8. bir danimarkalı film kritikin yazılı ifadələrini xatırlayıram: kopenhagendə yerləşən bir kino fakultəsinə aid salonda, mühazirə verirdim. mühazirə vaxtı, səhv xatırlamıramsa, üçüncü sırada oturmuş, gözlərini mənə zilləyərək gülümsəyən, (kritik burada davam edir: bu gülümsəmədə insanı ümidləndirməklə yanaşı, onu alçaldan detallar da gizliydi) bir tələbəni fərq etdim. sanki üç saatdır dediklərimi, təsdiqləyirdi. mühazirə bitdikdən sonra isə, həmin tələbənin qulağındaki qulaqcıqları çıxardaraq, salonu tərk etməsinə şahid oldum. fikirləşəbilirsiniz? arxasıyca kinayəli baxmış, və danimarka kinosunun gedişatına hüzünlənmişdim. və bugün, mən illərdən sonra fərq edirəm ki, o tələbə, bugün kinonun kimliyi olacaq gücə yetişmiş, lars von trierdən başqası deyildi.
bir digər prodüsser isə onun haqqında bunları ifadə edir: o vaxtlar danimarkanın yerli kanallarından birinə, mini serial çəkmək niyyətindəydik. bir uşağa (bu uşaq, düzgün danca danışmağı və ata minməyi bacarmalıdır) ehtiyacımız var idi. casting sırasında, bir uşağı fərq etdik. on bir yaşında, digər namizədlərdən daha fərqli cavablarla qarşımızdaydı. özünə inamlı, yetişkin kimi danışmağa çalışması, onu heyyətimizdə görməyə bəs edirdi. ən əsası, o, ata minməyi bacarırdı axı... amma deyil, onun sadəcə provokativ yalançı olduğunu, daha çəkilişin ilk günündən fərq etməyimiz çətin olmamışdı. o, lars von trier idi və hansı ki ata minməyi bir tərəfə, ondan qorxusuyla hamımızı təəccübləndirmişdi.
dostları oyuncaq silahın xəyalıyla yuxuya getdiyi illərdə, lars montaj stolunu, səkkiz yaşında arzulayaraq yatmağa çalışırdı. anasının ona hədiyyə etdiyi elmo markalı kameranın köməkliyiylə, 11 yaşında, bu animasiyanı çəkərək, şüuurxarici dünyanın freudla əlaqələrinə salam göndərirdi:
(youtube: )
digər bir qısa metrajlı filmində, məsumiyyətlə, müharibə əxlaqına güzgü tutan trier, məsumiyyətin simvolu olaraq uşağı, müharibə obyekti olaraq isə çiçəyi seçirdi:
(youtube: )
tələbəlik illərini xatırlayaq: onun iki kumiri artıq hazırdır. birisi şərqşünans kino şairi, andrey tarkovski; digəri isə dövrün danimarka kinematoqrafiyasıyla bərabər, həmçinin dünya kinosunun incisi olmağı bacaran, carl th dreyer.
2009-cu ildə çəkdiyi anthichrist tarkovski olmağı bacarmamağın əks ifadəsi sayılırsa, dreyer onun üçün aralarında telepatik əlaqənin varlığına inandığı ustad idi.
müxtəlif klastrofobiyaları (məzar, lift vs) olan, uçuşdan çəkinən (bunun müqabiləndə festivalların keçirildiyi şəhərlərə karavanla gedən və karavanda izləmək üçün yanına 8-9 köhnəlmiş western alan) provokativ dahi; bu yaxınlarda, rolling stonesu içkisiz, hendrixi heroinsiz kim sikləyərdiki ifadələrini sərf edərək, alkoqolizmdən əziyyət çəkdiyini bildirən, (mənə görə, bu onun təzə provokasiyasıdır) klassik.
selmanın yarımçıq musiqisini boğazına düyümləyən, bess üçün göylərin uzaqlığından çanları hərəkətə keçirən, və nəhayət grace-in boğazına zəncirlər taxaraq, ədaləti axtarmasına köməklik edən, ironik adam.
və sonluqda, heç də, amma heç də qadın düşməni olmayan, əksinə qadına aid olduğu yeri, tanrılığı yaraşdıran, şəxs.
14. içimdə xərçəng kimi böyüyən nostalgiya xəstəliyimə pis təsir etdiyi üçün heç bir filmini izləyə bilmədiyim, üç filmini başlayıb beş on dəqiqə sonra saxladığım rejissor. yanımda adının çəkilməsi belə depresiyaya salır. onu sevən insanlarda nostalgiyamı tətikləyir. qaçıram. söhbəti dəyişirəm. tək rejissor ya yazar olsa cəhənnəm, onun kimi nostalgiya blok listimdə olan onlarcası var və yəqin ki heç vaxt əsərlərini izləyib nə çəkmiş ya yazmış olduqlarını görə bilməyəcəm. xüsusilə də kitablar. bəlkə də çox şey qaçırıram, bəlkə də heçnə.
belə. haqqında heç bir tanım vermədən də oxuyucuya heç bir köməyi olmayan enyry də yazdım.
yuxarıda yazılıbsa da yenə də bari kiçik də olsa tanım verim gedim; *dogma 95* adlı kino axımının qurucusudur.
9. lars' ın yaratdığı qadınları sevirəm.hərdən lars' a sual verirəmki, yaratdığın qadınlar belədirsə, o qadınları izləyənlər necədir görəsən?!
cavabında isə: "işte bunlar hep selma"
lars bir fransız filmini fransız öpüşü qədər fransız şəkildə çəkəcək fransız olmayan adamdır.
alkoqolik olduğunu deyir amma içincə də suyunu çıxardır.belə filmlərin adamı alkoqoliq ola bilməz (yalnız sənə deyirəm sözlük bu provakasiyadır, heç kimə demə!).yəni qısaca: "kafası kendinden güzel"
larsa görə zati-müqəddəs şəxsiyyəti, feminist'də deyildir freud'də.ağıllı adam,özünü kiməsə bənzədəcək halı yox ya.arada nə istifadə edirsə, nuri bilge ceylan'la bir film çəksəmmi deyə sayıqlayır, deyəsən ceyla'nı'da the dogme brethren edəcək bu gedişlə
bu adamı, bu mahnının, bu kəs tərəfindən ifasını, bu filmdə, ən gözəl yerində, ən doğru məqamda sənə təqdim elədiyi üçün necə sevməyəsən? səsdəki hərarətə bax ay alla.
1. danimarkalı, dahi və gicdıllaq rejissor. kinoda dogma 95 axımının təməlini qoyan, sonrasında da ona əməl etməyən insan. əl kamerası çəkimləri, titrəyən kamera, bulanıq görüntü xarakteristik kino xüsusiyyətləridir. kinoları, insanın içində "sən öl budu anasını sikim!" hissi oyadır.
5.andrey tarkovskini özünə müəllim hesab edən dünya kinosunda iz buraxan dahi rejissor. ilk trilogiyası olan avropa trilogiyasının ilk filmi cinayətin elementi (the element of crime) filmini tarkovskidən təsirlənib çəkmişdi. deyilənlərə görə, filmə baxan tarkovski "qavno" deyə qiymət verib.
məsələn, mən olsaydım, tarkovski kimi bir adamın pox deməyindən sonra kino çəkməzdim. amma adam getdikcə canlı kinoya çevrildi
7. yəhudiləri söydüyü üçün cannes film festivalından qovulan,antichrist filmini də andrei tarkovsky'yə həsr edən rejissor.nasist olduğu deyilsə də,"ok, i'm nazi"ifadəsini ironiya işlədib işlətmədiyi açıqlığa qovuşmamışdır.bunuda əlavə edək ki, yaxşı rejissor olsa heç də yaxşı bir natiq deyildir.
4. kariyera yüksəlişinə breaking the waves ilə başlayıb, idiotsla zirvəyə oturan və dancer in the darkla zirvədəki yerini müəyyən edərək, dogville və manderlay ilə sabitliyini davam etdirən, ancaq antichrist ilə geriləmə perioduna daxil olub melancholia ilə daha da batdıqca batan, yeni filmi nymphomaniacla daha nə qədər aşağılara enəcək deyə maraq oyandıran rejissordur.
6. breaking the waves filmi ilə tanıyıb bütün filmlərini izləməyi qərara aldığım rejissor. sevimli oyunçusu charlotte gainsbourgdu deyəsən, çünki izlədiyim filmlərinin yarısında var. son filmi nymphomaniac ilə də kişilərin xarakterini gözəl izah edib.
)