əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
sözaltı sözlük
-
butterfly effect
-
azərbaycanlı ateistlər
-
evolutionary psychology
-
qeyri-səlis məntiq
-
azərbaycanlı qızlar
-
sözaltı etiraf
-
yazarların hal-hazırda oxuduqları kitablar
-
doctor who
başlıqdakı ən bəyənilən yazılar:
+12 əjdaha
4. Bu entrydə kvant fizikasını sizə ən sadə dilnən danışmağa çalışacam. Başa düşməyinizə söz verə bilmərəm, bunu yaradanlar heç başa düşə bilməyib, mənimkisi sadə ön sözdür.
Məktəbdə fizika dərsində bir əfsanə varıydı. Guya nyuton vaxtında o qədər məşhur olubki, fiziklərin toplandığı masada onun yanlışları doğru, digərlərinin doğruları yanlış kimi qəbul olunurmuş. Bax o əslində əfsanə deyil, düzdür. iş o yerə gəlibki 20-ci əsrə qədər işığın zərrəciklərdən ibarət olduğu deyilən nyuton fəlsəfəsi hakim olub. Hardasa 19-cu əsrin ortalarında ceyms maksvel adında bir fizik çıxır,"yox qardaşım,işıq dalğa hərəkətinə əsaslanır"deyir. Nədənsə eynşteynə qədər yenədə işıq haqqında nyuton fizikasına çox toxunan olmur. Eynşteyn deyir ki, bu işıq enerji porsiyalarından ibarətdi. Enerji porsiyalarına da foton adı verilir( fotonun birdənə də qardaşı varıydı amma yadımnan çıxıb).hər nəysə, burdan belə qənaətə gəlirik ki, yəni işıq bir növ dalğa ilə zərrəcik arasında keçiddir.eynşteynnən bərabər maks plank da kvant fizikası sahəsində araşdırmalar aparır. Plank deyir ki ,bax bu kvantlar hərəkətdə(məsəlçün kosmosda) düz və davamlı deyil, kəsik,nöqtəvari,qopuq şəkildə yayılır. Bu nəzəriyyəsi də "plank sabiti" kimi tarixə düşür.planka görə işıq həm maddə,həm də dalğa xüsusiyyətinə malikdir.foton maddədir, bu maddələr dalğalar ilə birlikdə hərəkətdə olurlar.yəni məsələn,işıq kosmosda hərəkətdədir deyək, işıq adi vaxtı dalğa kimi, qarşısına çıxan manedə isə zərrəcik kimi davranır.
Nyuton fizikası materyalist fəlsəfə idi. Hər şey var idi,olmamaq söhbəti yox idi. Atomun içində var olan maddə var idi.Kvant fizikası isə olmaq ilə olmamağın bir yerdə olduğunu əvvəl iddia, sonra sübut etdi. Atomun içində var olmayan dalğalar və zərrəciklər var idi. Bunları əlbəttə maks planka borcluyuq. Bu nəzəriyyənin atası məncə odur. Kvant fizikası eyni anda həm var olmaq, həm də olmamaq düşüncəsini müdafiə edirdi. Kainatda baş verən bütün hadisələr kvant fizikasına paralel şəkildə baş verir( birdənə səhv etmirəmsə əgər feynmanın söylədiyi bir fikir var, zaman irəli axır və geriyə qayıtmır,burda bir istisna qoya bilərik).
Kvant fizikası yerini möhkəmlədənnən sonra alimlər bir sualın cavabını axtarırdı. "Bizim nəzəriyyənin elmi əsası nədir?" Yəni nədir də bu kvant fizikası,nəyə əsaslanır? Tarixdə heç kim var olmayan bir şeylər nəticəsində var olduğumuza dair fikri ağlına belə gətirməmişdi,kvantçılara qədər. Alimlər sonda bu qərarda uzlaşırlar.ey romalılar,bax bu işıqdır. Onun özünəməxsus davranış forması var.o nə dalğa kimi, nə də zərrəcik kimi davranmır. O "kvant mexaniki davranış formasında davranır".elektronlar da həmçinin. Yəni o maddə dediyimiz şey maddə olmayan bir şeydən yaranıb. insanlar da bu nəzəriyəyə əsasən kainatda sərbəst şəkildə hərəkət edən (sayları sonunda 90-100 dənə sıfır olan bir ədəddir)atomlar təsadüfi şəkildə, artıq sistemsizliyin sistem olduğu bir quruluşda toqquşub birləşdi və biz olduq.əslində olmadıq yəni, atomlar haçan o sistemin xaricində qalıbsa, onda uje biz olmuşuq.(burda niyə bunu yazdım,axı kvant fizikasında bu fikir təkzib olunurdu) Bu dünya da heç də var olan bir şey deyil, reallıq yoxdur ,illuziya var.
Mövzunu çox dağıtdıq eləbil, mətləbə gəlim. Təbii ki, hər gələn bir fikir söyləyir,amma bu kvant fizikasının yekun şərhini vermək lazım idi. Brüssel fizika konfransında bu baş verir, kopenhagen şərhi adlanır. Bir növ kvant fizikasının konetsini qoyullar. Fiziklər deyirki, bu nəzəriyyə qavrayanın anlamağına bağlıdır,yəni məsələn göydə olan ay var deyə,həmişə var olmur(yenə gəldik bu olmaq ya olmamaq söhbətinə). Sən üzünü çevirəndə dağılıb,sən təzədən baxanda tez özünü yığışdıra da bilər -* (mk materalist deyiləm amma burası həqiqi gülməlidi, ujasta baxırıq elebil)
Bu hekayə təxmini belədir arkadaşlar. Kvant fizikası ən primitiv dilnən budur. Bu hekayədə yanan biri olmalıdır əlbəttə, nyuton pis yanır bu hekayədə. Amma mən ən çox maksvelə pis oluram ,nəzəriyyənin bünövrəsini qoyan budur, adamnan sonra bura girişən hamı (eynşteyn,plank,nils bor və daha adı yadımnan çıxan nə qədər fizik) nobel alır,maksvel yox. Səhv zamanda yaşamış düzgün insan maksvell. Sən ürəklərdəsən.
Hə, bir də yadıma indi düşdü, fotonun maddə olduğunu unutmuşam, elektronnan protona qardaş elemişəm. Fizikanı nətər yadırğamışamsa....
+2 əjdaha
3. Kvant fizikası (Latınca:Quantum Physics) – kəşf edilənə qədər qəbul edilən ənənəvi Nyuton fizikasının təməli işığın zərrəcik yığını olduğuna söykənirdi. XIX əsr fizikaçılarından Ceyms Klerk Maksvell isə işığın dalğa davranışı göstərdiyini irəli sürdü. Kvant nəzəriyyəsi fizikanın bu ən böyük mübahisəsini uzlaşdırdı.
1905-ci ildə Albert Eynşteyn işığın kvantalara, yəni enerji porsiyalarına sahib olduğu iddiasını ortaya atdı. Bu enerji porsiyalarına foton adı verilirdi. Zərrəcik olaraq adlandırılsalar da fotonlar 1860-cı illərdə Ceyms Maksvellin iddia etdiyi kimi dalğa hərəkətinə bərabər şəkildə müşahidə edilə bilirdi. Bu səbəbdən işıq, dalğa və zərrəcik arasında keçid kimi idi . Ancaq bu vəziyyət, Nyuton fizikası baxımından olduqca böyük ziddiyyət kəsb edirdi.
Eynşteyndən sonra alman əsilli fizik Maks Plank, işıq üzərində çalışmalar apararaq işığın həm dalğa, həm də zərrəcik halında olduğunu söylədi və bütün elm dünyasını təəcübləndirdi. Kvant nəzəriyyəsi adı altında ortaya atdığı bu nəzəriyyəyə görə enerji düz və davamlı deyil, kəsik, qopuq və nöqtəvari porsiyalar halında yayılırdı. Bu düşüncə Plank sabiti olaraq riyaziyyata köçürüldü. Kvant hadisəsində işıq həm maddə, həm də dalğa xüsusiyyəti göstərirdi. Foton deyilən maddəyə kosmosda dalğa yoldaşlıq edirdi. Yəni işıq kosmosda dalğa kimi, qarşısına maneə çıxdıqda isə aktiv zərrəcik kimi davranırdı. Başqa sözlə işıq, qarşısına maneə çıxana qədər enerji şəklinə bürünür, maneə ilə qarşılaşdığında isə sanki maddi varlığı varmış kimi qum dənələrinə oxşar şəkildə zərrəciklər formasını alırdı. Bu nəzəriyyə Planck'dan sonra Albert Eynşteyn, Nils Bor, Louis De Broglie, Ervin Şrödinger, Verner Heyzenberq, Paul Adrian Maurica Dirac və Wolfgang Pauli kimi elm adamları tərəfindən inkişaf etdirildi. Hər birinə bu böyük kəşfdən ötrü Nobel mükafatı verilib.
Elm adamları, artıq maddənin cansız, kor və anlaşılmaz zərrəciklər olduğuna inanmırdılar. Başqa sözlə desək kvant fizikası materialist məna daşımırdı. Çünki maddənin özündə maddi olmayan bir şeylər vardı. Einstein, Phillip Lenard və Compton işığın dənəcik quruluşunu araşdırarkən, Luis De Broglie də dalğaların quruluşunu araşdırmağa başladı. Broglie'nin kəşfi isə fövqəladə idi. Apardığı çalışmalar nəticəsində atom altı zərrəciklərin də dalğa xüsusiyyətləri göstərdiklərini müşahidə etmişdi. Elektron, proton kimi zərrəciklər də özlərini dalğa kimi aparırdılar. Yəni materializmin mütləq maddə olaraq təyin etdiyi atomun içində materialistlərin inancının əksinə maddə deyil, əslində var olmayan enerji dalğaları vardı. Atomun içindəki bu kiçik zərrələr eynilə işıq kimi istədikləri zaman dalğa kimi davranır, istədikləri zaman da zərrəcik xüsusiyyəti göstərirdilər. Yəni materialist şərhə görə atomun içində "mütləq şəkildə var olan maddə", materialistlərin proqnozlarının əksinə bəzən görünən olur, bəzən də yox olurdu. Bu mühüm kəşf gerçək dünya zənn etdiyimiz görüntülərin kölgə varlıq olduğunu, maddənin fizikadan tamamilə uzaqlaşdığını və metafizikaya yönəldiyini göstərirdi.
Fizik Richard Feynman, atom altı zərrəciklər və işıqla bağlı bu maraqlı gerçəyi bu sözlərlə açıqlayır: "Elektronların və işığın necə davrandıqlarını artıq bilirik. Necə davranırlar? Zərrəciklər kimi davrandıqlarını söyləsəm səhv təəssürata gətirib çıxarmış olaram. Dalğa kimi davranırlar desəm, yenə eyni şey. Onlar özlərinə xas, bənzəri olmayan şəkildə hərəkət edirlər. Texniki olaraq buna "kvant mexaniki davranış forması" deyə bilərik. Bu, daha əvvəl gördüyünüz heç bir şeyə bənzəməyən davranış formasıdır... Ən azından belə bir sadələşdirmə edə bilərik: elektronlar müəyyən mənada eynilə fotonlar kimi davranırlar; ikisi də eyni şəkildə "əcaibdir". Necə davrandıqlarını qəbul etmək təxəyyül tələb edir; çünki qəbul edəcəyiniz şey bildiyiniz hər şeydən fərqlidir... Bunun niyə belə olduğunu heç kim bilmir. "Bütün bunları yekunlaşdırsaq, kvant mexanikaçılarının söylədikləri obyektiv (həqiqi) dünyanın bir illuziya olduğu idi. Max Planck Institude of Physics (Max Planck Fizika institutu) idarəçisi prof. Hans-Peter Dürr bu gerçəyi belə təqdim edir: "Maddə hər nədirsə, maddədən hazırlanmamışdır" 1920-lərdə ən məşhur fiziklər Paul Diracdan Niles Bora, Albert Einsteindən Werner Heisenbergə qədər hamı kvant təcrübələrinin nəticələrini açıqlamaq üçün çalışırdı
Nəticədə, 1927-də Brüsseldəki beşinci Solvay Fizika Konqresində bir qrup fizik – Bohr, Max Born, Paul Dirac, Werner Heisenberg və Wolfgang Pauli- Kvant Mexanikasının Kopenhagen Şərhi olaraq adlandırılan yekun nəticəyə gəldilər. Bu ad, qrupun liderliyindəki Borun çalışdığı yerin adı idi. Bor, kvant nəzəriyyəsinin nəzərdə tutduğu fiziki həqiqətin, bir sistemə dair bizim sahib olduğumuz məlumat olduğunu və bu məlumata söykənərək ortaya atdığımız təxminlər olduğunu söylədi. Ona görə bizim beynimizdəki bu "təxminlər", "zahirdəki" (outside) gerçək ilə əlaqəsiz idi. Yəni "içimizdəki dünya", Aristoteldən bu tərəfə fizikaçıların maraqlandığı başlıca mövzu olan "zahirdəki gerçək" dünya ilə əlaqədar deyildi. Fizikaçılar, bu görüş ilə bağlı köhnə düşüncələrini bir kənara atmışlar və kvant anlayışının fiziki sistem üzərində yalnız "bizim məlumatımızı" təmsil etdiyi barədə həmfikir olmuşdular. Başqa sözlə desək, bizim qəbul etdiyimiz maddi dünya, yalnız bizim beynimizdəki məlumatlar ilə var olurdu. Yəni zahirdəki maddənin əsli ilə heç bir zaman əlaqədə ola bilmirdik.
Jeffrey M. Schwartz, Kopenhagen şərhinə görə ortaya çıxan nəticəni bu şəkildə izah edirdi: Fizikaçı John Archibald Wheelerin söylədiyinə görə: "Heç bir hadisə, müşahidə edilmədən hadisə deyil. " Xülasə etsək, kvant mexanikasının bütün ənənəvi şərhi "qavrayanın" varlığına bağlı idi
Amit Goswami, bu gerçəyi belə təqdim etmişdi: Bunu soruşduğumuzu fərz edək: Yuxarıya baxmadığımızda da Ay hələ yerindədirmi? Ay, nəticədə kvant obyekti olduğu üçün (tamamilə kvant obyektlərindən meydana gəldiyi üçün), fizikaçı David Mermin'in də ifadə etdiyi kimi buna xeyr deməliyik. Bəlkə də ən əhəmiyyətli və uşaqlığımızda mənimsədiyimiz ən hiyləgər zənn, zahirdə (outside) var olan obyektlərin maddi dünyasının, müşahidə edənlərin meydana gətirdiyi obyektlərdən müstəqil olduğudur. Bu zənnin lehində dolaylı dəlillər var. Məsələn, biz Aya baxdığımızda onun klassik olaraq hesablanmış orbitində olduğu (bizim gözlədiyimiz) yerdə tapırıq. Təbii olaraq, biz ona baxmasaq belə zaman-məkan anlayışı içində Ayın mütləq orada olduğunu zehinimizdə hazırlayarıq. Kvant fizikası isə buna xeyr deyir. Biz Aya baxmadığımızda hər nə qədər çox kiçik miqdarlarda da olsa Ayın mümkün dalğaları yayılır. Biz ona baxdığımızda, dalğa dərhal sönür və dalğa artıq zaman məkan anlayışı içində olmaz. idealist bir metafizik fərziyyəni ifadə etmək daha aydın olacaq: Əgər ona (yəni Aya) baxan şüurlu bir adam yoxdursa, zaman məkan anlayışı içində heç bir obyekt yoxdur.
Bu əlbəttə bizim qavrayış (perception) dünyamız üçün etibarlıdır. Əlbəttə, xarici dünyada Ayın varlığı aşkardır. Amma biz baxdığımızda, ancaq Ayın öz qavrayış dünyamızdakı varlığı ilə qarşılaşırıq. Kaliforniya Universitetindən nevrologiya və psixiatriya professoru Jeffrey M. Schwartz isə müxtəlif fizikaçıların mövzuyla əlaqədar şərhlərini bu şəkildə qeyd edir: Jacob Bronowski'nin "The Ascent of Man" kitabında ifadə etdiyi kimi: "Fizika elmlərinin bir məqsədi, maddi dünyanın tam bir görüntüsünü vermək idi. 20-ci əsrdə fizikadakı ən böyük müvəffəqiyyətlərdən biri isə bu məqsədin əlçatmaz olduğunu sübut etmək oldu." Heisenberg'ə görə isə obyektiv həqiqət "buxar olub ucmuşdur". 1958-ci ildə bunları etiraf etmişdir: "Kvant nəzəriyyəsində riyazi olaraq düstura saldığımız təbiətin qanunları artıq birbaşa zərrəciklərlə əlaqədar deyil, zərrəciklər haqqındakı məlumatımızla əlaqədardır." Bohr isə, "Fizikanın vəzifəsinin ‘təbiətin necə olduğunu tapa bilmək' olduğunu düşünmək səhvdir. Fizika, təbiət haqqında bizim nə söyləyəcəyimizlə bağlıdır." demişdir. Bir çox ölkədə nümayiş etdirilən "What the Bleep Do We Know" (Nə Bilirik ki?) sənədli filmindəki fizikaçılardan Fred Alan Wolf isə bu gerçəyi belə ifadə edir: Obyektləri meydana gətirənlər, daha çox obyektlər deyil. Obyektləri meydana gətirənlər fikirlər, anlayışlar və məlumatdır
80 il davam edən insan zəkasının reallaşdıra biləcəyi ən maraqlı və həssas təcrübələrdən sonra qəti və elmi cəhətdən isbat edilmiş olan kvant fizikasının əleyhinə heç bir görüş yoxdur. Aparılmış təcrübələrdən alınan nəticələrin əleyhinə təklif edilən görüş də yoxdur. Kvant nəzəriyyəsi, yüzlərlə fərqli istiqamətdən mümkün olan hər cür təcrübəyə salınmış və elm adamlarının inkişaf etdirdiyi hər cür testi keçmişdir. Bir çox elm adamına Nobel mükafatı qazandırmışdır və hələ qazandırmaqdadır. Şərtsiz, tək gerçək şəklində qəbul edilmiş Newton fizikasının gətirdiyi ən fundamental anlayışı- mütləq maddə anlayışını ortadan qaldırmışdır. Köhnə fizikanın müdafiəçiləri, maddənin tək və gerçək varlıq olduğuna inanan materialistlər, kvant fizikasının gətirdiyi "maddəsizlik" gerçəyi qarşısında həqiqi tərəddüdlər yaşamışlar. Artıq bütün fizika qanunlarını metafizika içində axtarmaq məcburiyyətindədirlər. Bu böyük şok, 20-ci əsrin əvvəllərində, materialistlərə, bu an bu sətirlərlə ifadə edilə bilməyəcək qədər böyük çaxnaşma yaşatmışdır.
Kvant mexanikasının bizlərə göstərmiş olduğu nəticə belədir: Maddə, materialistlərin iddia etdikləri kimi mütləq və sonsuz deyil. Maddə əzəli və ya əbədi olmadığı kimi ətrafımızda gördüyümüz varlıqlar da yalnız bir atom yığını deyillər. Kvant fizikasına görə maddə, materialistlərin heç hesaba qatmadığı ölçülər içində xüsusiyyət dəyişdirmiş və maddənin təməlinin yalnız bir enerji şəkli olduğu elmi cəhətdən sübut edilmişdir. Materializm, kvant fizikasının göstərdiyi gerçəklər ilə elmi mənada qəti olaraq çökmüşdür. Paul Davies və John Gribbin, yeni fizikanın materializmi tamamilə ortadan qaldırdığı gerçəyini bu şəkildə ifadə edirlər: Materializmə həyat verən elm olan fizikanın eyni zamanda materializmin ölümü üçün bir siqnal olduğunu söyləmək doğrudur. 20-ci əsr boyunca yeni fizika, ardıcıl inkişaf ilə materialist doktrinanın təməllərini ortadan qaldırdı. ilk əvvəl, Newton'un məkan və zaman barəsindəki təxminlərini ortadan qaldıran nisbilik nəzəriyyəsi gəldi... və daha sonra kvant nəzəriyyəsi ortaya çıxdı və bizim maddə görüntümüzü tamamilə dəyişdirdi.
+3 əjdaha
1. bildiyimiz klassik newton fizikasının böyük miqyasda cisimlər üçün keçərli olduğunu, atom və atomaltı maddələrin davranışlarının newton fizikası ilə açıqlana bilmədiyinə görə ehtiyac duyulan fizika bölməsi. cüt yarıq təcrübəsi və schrodinger pişiyi təcrübəsi ilə sıx sıx adı çəkilir. anlamaq çox çətindir bu bölməni. feynman "kvant fizikasını anladım deyənlər böyük ehtimalla anlamamışdır" kimi bir sözü var. məsələn otaqda bir stol düşünək. əslində o stol həm vardır həm yox yəni elektronlar bütün mövqelerdə olurlar bu da çoxlu gerçəklik anlayışını meydana gətirir. stolun otaqda olub olmadığını müşahidə etmədən bilməyimiz mümkün ola bilərmi? müşahidə etdiyimiz anda artıq olduğu gerçəkliyini yaradırıq.
+1 əjdaha
2. Kvant fizikası və kvant kompüterlər haqqında geniş yazım
link 
hamısını göstər
