qarşılaşdıqları problemlərin detallarına ayırıb tez və təsirli şəkildə həll edilməsini təmin edən düşünmə metodu. Belə düşünmə bacarığına malik olan insanlar hər şeyə detallara və kiçik parçalara ayıraraq baxmağa çalışarlar. Eyni zamanda son dövrlərdə Azərbaycanda cv-lərə bəh-bəhlə yazılan, işəgötürənlərin də iş elanlarında yerləşdirdikləri keyfiyyət. Hətta işin özü analitik düşünmə bacarığı tələb etməyən bir iş olsa belə, yenə də elanlarda sözügedən keyfiyyətə malik olan insanlara üstünlük verildiyi, yəqin ki, çoxumuzun qarşılaşdığı bir mənzərədir.

Ümumən analitik düşüncə insanın xarakteri ilə də bağlı ola bilər, sonradan qazanılmış da ola bilər. iki cür analitik düşüncə var: idarə oluna bilən və idarə oluna bilməyən. idarə oluna bilməyən analitik düşünməyə bacarıq deməyin nə dərəcədə düzgün olduğunu deyə bilmərəm. Çünki bu, elə bir keyfiyyətdir ki, bəzən müsbət tərəfləri ilə yanaşı mənfi nəticələrə də səbəb ola bilər. Yəni adından da göründüyü kimi idarəolunmaz bir hala gəlir. Həddən artıq çox fikirləşib, lazım oldu-olmadı, hər detala fikir vermək ehtiyacı yaranar. Bu da öz növbəsində beynin artıq yüklənməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, flan avtobus hər gün flan dayanacağa saat neçədə gəlir, kafedə oturanda menyudakı bütün yemək-içməklərə, onların qiymətlərinə fikir vermək və s. Bu əslində bacarıqdan ziyadə dezavantajdı. Çünki beyin həddən çox lazımsız informasiya ilə yüklənir. Bu sonda psixi pozuntu ilə də nəticələnə bilər. Prison Break serialında olan Michael Scofield əslində belə bir obraz idi. istər-istəməz hər detala fikir verirdi. Sadəcə onun ağlı başında olmasının əsas səbəbi, həkiminin dediyinə görə, yüksək iq-a sahib olması idi.

Bir də analitik düşünən beyin məlumata acdır. Davamlı özündə nəsə öyrənmək, nəyəsə baxmaq, informasiya qəbul etmək zərurəti hiss edər.

ikinci ssenari isə idarə oluna bilən analitik düşünmə bacarığı ilə bağlıdı. Əslində iş elanlarında axtarılan keyfiyyət yuxarıdakından ziyadə bu bacarıqdı. Yəni ancaq lazım olan anda, problemlərə qarşı bu bacarıqdan istifadə etməklə çətin vəziyyətdən çıxmaq. Çoxlu detektiv və ya mindfuck filmlər, seriallar izləmək, kitab oxumaq, strategiya oyunları, (əsasən də şahmat), sudoku, kakuro kimi insanı fikirləşməyə vadar edən tapmaca oyunları oynamaq müəyyən qədər bu bacarığın formalaşmasına stimul verə bilər.

Üniversitetdə bir müəllimimiz bir dəfə bizə demişdi ki “oxuduğunuz mühazirə mətnləri söz yığını olduğuna görə bunların böyük bir qismi üniversiteti bitirəndən sonra sizin yadınızdan çıxacaq və yaxud sizə ümumiyyətlə lazım olmayacaq. indi sual verə bilərsiniz bunları niyə oxuyuruq? Burda əsas məqsəd sizdə bəzi xüsusiyyətləri formalaşdırmaqdır. Birincisi nizam-intizam, ikincisi məntiqi-mühakimə, üçüncüsü isə analitik düşüncə. Biz burda sizə necə düşünmək, məsələlərə necə yanaşmaq lazımdı, əsas onu öyrədirik. Ola bilər, oxuduğunuz materiallar sizə gələcəkdə lazım olmasın, amma əsasən üniversitet illərində formalaşdırmağa və təkmilləşdirməyə kifayət qədər vaxtınızın və fürsətinizin olduğu bu xüsusiyyətlər sizə həyatınızın hər anında lazım olacaq.” Təxmini belə bir şey demişdi, tam yadımda qalmayıb. Əslində müəllimimin dediklərində razılaşmadığım məqamlar var. Elə tələbələri kor qoyan həmin əzbərçi müharizə mətnləridi də, qoyurlar ki, tələbə nəsə fikirləşsin, düşünsün, məntiqi mühakimə aparıb analitik düşüncə formalaşdırsın. indi bizdə biraz cavan müəllimlər olduğundan əzbərçi sistemdən bacara bildiyimiz qədər uzaq durmağa çalışırıq. Lakin Azərbaycanın əksər universitetlərində vəziyyət yuxarıda qeyd etdiyim kimidir.

Mövzudan bir qədər yayındım amma son olaraq onu deyə bilərəm ki, idarə edilə bilən bir hala gəldikdə analitik düşüncə insana çox şey qata bilər. Bu həm insanın həyata baxış tərzinə, həm problemlər qarşısında olan tutumuna, həm də fikir yürütmək, məntiqi-mühakimə etmək bacarığına ciddi şəkildə təsir edir.