6. 1918-ci ildə yazılmış azərbaycan respulikasının himni.
haqqında yazılan rəyləri oxuduqda məyus oldum açıqcası. bu qədər insanın haqqında "mənasız" olduğunu düşünməsinin əsas səbəbi məktəblərdir. məktəbdə himni sevdirmirlər, mənasını başa salmırlar. çünki özləri də bilmirlər və sevmirlər.
himnlər ümumiyyətlə bir xalqın azadlığını əldə etdiyi vaxt yazılır. və bu azadlığın qazanılmasını və qorunmasını tərənnüm edir. sözlərini dəyərləndirəndə 1918-ci ili nəzərə alıb dəyərləndirmək lazımdır.
o ildə heç də azərbaycanda yaşayan xalq öz azadlığını mübarizə ilə almıyıb, bu sadəcə marjinal bir qrupun (əsasən müsavat) uğuru idi. respublikadan əvvəlki dövrdə azərbaycanda yaşayan müsəlman xalqdan əsgər aparmırdılar. respublika qurulduqdan sonra bir çox ailə övladları əsgər aparılmasın deyə ya gizlədirdilər, ya rüşvət verirdilər (indiki kimi). respublika qurulduqdan sonra yaranan çətinliklərə də (yemək, iş yerləri, geyim) birlikdə, millət olaraq reaksiya vermədik.
ona görə də bu himn o qəhrəmanlıq edən marjinal qrupun himnidir əslində. qəhrəman övladın şanlı vətəni deyəndə bu övladlar nəzərdə tutulur. onların canlarını verməyə də hazır idilər. (daha sonra verdilər də). minlərlə can qurban olduğunu sadəcə sözdə yox, real həyatda görmüşdülər. (yaşama) hüququndan keçən əsgərləri də görmüşdülər.
və bu çətinliklərlə yaranan ölkə üçün böyük arzuları var idi. sən olasan gülüstan.
və bayrağı yüksəltmək istəyənlər də yenə bu gənclər idi.
bütün bunları düşünərək dinləyəndə musiqinin də hadisələrə uyğun dəyişildiyini hiss etmək olur. əvvəlcə ideya gəlir, müstəqillik ideyası, sonra müharibə, itkilər, gərilim, sonra eyforiya , azadlıq, arzular.
indi bir çoxunuza mənasız gələ bilər bütün bunlar. bəlkə də həqiqətən mənasızdır. amma mən belə hiss edirəm. və hər dəfə bu himn oxunduqca o insanların qarşısında özümü borclu hiss edirəm. onlar azadlığı (hər mənada, düşüncə, yaşam) az qala gətirmişdilər.
15. vaqif səmədoğlu müsahibələrinin birində deyir ki, bəs o vaxtı azərbaycanın müstəqilliyinin yenidən bərpası fikirləri gələndə, dövrün insanları cumhuriyyət dövründəki himni bərpa etmək qərarına gəlirlər. təbii ki, bunu eynilə etmək mümkün olmayacağından himnin bəstəsini nadir əzimov həyata keçirir, və sözləri isə tapşırılır vaqif səmədoğluna. o zaman təbii ki, original sözlərin müəllifindən icazə olmaq üçün vaqif gedir şəmkirə, əhməd cavadın oğlu orda prokuror işləyirmiş, ondan icazə alır. (əhməd cavad özü də şəmkirlidir bu arada.) vaqifə sual verirlər ki, bəs haralarda düzəliş etmisiniz. deyir ki:
- orda "sənə hər an can qurban" yerinə "sənə hər dəm can qurban" idi. mən xalqımı tanıyıram, bir az keçəndən sonra onu "sənə hərdən can qurban" kimi oxuyacaqdılar. dəyişdik ona görə indiki versiyaya.
20. orjinal adı "azərbaycan marşı" olan, 70 il itkin düşmüş, not yazıları bəstəkar sərdar fərəcov tərəfindən 1989-cu il 14 iyunda "ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində yazılan "Üzeyir Hacıbəylinin iki marşı" adlı məqalə ilə aşkara çıxan himn.
azərbaycan xalq cümhuriyyətinin himni olub-olmaması ilə bağlı rəsmi sənəd yoxdur. sərdar fərəcov bu marşı ethem üngör adlı türk bir müəllilfin 60-cı illərdə ankarada nəşr olunan "türk marşları" adlı kitabından tapmışdır. ancaq, bu kitabda qeyd olunan marşların həqiqətən ona məxsus olub-olmamasını təsdiqləmək üçün dövrü mətbuata nəzər saldıqda görmüşdür ki, 14 noyabr 1919-cu ildə çap olunan azərbaycan qəzetində belə bir xəbər var:
"Azərbaycan Demokratik Respublikasının rəsmi dövlət himni üçün keçirilən müsabiqədə Ü.Hacıbəyovun "Milli marş"ı I mükafata layiq görülərək 15000 rubl məbləğində pul ilə təltif olunmuşdu. əsər ilk dəfə səslənərkən hökumət ərkanı ayaqüstü onu dinləmişdir."
həmçinin, bu müsabiqə ilə bağlı nəsib bəy yusifbəyli tərəfindən verilən elan da mətbuatda öz yerini tapmışdır:
ilk dəfə hazırkı formatda 1989-cu il 17 noyabrda azadlıq meydanında səsləndirilmişdir:
(youtube: )
eyni zamanda, bir neçə il əvvəl "abbey road studios"da müasir versiyada aranjmanı ilə bağlı hazırlanmış qısa film də mövcuddur:
(youtube: )
və himnin dinləyiciyə qəmgin hislər bağışlamasının əsas səbəbi bayatı şiraz ladında yazılmış olmasıdır.
qeyd. #154114 entrydə yazarın qeyd etdiyi marş da bu kitab vasitəsilə aşkara çıxarılıb və adı "azərbaycan milli marşıdır".
2. dünyada hörmət edilməyən himnlərdən biridir.
bir neçə il əvvəl milli məclisdə deputatın biri müsahibə verirdi. arxada da azərbaycan himni səslənirdi. deputatlardan bəziləri ayaqda, digərləri isə "iş güc"lərində idilər. halbuki, himn sırasında sadəcə jurnalistlərin hərəkət etmə haqqı var. o da şəkil çəkmək və s. üçün. milli məclisində belə hörmət qoyulmayan və bunu açıqca televizorda görüb heç kimin diqqətə almadığı himdir
8. hər sətrində yatan tariximizin oyatdığı qürur mənbəyi.
məktəbimizdə himnnən qabaq hamı sinifə girməli idi.
himnə hörmət vardı.
sonra böyüdük,fenerbahçenin 100cu quruluş ilində sözlərini dəyişmişdim:
-şanlı fener,şanlı fener
-fenerbahçe,fenerbahçe
17. bu gün istifadə olunandan əlavə azərbaycan demokratik respublikasının ilk himni olduğu deyilən başqa bir himn də var idi. ancaq xalq cümhuriyyəti 1920-ci il yanvarın 30-da himnin hazırlanması haqqında qərar verməsi və aprelin 28-də süqut etməsi səbəbi ilə himn rəsmi şəkildə qəbul olunmamışdır.
himnin sözləri belədi:
18. sözləri əhməd cavadın olduğu üçün, yarı azərbaycan yarı türkiyə türkcəsində olan.
"səndən ötrü can verməyə cümlə hazırız!
səndən ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz!"
(baxma: hazırız) (baxma: hazırıq)
(baxma: qadiriz) (baxma: qadirik )
13.bakı özəl türk liseyinin səyi nəticəsində beynimin bir hissəsini işğal etmiş və çox güman heç vaxt unuda bilməyəcəyim mənasız bir şeir. zatən şeirlərə həmişə nifrət etmişəm ədəbiyyat dərsində də.
11. məktəbdə həmişə əlimizi ürəyimizə qoyub oxuduğumuz himn. heç vaxt yalandan ağzımı tərpətməmişəm, həmişə hər gün ürəklə oxumuşam bu himni. heç bir ölkənin himnindən də geri qalmır.
insanı vətəndən soyudur da başqa ölkələrdə himn insanı qürurlandırır bizdə tam əksi kim hansı ağılla bunu seçib anlamıram. Adi marşlardan biri olaraq qalmalı idi. (Qatılarsız qatılmarsız öz işinizdi məncə belədi)
19. üzeyir bəydən himm üçün musiqi xahiş ediblər, ancaq, deyəsən, o isə moskvada öyrəndiklərini bu işin üzərində tətbiq edərək simfonik bir əsər ortaya qoyub. Musiqisi mənə çox ləzzət edir, ancaq Azərbaycan ssr üçün yazdığı himn, daha çox marşa malik xüsusiyyətləri özündə cəmləşdirir. Həm də bunu yazarkən artıq daha təcrübəli idi...
12. doğrusu heç bəyənmirəm, həqiqətəndə istiklal marşının yanında çox cılız qalır və həm də sözlər əməldə olmadıqca boş olur. arzuları arzulamaq yox reala keçirmək lazımdır.
1. uşaq vaxtı mektebde zorla ezberledilen lazımsızlar silsilesinden .
sözleri :
azerbaycan, azerbaycan!
ey qehreman övladin şanli veteni!
senden ötrü can vermeye cümle haziriz!
senden ötrü qan tökmeye cümle qadiriz!
ücrengli bayraqinla mesud yaşa!
minlerle can qurban oldu,
hüququndan kecen esger!
here bir qehreman oldu!
sen olasan gülüstan,
sene her an can qurban!
sene min bir mehebbet
sinemde tutmuş mekan!
namusunu hifz etmeye,
bayrağini yükseltmeye,
cümle gencler müştağidir!
şanli veten, şanli veten!
azerbaycan, azerbaycan!
25. milli dövlət atributları arasında bie himn, bir də gerb çox dəxlisizdir. himn yatızdırır, gerb də dəxlisiz mənalara yozulan simvolik bir şeydi.
himni konkrer dəyişmək lazımdı. vermək olar məsələn milli orduya hərb marşı kimi. yerinə isə daha modern, anlaşılan sözlərlə qısa max 3 və ya 4 bəndlik bir himn yazmaq olar. hələ də pis bəstəkarlarımız yoxdu.
gerbə gəldik də isə. alov sözü allah sözünün dəyişdirilmiş formasıdır. səkkizguşəli ulduz guya cənnətin 8 qapısına işarədir. yəni bütün bunların sekulyar cəmiyyətlə nə əlaqəsi də, ala? okey, dindar kəsim var, amma dindar ideologiya tərəfindən idarə olunmuruq axı. sonra nəbilim pambıq, buğda söhbətləri yenə dəxlisizdir. bolluq bərəkətlilik. məzələnirsən? nə bollu bərəkət? camaatın vəziyyəti ortada. ən yaxşısı gerbi qartal eləsinlər, həm ölkənin milli simvoluna yaraşar, eynən xəritəmiz kimi və amerikan və bir çox qərbi Avropa ölkələrindəki gerb kimi dəhşətli görsənər, ya zümrüd quşu kimi (bax: phoenix)
öz küllərindən doğan bir ölkə, sanki axc davamçısı kimi. həm zümrüd quşu atabəylər dövlətinin gerbi olub, yanilmiramsa. indiki hakimiyyət də onlar haqqında kino çəkir(di). niyə, atabəylər? (baxma: bu da qalsın başqa entry-yə )
14. qüdrət həsənquliyev bir gün milli məclisdə belə bir fikir irəli sürür ki, bəs himnimiz uzundu, idman yarışlarında 1-ci yeri tutan idmançılarımız 4 dəqiqə ayaq üstə qalırlar. sonra bir millət vəkili cavabında dei ki, qüdrət müəllim sizin soyadınızda uzundu burda vaxt aparır, gəlin onu da, qısaldaq.
)