ana olmaq istəməyən qadın

deyəsən bu mənəm. təzəlikcə bu hiss yaranıb məndə. açığı bir həftə öncə gördüyüm yuxunun nəticəsidir bu hiss. yuxumu yazmaq fikrim yoxdur amma uşaq dünyaya gətirmək qorxudur məni. bu qorxuya təbii ki, doğuş sancısı aid deyil. nədəki o uşağı dünyaya gətirib harda?, necə ? hansı şəraitdə? böyüdəcəm kimi düşüncələr də deyil. bu məsələdə deyəsən biraz eqoistəm. sadəcə "ana olmaq" adı qorxudur məni. səbəb özümə görə istəməməyimdir. uşaqları çox sevirəm həm də lap çox. amma özüm ana olmamaq şərtilə. bəlkə də bu keçici hisdir amma indiyənə kimi belə bir şey olmayıb və bu yaşımında yaranıbsa, inanmıram nə vaxtsa keçib getsin.

şəkil çəkmək

iki sənət var qibtə etdiyim: 1ci rəssamlıq, digəri pianist. Ömrünün axırına kimi qibtə edərək də gedəcəm yəqinki. Çünki həvəs var amma vaxt yoxdur. Bir vaxtlar mən də timidus kimi həvəslənmişdim. Çəkib yığırdım sonra həvəsdən düşdüm. indi də işdə film izləyirdim, sözlüyü açan kimi bu entry çıxdı qabağıma. axıra kimi oxudum. filmi saxladıb, timidusun verdiyi linklərdən birinə girib, baxa-baxa bunu çəkdim. Elə də böyük bir şey deyil amma həqiqətən gülümsədir insanı.

fransız dili

"ai" hərf birləşməsi [e] səsin verir. for example; français(fransız)-fğanse kimi oxunur.
"au", "eau" hərf birləşməsi [o] səsin verir. for example; cadeau(hədiyyə)- kado kimi oxunur.
"ou" hərf birləşməsi [u] səsin verir. for example; couteau(bıçaq)- kuto kimi oxunur.
"il", "ill" hərf birləşməsi [y] səsin verir. for example; famille(ailə)- famiy, fille(qız)- fiy, travailler( işləmək)- tğaveye kimi oxunur.
"oi" hərf birləşməsi [ua] səsin verir. for example; voici(budur)- vuasi, voila( budur)-vuala kimi oxunur.
"eu" hərf birləşməsi [ö] səsin verir. for example; jeune(gənc)-jön kimi oxunur.
"tion" hərf birləşməsi [sion] səsini verir. for example; nationalite(milliyət)- nasionalite kimi oxunur.

ən əsas fransızlarda sözün sonundakı hərf oxunmur istisnalar var. bir də "h" hərfi ilə başlanan sözlərdə həmin hərf oxunmur. for example; elle habite dans cette maison ( el abit dan set mezon- o bu evdə yaşayır) cümləsində habite(yaşayır) feli "abit" oxunur.

ən az bunları bilmək heç olmaya fransız adlarını düzgün tələffüz etməyə kömək edir.

tarkovski və senzura

senzura: (lat. censor '' qədim romada əxlaq işlərindən məsul adamın vəzifəsi '') hər cür nəşrin teatr və kino əsərlərinin, televiziya neşriyatının yayımlanmadan və lazımlı vəziyyətlərdə məktubların göndərilmədən əvvəl səlahiyyətli orqanlar tərəfindən nəzarət edilməsi işi.

dövlət sadəcə vətəndaşları istismar etmək üçün deyil, eyni zamanda onların mənəviyyatını çökdürmək üçün yaradılmış bir tələdir.
lev tolstoy, botkinə məktub, 1857

siyasət sənəti uzaqlaşdırır, çünki bir hədəfə çatmaq üçün tək tərəfli olmaq məcburiyyətindədir.
lev tolstoy, gündəlik, 1885

bütün sənətlər dini məqsəd daşıyır.
andrey tarkovski, şersəl kino

bu yazının əsas məqsədi senzuranın sadə bir sənətçinin işinə mane olmadığını, sistemin fəlsəfələrini və dövrün ruhunu əks etdirməyən / mənimsəməyən sənətçilərin sistem xaricində tutulmaq istənmələrini aydınlaşdırmaqdır. burada kommunist ideologiyanı birbaşa –həm sənət əsərlərində həm də gündəlik həyatında tənqid etməyən rejissor olan andrey tarkovski'nin kommunist ideologiyanın bəsləndiyi materialist fəlsəfənin təməllərinə hücum və dini şəxsiyyətini ön plana çıxardığı üçün necə sistem xaricinə hətta ölkə xaricinə çıxmağa çalışıldığını görəcəyik.yazımızda əvvəlcə stalin sonrası yumşalma dövrü kinosu ümumi xəttləriylə araşdırılacaq sonra tarkovski'nin sənət həyatında bürokratiya ilə olan problemlərinə toxunulacaqdır.

yazımızda əvvəlcə tarkovski'nin müsahibələrini oxuduq. ancaq ölkə daxilində olduğu kimi xaricdə də tarkovski rusiya haqqındakı sualların üstündən keçmiş ya da heç bir problemin, senzuranın olmadığından bəhs etmişdir. bunun iki səbəbi var. birincisi tarkovski'nin hər nə olursa olsun ölkəsini çox sevməsi və əsla qərb qarşısında ölkəsini xəcalətli etməmək istəyidir. 1986-ci ildə tomas johnsona verdiyi müsahibədə; "bir pravoslav olaraq rusiyanı mənəvi evim sayıram. bir daha görməyəcək olsam da rusiyanı əsla qınamayacam. "demişdir. tarkovski'nin bu rusiya eşqi sürgünə məruz qalsa da ölənə qədər heç sarsılmamışdır. ikinci səbəbi isə kommunist hökumətin bir daha film çəkməsinə icazə verməmə ehtimalıdır. 1962-ci ildə patrick bureau'ya verdiyi müsahibədə; "bu aralar ssri kinosu böhran yaşayır? sualına; "qətiliklə yox. kinoteatrlar hər filmdə ağzına qədər dolur hətta kino salonu tapmaqda çətinlik çəkirik. " demişdir. halbuki öz filmləri həmişə ən pis salonlarda və az qala heç reklamı edilmədən səssiz sədasız viziona girir. aprel 1975-ci ildə gündəliyinə belə yazır tarkovski; "güzgü iki kinoteatrda göstərilir. dediklərinin heç bir sözünə belə inanmıram. nə bir afişa nə də bir reklam var ortada. "

“sənət iqtidarla qurulmaz, sənəti sənət edən sənətçidir.” desə də andrey rublev’in niyə rusiyada uzun illər göstərilmədiyini soruşulduğunda tarkovski səssiz qalmış və “bunun səbəbini mən də bilmirəm. ancaq vecimə də deyil. həqiqətən də açıqlamayacağım bir şey oldu amma mən də bilmirəm.” deməkdədir.
tarkovski xüsusilə xarici mətbuata bir şey müəyyən etməmək üçün çox səy sərf etmişdir. bəzi vaxtlar bürokratiya ilə arasındakı problemləri sezdirse də çox vaxt rus rəhbərliyini və kinomateqrafiyasını minnətlə anmışdır. filmləri nə qədər fərdi də olsa tarkovski bunların yaranmasını sosializmə ya da ən azından dövlət himayəsinə bağlamış və "sovetlər xaricində başqa bir yerdə çəkilməzdi, hələ görünüşə baxılsa əsl məqsədin maliyyə bir sərmayədən qazanc əldə etmək olduğu italiyada ya da bir çox qərb ölkəsində qətiliklə çəkə bilməzlərdi” demişdir.

tarkovski kimsəyə bir şey deməsə də gündəliyində bu zalım bürokratiyaya qan qusmuşdur. biz də işimizdə tarkovski'nin gündəliklərini təməl istinad nöqtəsi alaraq yola düşdük. bu çətinliyi gündəlikləri vasitəsilə aşdıq. gündəlikləri bu gün əlimizdə olmasaydı bir çox sual cavabsız qalacaqdı.

stalin sonrası thaw dövrü

- dövlət varsa azadlıq yoxdur. azadlıq olduğunda dövlət olmayacaq.
lenin, dövlət və inqilab

sovet kinosu 1930'lara qədər müxtəlif formlarla dövrünün ən maraqlı kinomatoqrafik konsepsiyasını yaratmışdı. ancaq 1928-ci ildən etibarən yeni sənət və kino siyasətində ideoloji senzura başladı. yeni sənət siyasəti həqiqiliyi rədd yeri jidanov'un inqilabçı romantizm dediyi qəsdli bir qurmacaya buraxdı. stalinci yeni sənət siyasəti sosial realizm adıyla partiya təbliğatına çevrilmiş və stalinin ölümünə qədər bu stalinist təzyiq davam etmişdir. ancaq bunu da qeyd etmək lazımdır ki, bu təzyiq illərində hökumət kinoya bir təbliğat vasitəsi olaraq əhəmiyyət vermiş və əhəmiyyətli studiyalara köçürülən qaynaqlar sayəsində sovet kinosu inkişaf edərək böyük bir sənayeyə çevrilmişdir. sovet film sənayesini idarə edən dövlət təşkilatı goskino; yaradıcılığı yuxarıdan nəzarət edən, ədalətsiz qaynaq paylayan, yerli senzura tətbiq edən, hər şeyin başçılığını təşəbbüsünə olduğu bir quruluşa malikdir.

1956-cı ildə kommunist partiyasının 20-ci konqresində kruşçevin stalinin "şəxsiyyət kultu" nü yenməsindən sonra thaw siyasi və mədəni olan bütün sahələrdə başladı. sənətçilər sosialist həqiqəti rədd etmir, ona daha fərdi bir sima qazandırmaq istəyirdilər. tənqidçilər bu dövrdə liberal altmış qurşağının kinoya suveren olduğunu söyləyərlər. xüsusilə gənc və qabiliyyətli rejissorlar layihələri, stalinist sistemi dəyişdirməyə qərarlı bir rəhbərlik tərəfindən sürətlə qəbul edildikcə film istehsalı 1950-ci illərin başında ildə on filmdən az ikən, başdğndürücü bir sürətlə 1954-də qırxa və on ilin sonunda ildə yüz uzun metrajlı filmə yüksəldi. bununla birlikdə 1960lar, stalin rəhbərliyin basdırılan milli film ənənələrinin canlandırılmasına və yerli studiyaları yenidən açılmasına da şahid olacaqdı. andrey tarkovski 20. konqresdən sonrası üçün; "bəzi kino axınlarının kilid altında qalmış enerjiləri ancaq bu tarixdən sonra ortaya çıxmışdır. məsələn gerasimov axını, hər şeydən əvvəl həyatdakı həqiqəti axtarar. bu axının həddən çox təsiri, bir çox təqibçisi olmuşdur. özlərini yeni-yeni təsdiqləyən və modernmiş kimi görünən iki axın daha var. bunlar etdikləri işlərə 'poetik kino' deyirlər. mən də özümü poetik kino axınının içinə daxil edə bilərəm.” demişdir.

thaw dövrü filmlərində iki əhəmiyyətli mövzu ön plana çıxar: yetkinlik çağına gələn gənclər və döyüşün görkəmindən çox insan itkinlərinə fokuslanan revisyonist döyüş fikirləri. thaw dövründə əksəriyyət karyeralarının ən yaxşı işlərini görən yeni nəsil rejissorlar doğulmuşdur. köhnə nəsildən raizman və kalatozov xaricində ən təəccüblü yeni başlanğıcı xüsusilə xaricdə “lenin oktyabrda” (1937) kimi filmlərin olduqca mühafizəkar rejissoru mixail room etdi. tarkovski'nin də müəllimi olan room “bir ilin doqquz günündə” fəlsəfi müzakirələriylə 1960-cı illərin ruh halını tutaraq müasir mövzuları və problemləri gündəmə gətirdi.
lakin bu vəziyyət çox uzun sürməmiş, nisbi azadlıq sənətçilərin müxalif rəftarını müsbət qarşılamamışdır. andrey konçalovskinin “asiyanın xoşbəxtliyi” filmi sovet kollektivinin çətin həyatını izah edir. film, kommunizmin iqtisadi müvəffəqiyyətsizliyini aşkarca sərgilədiyi üçün 1967-ci ildə qadağan edilir. tarkovski'nin ikinci filmi andrei rublev və alexander askoldov'un klassiki komiser'den 1967-ci ildə qadağan edilməsiylə thaw dövrü rəsmi olaraq sona çatır. askoldov vəzifəsindən çıxarılır və birdə film çəkilməsinə icazə verilmir. filminin qadağan olunmasının səbəbi isə yəhudiləri kommunist qadın qəhrəmandan daha simpatik təqdim etməsi və kommunist qadın xarakterin portretinin mərhəmətsiz və narahat edici şəkildə təqdim edilməsidir.

bu filmlərin yüksəldilməsi sənaye içindəki yaradıcılığı da korlaşdırır. partiya və sənaye bürokratiyasının sənətçilər üzərindəki nəzarəti və senzura artar. 1960-cı illərin sonundan 1980-ci illərin əvvəlinə qədər davam edən durğunluq dövründə yüzdən çox uzunmetrajlı filmlər qadağan olunur. artıq durğunluq dövrü başlayır və gənc rejissorların inkişaf etdirdiyi yeni-realizm yerini pedaqoji realizmə buraxar. artıq rejissorlar tanınmış ədəbi klassikləri kinoya köçürərək aktual və siyasi olmayan mövzulara yönələrlər. ədəbi uyğunlaşdırmalar durğunluq dövründə rejissorlar arasında xeyli populyarlıq qazanır. müasir şəhər mövzularından və fərdin faciəsindən qaçan sənətçilər tarixdə və milli ənənədəki ortaq kökləri və ortaq yaddaşı axtarmağa başlayırlar.

tarkovski'nin bürokratiya ilə imtihanı
sənətçinin yaratma haqqını əlindən almanın üzrlü görülə biləcəyi bir şərt yoxdur.
andrey tarkovski, şersəl kino

tarkovski 1962-ci ildə ilk filmi ivan’s childhood ilə venesiyada qızıl aslan alaraq beynəlxalq bir şöhrətə qovuşdu. daha sonra 1966-cı ildə 15-ci əsrdə yaşamış rus ikona rəssamı olan andrei rublev'in həyatını mövzu alan film çəkdi. 1968-ci ildə xüsusi bir goskino komissiyası tərəfindən diqqət çəkici sənət əsəri olaraq xarakterizə edilən film kann ssri-ni təmsil etmək üzrə seçilmişdi. ancaq moskva hava limanında təyyarənin hərəkət etməsinə bir saat qalmış film təyyarədən endirildi və yerinə daha sonra da tarkovski'nin başına çox bəla olacaq rejissor olan bondarçuk'un filmi “müharibə və sülh” göndərildi. mərkəz komitəyə film haqqında rus əleyhdarı, tarix əleyhdarı müxalifətlərlə dolu bir film olduğu deyilmişdi. film altı il ərzində göstərilmədi.
tarkovski 3 sentyabr 1970-ci ildə gündəliyinə belə yazar; "əhəmiyyətli və gözəl olan işləyərkən azad olmaqdır, halbuki kinoda dövlətin icazəsi olmadan tək bir kvadrat belə çəkə bilməzsən. öz pulunu istifadə etsən belə bu oğurluq, ideoloji hücum ya da pozulma olaraq qəbul edilər." tarkovski altı il ərzində işsiz qalmışdır. 1969-cu ildə cannesdə və fransanın başqa yerlərində mükafat alan film nəhayət 1971-ci ildə nümayişə girir amma qəzetlərdə nümayişə dair heç bir elan yoxdur. şəhərdə tək bir afişa belə asılmamışdır. bu illərdə elm-fantastika filmi olan solaris'i çəkən rejissora yanvar 1972-ci ildə mərkəzi komitə mədəniyyət bölümü filmdə düzəldilməsini istədikləri uzun bir siyahı göndərir. tarkovski; "bunları nəzərə alsaq filmim tamamilə məhv olar. andrei rublev'den daha absurd olar. "demişdir.
tarkovski'yə göndərilən siyahıda komitə; tanrı və xristianlıq anlayışlarının filmdən çıxardılması, filmin daha sadə bir hekayəyə sahib olması, chrisin ətrafda şalvarsız gəzdiyi səhnənin kəsilməsi və filmin bağlı imiclərə sahib olmaması kimi 35 maddəlik bir tənqid diktə etmişdir.
tarkovski bu istəklərdən bəzilərini yerinə yetirmişdir. lakin komitə yenə razı qalmamış və bir neçə kəsinti daha istəmişdir. tarkovski gündəliyinə müqavimət göstərəcəyini yazsa da bu mümkün deyil. hirsini kimsəyə açıqlaya bilməyən sənətçi gündəliyinə danışar; "kino sənayemiz içində olduğumuz bu an əlbəttə ən bərbad vəziyyətini yaşayır. dövlət sırf pulu özü təmin etdiyi üçün yeni fikirləri tapdalayıb keçməkdə, yaradıcılıqdan məhrum, çanaq yalayıcı, ruhsuz bir palçığa bulayıb bir kənara atmaqdadır. “nə qədər sənətçi varsa o qədər çox üslub var. "deyən sənətçi dövlətin həqiqi sənətdən qorxduğunu, bunun da çox normal bir şey olduğunu söyləyər; "incəsənət insana aid olduğundan, bu onlar üçün ancaq pis bir şeydir, çünki onların tək məqsədi yaşayan hər şeyi, ən kiçik bir insaniyyəti, hər cür azadlıq arzusunu məhv etməkdir. müstəqilliyin hər cür əlamətini yox edib insanları heyvan səviyəsinə gətiməyənə kimi rahat olmayacaqlar.” tarkovski, romanov'un altı maddəlik yeni istəklərini rədd edir; lakin film olduğu kimi komitədən keçir. hər kəs bu vəziyyət qarşısında çaşqın qalır, əlbəttə tarkovski də ...

tarkovski bir neçə ay sonra feragat və aydınlıq gün adında iki ssenarini komitəyə verir. iki ssenari da beyenilmir və tarkovski'den aktual və uyğun bir film çəkməsi xahiş olunur. belə bir şeyi təbii ki etməyəcəkdir; "hamısı mənim ölkə üçün elmi və texnoloji tərəqqi də ehtiva edən yeni və əhəmiyyətli bir şey çəkməmi istəyirlər. onlara bunun mənim dəsti-xəttim olmadığını, mənim daha çox evimdə oturub insani problemlərlə məşğul olduğumu söylədim. "

tarkovski kino dairələrinin şüurlu şəkildə görməməzlikdən gəlmələrinə baxmayaraq avropadan gələn xəbərlər onu bir az olsun rahatlaşdırar; "öz mədəniyyətinə tamamilə yadsan, onun üçün heç bir şey etmədin deyirlər. amma avropada və ya hər hansı başqa bir yerdə ssri-də ən yaxşı rejissor kim deyə soruşulduğunda cavab; tarkovski olur. lakin burada tək söz edilmir. mən sanki yoxam, yaşamıram. "


bütün bu mənfi atmosferə baxmayaraq tarkovski ən poetik və ən fərdi filmi olan the mirrorunu çəkməyi bacarır. üstəlik filmi olduqca maraq görür. lakin elan edilən tarixdən iki həftə əvvəl nümayişə girən film ancaq iki kinoteatrda göstərilir. bu vaxt dostoyevskinin idiot romanını uyğunlaşdırmaq üçün rejissor komitəyə göndərdiyi mesajlara bir cavab ala bilmir.the mirror; cannes, qərbi almaniya və locarno'ya göndərilmir. moskva film festivalında göstərilmir. festivalın qonaqları rejissor michelangelo antonioni, əgər the mirror göstərilməsə dərhal oranı tərk edəcəyini söyləyir; uzun bir müddət göstərmək istəməzlər amma çarəsiz göstərirlər.

1976-ci ildə italyanlar ortaq bir layihə üçün tarkovski ilə işləmək istəyirlər. idiot isə hələ komitədən keçməmişdir. komitədə tarkovski'yə; "əgər italiyaya getmək istəyirsənsə goskino'ya qarşı öhdəçilikli olduğun bütün zərurətləri yerinə yetirməlisən."
yenə tarkovsky'ni xoşbəxt edən xaricdən gələn xəbərlərdir. andrei rublev dünyanın ən yaxşı yüz filmi arasına girmişdir.

idiot layihəsi goskino'da ilişib qalmışkən tarkovski uzun bir gözləyişin ardından 1979-cu ildə stalker'ı çəkir. tarkovski, film nümayişinə girmədən öncə 5 martda kinoteatrda aktyorluq üzrə nitq söyləyir. kqb-nin vəzifəli polkovniki də oradadır və irəlidə belə nitqlər söyləməməsi üçün tarkovski'ni xəbərdar edir. partiya komitəsinin adını hörmətsizcə ağzına almış və tənqidçilər haqqında ağzına gələni danışmışdır (!).the mirror hələ yox sayılır. italyanlar donatello mükafatı üçün the mirror filmini təklif edirlər, filmin qazanma ehtimalının yüksək olduğunu söyləyirlər; lakin komitə filmi bura da göndərmir. tarkovski gündəliyinə; "romada hər kəs şokdadı." yazacaq. the mirror nə ölkə daxilində nə də xaricdə festivala getmişdir.

eyni şeylər stalker'ı da gözləməkdədir. yermaş filmin çox gözəl olduğu və moskava festivalında göstəriləcəyi üçün cannes'a getməsini rədd edir. tarkovski bir dostundan stalker'ın da eynilə the mirror kimi heç bir reklam edilmədən üçüncü kateqoriya filmlər arasında göstəriləcəyini öyrənir. kommunist partiyası moskva komitəsi, mosfilm studiyasına filmlərinin zəif bədii dəyərini tənqid edən, yarı gizli bir məktub göndərir. tənqid olunan filmlər arasında stalker da vardır. tarkovski filmlərinə yönəldilən arqument həmişə eynidir; hər filmdə xalqın filmlərinə maraqsız olduğu deyilər. halbuki stalker ssri-də ticari baxımdan ən müvəffəqiyyətli altı film arasına girmişdir. ivan’s childhood xaric digər heç bir filmi sovet filmlərinin 60. il sərgisinə qoyulmamışdır. tarkovski üzərindəki təzyiq gün keçdikcə artmaqdadır. 1980-in mart ayında tarkovski rejissorlar arasında nitq söyləməyə məcbur qalır. nitqini engelsin "sənətçi öz fikirlərini nə qədər gizlədirsə yaratdığı sənət əsərinin dəyəri o qədər artar." sözü ilə bitirir. tarkovski'nin xalqı qışqırtdığı və provakasyon etmək istədiyi deyilər. hər hərəkəti artıq əleyhinə istifadə edilər. tarkovski ölkədə artıq istənməndiyini anlamışdır. bir il əvvəl gedə bilmədiyi cannes'a bu il daxil ola bilən stalker hər kəs tərəfindən bəyənilir və münsif xüsusi mükafatını alır. lakin ssri-də cannes'daki vəziyyəti sizov belə izah edir; "tam mənasıyla rəzalət idi. insanlar yarıda buraxıb çıxırdılar. "sizov'a bu hesabatı kimin verdiyi isə naməlumdur.
1981-ci ildə nəhayət italyanlar ilə ortaq layihə üçün italiyaya getməsinə icazə verilən tarkovski, mosfilm'in və komitənin təzyiqlərindən burada da xilas ola bilmir. ortaq istehsal üçün vəd edilən pul verilmir. tarkovski üçün yenə uzun gözləyiş müddətləri başlayacaq. arvadının italiyaya getməsinə də icazə verilmir; artıq rejissor üçün tam bir təcrid başlayır. film bütün mənfiliklərə baxmayaraq 1983-ci ildə tamamlanır. filmin rusiyada çəkilməsi planlaşdırılan səhnələrindən imtina edilir. filmlərin cannesdə göstərildiyində böyük bir əks-səda oyandırır və üç mükafat birdən alır. nostalghia hər kəsin dilindədir. amma ssri-nin festival jürisine göndərdiyi ad bondarçuk filmi qaralamaq üçün əlindən gələni edir. hər yerdə filmin əleyhinə danışır. tarkovski bu rəftarın goskino'nun rəsmi rəftarı olduğunu anlar; " bütün filmlərinin xaricə satılıb pul gətirdi. sovet kinosunun şöhrətini artırmağa çalışdım. filmlərim sovetlərdə heç mükafat almadı. sovet film festivallarında heç göstərilmədi. halbuki mən heç müxalif olmadım. iyirmi ildə yalnız beş film çəkməyimə icazə verildi. "

10 iyul 1984 çərşənbə axşamı günü milanoda təşkil etdiyi mətbuat konfransında sovetlər birliyinə döndüyü halda iş tapa bilməyəcəyini söyləyərək ssri-yə dönməmə qərarı aldığını açıqlayır. andrey tarkovski ömrünün son iki ilini da çox sevdiyi rusiya torpaqları xaricində keçirəcək. son filmi the sacrifice'ı isveçrədə çəkəcəkdir. 29 dekabr 1986-cı ildə parisdə dörd illik məcburi sürgün sona çatır və tarkovski ölür. sovet kinolarında qadağan edilən məşhur filmləri yenidən göstərilməyə başlanır. ölümündən sonra işlərini, filmlərini qeyd etmək və araşdırmaq üzrə ssri-də həm milli həm də beynəlxalq seminarlar təşkil edilir.

tərcümə etdi: filankəsli filankəs

yaşamın kıyısında

keçənlərdə bir dostumla görüşəndə söhbət əsnasında fatih akının bu filmini məsləhət gördü. dedi dəhşət filmdir. və an olaraq 6 personaj sözünü işlətdi amma xatırlamadım. bir həftə sonra filmi izləmək üçün açdım və o 6 personaj sözü hələ də yadımda qalıb. fikirləşdim yəqin damián szifronin "wild tales" filmindəki kimi 6 hekayədən ibarətdir film...

filmi təbii ki, izlədim axıra kimi amma son zamanlar niyə bu qədər təriflədikləri filmlər mənim xoşuma gəlmir onu anlamış deyiləm. ki filmin 1-ci hissəsinin yarısında yavaş-yavaş anlayırsan ki, bundan sonrakı hissələr bir-biriylə əlaqəli olacaq. həmin dəqiqədə avtomatik inarritu yada düşür.(əksər adam babel filmini xatırladıqlarını qeyd edirlər amma mən niyəsə "ölüm" trilogiyasını bütünlüklə xatırladım. is this coincidence?). nəysə ümidini itirmirsən ki, bəlkə düşündüyüm kimi olmuyacaq. amma təəssüfki, film düşündüyüm kimi də davam edir. əgər bir filmin əvvəlindən filmin ortasını və ya sonunu təxmin edə bilirsənsə, məncə o zəif filmdir.

ikinci filmdə sevmədiyim nüans əvvəlcədən "yeterin ölümü" kimi başlıqlar verilməsidir ki, bu kiçik spoiler təsiri bağışladı. yəni artıq bilirsən yetər öləcək bircə qalır necə ölməyi.

filmdəki divarda, qapıda, kitabxanadakı şəkillər: che guevara, nazim hikmət stikerlərini də görməmiş olmazsınız. bunları da birləşdirən ortaq nöqtə inqilabçı olmalarıdır. ki filmdə də inqilab ruhu var.( 1 may, 78 maraş hadisələri və s)

musiqilərinə gəldikdə isə niyəsə o qədər də təsir etmədi. duvara karşıdakı musiqiləri amma çox sevmişdim. bəlkə də ilk dəfə o filmdə eşitmişdim deyə.

sözaltı etiraf

ölkəni tərk etdiyim iki ay deyil, artıq yorulmuşam, sözlük. həm fiziki həm də mənəvi olaraq. bir qərar alırsan, həyatına 0-dan başlayırsan. başına nələr gələcəyinə baxmayaraq. ilk günlər ailən üçün, doğmaların üçün darıxmağa başlayırsan. başa düşürsən ki, ölkəni dəyişməklə xoşbəxt olmursan, gərək əzizlərini də özünlə aparasan. dəfələrlə geri qayıtnağa qərar alırsan amma geri qayıtmaq ailənə, tərk etdiyin ölkəyə və ən əsası özünə məğlub olmaqdır düşünüb fikrindən daşınırsan. və anlayırsanki hər darıxmaq bir dəfə uduzmaq deməkdir. zamanla darıxmaq hissini yox etməyə çalışırsan ya da öyrəşirsən. ya da öyrəşmirsən açıq aşkar daha heç kim üçün darıxmırsan. başa düşürsənki indiyənə kimi yaşamamısan, kef etmisən. indi başa düşürsənki dostlar, tanışlar gəldi gedərdi. anlayırsan artıq heç kimdən heçnə ummamalısan. əziyyətin, mənəviyorğunluğun, həqiqi həyatın nə olduğunu anlayırsan. anlayırsan ki indiyənə kimi oxuduqların, baxdıqların sənə heçnə vermir, yaşadıqlarıvın yanında heçnədi. susmağı öyrənirsən, qəddar olmağa çalışırsan, ən əsası hissizləşirsən. yavaş-yavaş bütün hislərini hamıdan gizlətməyə başlayırsan. amma bütün bunların yanında özünlə qürur duyursan. hər şey yaxşı olacaq. bircə qışdan çıxa bilsək, hər şey düzələcək, sözlük.

ümid ən böyük pislikdir çünki işgəncəni uzadır

tam-tamına razılaşdığım aforizm. ümid sadəcə müvəqqəti təsəllidi. dörd ay bundan öncə həyatımda müəyyən hadisələr baş vermişdi. əslində bitmişdi amma niyəsə mən dörd ay nəyəsə ümid edirdim. amma bu ümid məni yaşatmırdı. həyatımın ən pis depressiyasını yaşadım dörd ay ərzində. adam istəyir ki, yox olsun, ümidlər bitdiyi anda yenidən peyda olsun. məhv olmaq istəyirdim. qarşıma məqsəd qoyduğum hər şeydən imtina etmişdim. bir növ kliniki ölüm istəyirdim. uzun müddət heçnə ilə məşğul olmaq istəmirdim, ki onsuzda olmurdum. bir nöqtəyə tuşlanıb düşünməyə ehtiyacım var idi. işə getmək , dostlarla görüşmək istəmirdim, heç kimlə danışmırdım, bir müddət sosial şəbəkələrdən də uzaq durmuşdum. ən sevdiyim filmlər idi amma onlara belə baxmırdım. həqiqətən bir şeyə ümid etmək adamı öldürmür, süründürür. elə bil ölmək üzərəsən amma can verirsən. amma yaxşı ki canımı qurtara bildim. dörd aydan sonra ümidlərimi öldürəcək konkret bir şey tapdım. daha doğrusu hər şeyi olduğu kimi qəbul etməyə başladım. necə gözəl hissdi ümidlərin yox olması. adamın içinə dərin rahatlıq çökür. ruhun dincəlir. elə bil yenidən doğulmusan. ya da başqa ölkədəsən, həyatını yenidən yaşamağa başlayırsan. yeni məqsədlər yaranır. xoşbəxt olursan həqiqətən. çalışın heç vaxt ümidlə yaşamayın.

yazarların paylaşmaq istədikləri musiqilər

indi bura atacağım musiqi adamı məhv edir. qulaq asanda bədənim bütün titrəyir, ürəyim tez-tez döyünür, ya da donub qalıram, nəfəsim kəsilir həm də gözlərim dolur, eyni zamanda xoşbəxt oluram. məni düşünməyə vadar edir. üç gündür tapmışam bu musiqini, daha doğrusu qrupu. gaspar noe sənə nə deyim mən bilmirəm amma kurt vonnegut müəllim deyir ki, Tanrının varlığını kifayət qədər sübut edəcək bir şey varsa, o da musiqidir.

Funkadelic- Maggot Brain

(youtube: )

badbadnotgood

2010-cu ildə yaranmış kanada qrupu. üzvləri klavişdə Matthew Tavares, bassda Chester Hansen, drumda isə Alexander Sowinskidir. qrup hip-hop, jazz janrlarının qarışığında ifa edir. qrupun indiyənə kimi 4 albomu çıxıb. ən maska albomu isə III dür. bu qrupun rəsmi saytıdır. girib bütün albomlarına qulaq asa, bioqrafiyası haqqında oxuya bilərsiz. zəhlətökənlik etmək istəmirəm. deməyim odur ki, belə bir qrup mövcuddur yəni -* dinləməyə isə ilk Can't Leave The Night musiqisi ilə başlayın məncə.

fahrenheit 451

rey bredbery kitabı çox gözəl yazıb. kitab o qədər axıcıdır ki, adam bilmir nə vaxt başlayıb nə vaxt bitirdi. o qədər gözəl, dərin cümlələr var ki, əlimdən karandaş düşmürdü. kitabı oxuyub qurtarandan sonra böyük ümidlə filmini açdım baxım amma kaş baxmayaydım. trüffo niyə belə sıxıcı, belə lokanik çəkib filmi anlamadım. yekəbaşlıq çıxacaq amma görəsən utanıb heç çəkdiyi filmdən? səhv etmirəmsə, trüffonun ilk rəngli filmi olub. kitabdakı bəzi adlar filmdə dəyişilib, bəzi səhnələr çıxarılıb. aktyorlar çox süni oynuyurdu. hələ filmin başlanğıcında klarissa ilə monteqin birgə yol ilə gedə-gedə söhbəti gedir. təbii ki, aralarındakı dialoq kitabdakı kimi dolğun deyil. ən sarsıdıcı səhnə klarissanın "siz xoşbəxtsiniz?" sualını verib cavabını gözləmədən çıxıb getdiyi səhnədir. amma mən kitabı oxuyanda o səhnəni başqa cür təsəvvür etmişdim. filmdə necə quru, sönük, süni alındısa elə həmin hissədən filmin sona çatmasını gözlədim. əl-qərəz filmini heç sevmədim amma yenə də fikirlər və zövqlər müxtəlifdir deyib susuram. kitabını amma mütləq və mütləq oxuyun.

bir də kitabın sonuna yaxın belə bir cümlə var: "mövcud olmuş ən dərin qəbri tapıb bütün müharibələri birdəfəlik orada basdıracağıq"

edit: üzr istəyirəm amma filmdə yeganə sevdiyim səhnə monteq klarissanın evinin önündə(filmi çoxdan izləmişəm deyə tam yadımda qalmayıb) olanda, həmin hissədə qonşuların evlərinin damlarını göstərdilər və sonda klarissanın. qonşularının hamısının damında televizor antenaları var idi bircə klarissagilin evindən başqa. məncə aydındır nə demək istədiyi -* bu səhnə kitabda yoxdu amma

bayatı şiraz

bu bayatı şiraz məni məhv edir də.

Tacirin uşaq olanda oxuduğu bayatı şiraz muğamı

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

camille claudel

8 dekabr 1864-cü ildə doğulan fransız heykəltəraş qadın.

uşaqlığından daş və palçıqla oynama marağı, gələcəyin qabiliyyətli heykəltəraşının taleyini təyin etdi. anası heç vaxt qızının sənət eşqini dəstəkləməsə də, atası həm maddi həm də mənəvi cəhətdən həmişə camille-in yanında idi. heykəltəraşlıq təhsilini almaq üçün 1881-ci ildə parisə köçdülər və academie colarossi’də heykəltəraş alfred boucher’dən dərs almağa başladı. o vaxtlar qadınların böyük akademiyalarda təhsil alması qadağan idi, qız tələbələr böyük sənətkarların özəl emalatxanalarında dərs alırdılar. auguste rodinlə ( məşhur düşünən adam heykəlinin yaradan ) elə burda tanış olurlar. bir qrup gənc qadın sənətçi ilə birlikdə rodinin emalatxanasında heykəl dərslərinə qatılmağa başladı.

camillə münasibəti başlayanda rodin, rose beuret’lə iyirmi illik evli idi. evliliyi yaxşı getmirdi. camille ilə yaxınlaşması ikisi üçün də dönüş nöqtəsi oldu. birlikdə bir çox işə imza atdılar. rodin bu tarixlərdə böyük əsəri "cəhənnəmin qapıları "nı yaratdı. bu əsərin böyük əksəriyyətinin camille-ə aid olduğu rəvayət edilirdi. təbii ki, "cəhənnəm qapıları" ilk deyildi, rodin sənətçinin bir çox əsərlərinə sahiblənmişdir. bu dönəmlərdə qabiliyyəti rodindən daha çox olmasına baxmayaraq, həmişə onun kölgəsində qalan camille, bir də qeyri-qanuni birlikdəliyindən hamilə qaldı. amma keçirdiyi qəza nəticəsində uşağını itirdi və bu böyük depressiyanın başlanğıcı oldu. belə yaşam tərzinin normal qarşılanmadığı o dövrlərdə anası camille-dən imtina etdi və camille evdən çıxmağa məcbur oldu. beləliklə rodinlə birlikdə yaşamağa başladı, amma bu 1898-ci ilə qədər davam elədi.

rodinin qadınlara qarşı kobud rəftarı və camille-i özünə ən böyük rəqib görməsi şiddətli mübahisələrə səbəb olurdu. ən sonunda yoluna tək başına davam etməyi qərara alan camille, rodini tərk etdi. amma bu ayrılıq camille üçün olduqca ağrılı bir dövrün də başlanğıcı oldu. bu ərəfələrdə ən böyük əsərlərini- "vals", "clotho", "sakuntala" və s yaratdı. məşhur sənət tənqidçisi octave mirbeau‘nun dediyi kimi "qadın dahi idi". başlanğıc işlərində rodinin təsiri görülməkdədir. amma rodinlə ayrıldıqdan sonra sənəti, daha azad qalmış klassik heykəldən uzaqlaşaraq art nouveauya yaxınlaşmışdır. "olğunluq çağı " adlı əsərində rodinlə olan ayrılığının bütün ağrılarını əks etdirən sənətçi ayrıca heykəldə oniks materialını ilk istifadə edən heykəltəraşdır.

heykələ ruh verən heykəltəraş kimi tanınan camille üçün bütün qısqanclıqlara baxmayaraq rodin belə deyir; "ona qızılı harada tapacağını dedim. amma tapdığı qızıl öz içində idi"

camille 1898-ci ildən sonrakı dövründə, həm bir qadın sənətçi olaraq yaşadığı əsri, həm də şəxsi həyatındakı problemlər baxımdan yalnız qaldı. ən böyük dəstəkçisi atasını itirdi, ona böyük heyranlıq bəsləyən qardaşı diplomat olduğu üçün çinə köçdü. üstünə bir də qarşılamaqda çətinlik çəkdiyi maddi problemlər əlavə edildikdə camille'in ruhi sağlamlığı gedərək pozulmağa başladı. bir müddət sonra ciddi paranoyya əlamətləri göstərdiyi və ağıl sağlamlığını itirdiyi səbəbiylə ailəsi tərəfindən, rodinin də dəstəyiylə xəstəxanaya yatırıldı. rəvayətə görə əsərlərini və fikirlərini oğurlamaqla günahlandırdığı rodin, onu daha böyük qabiliyyət olduğu üçün və özünü keçməsinin qarşısını almaq üçün xəstəxanaya yatırtmışdır. xəstəxanada heykəl düzəltməyə belə icazə vermirdilər.

1920-ci ildə həkimi ailəsinə qızlarını evə qəbul etmələri üçün məktub yazdı amma anası və bacısı ondan imtina etmişdilər deyə məktuba cavab belə vermədilər. qardaşı paul( həm də şair idi) beş ildən bir onun yanına ziyarətə gəlirdi. camille claudel 1943-cü il 19 oktyabrda 30 ilini ağıl xəstəxanasında keçirdikdən sonra tək öldü. çox böyük qabiliyyətindən danışılan bu qadın, cəmiyyət və ailə tərəfindən eyni dərəcədə şanslı olmadı. özünün də dediyi kimi canavarların gəmirdiyi bu böyük qabiliyyət ən dərin meyvələrini vermədən yox oldu.

və son olaraq "bu qədər tənha qalmaq üçün nə etdim?"

camille claudel haqqında iki film çəkilib; 1-ci 1988-ci ildə çəkilən bruno nuyttenin filmi, digəri də bruno dumontun 2013-cü ildə çəkdiyi "camille claudel, 1915" adlı filmi. hər iki filmə baxmağınız məsləhətdir. ki mən bu filmlərdən sonra camille claudeli tanımışam.

bir də bill fayin "camille " mahnısını bonus olaraq atıram bura -*

ingmar bergman

Hərdən çox yazığım gələn rejissor.

Bergman uşaqlıq dövründə anasına qarşı eşq deyə biləciyimiz səviyyədə sevgi bəsləmişdir. Ki bu vəziyyəti Avtobioqrafik əsəri " The Magic Lantern" də belə ifadə edir: "uşaqlıq şəkillərimə baxanda lupa ilə anamın üzünü incəliyir, çoxdan silinmiş hislərimi geri qaytarmağa çalışıram. Bəli, anamı çox istədim və bu şəkildə geniş alnının ortasından ayrılmış gur saçları, oval üzü, tünd rəng formalı qaşlarının altındakı içdən baxışı və balaca əlləriylə anam çox çəkicidir." Bu oedipus kompleksini əlbəttə ki, filmlərində də görürük. Bergman filmlərində həmişə qadınların tərəfində durmuş, onları yüksəltmiş və ön planda tutmuşdur. kişi xarakterləri isə həmişə anaya möhtac uşaq kimi göstərilmişdir.

Qəribəsi odur ki, Bergman yenə eyni adlı əsərində anası haqqında bu ifadələri yazır: "dörd yaşımdakı ürəyim ona olan bağlılıqla tükənirdi. anama aşırı bağlılığım onu narahat edirdi, həm də əsəbləşdirirdi. Çox vaxt soyuq, biganə sözlərlə məni yanından uzaqlaşdırırdı. Hirsimdən ağlayırdım."

anasına qarşı bu duyğu qarmaqarışığı "Persona" filmində tibb bacısı alma tərəfindən belə dilə gətirilirdi: "körpəvin ölümünü istədin. ölü doğan körpən olmağını istədin. Doğuş uzun və çətin oldu. günlərlə əziyyət çəkdin. sonda uşaq forsepsin köməkliyi ilə dünyaya gəldi. ağlayan uşağına dəhşətlə baxdın və mızıldandın: "dərhal ölə bilmərsən?" Amma o yaşadı. Uşaq gecə-gündüz ağladı. Amma sən ondan iyrənirdin. Qorxurdun. Axırda süd anası uşağa baxmağa başladı. Xəstə yatağını tərk edib teatra dönə biləcəkdin. amma iztirabın bitməmişdi. uşaq qəribə amma şiddətli sevgiylə anasına bağlı idi. ümidsizcə müqavimət göstərdin. çünki qarşılıq verə bilməyəcəyini bilirdin. "

Göründüyü kimi Bergman, filmlərində nə keşiş olan atasını tənqid etməkdən nə də anasına qarşı duyduğu sevgi və hirsdən bəhsdən geri durdu. O hər zaman öz dünyasını insanlara təqdimetmə cəsarətini göstərə bilmişdi.

tor kitab evi

təxminən bir ay olar Sumqayıtda açılan kitab evi. Hamımızın bildiyi kimi Sumqayıtda Xan müəllimin kitab evi daha çox tanınır amma burdan da siz istədyiniz kitabı sifariş edə, ala və прокатa götürə bilərsiz. ən üstün cəhəti isə ümumiyyətlə bakıda da, sumqayıtda da filmlər haqqında kitab tapmaq olmur. amma tor kitab evində yetərincə filmlər haqqında kitab tapa bilərsiz. özdə normal qiymətindən yarı qiymətinə. məsələn bu kitab 45 manatdı normalda amma mən 22 manata almışam. çox əjdaha kitablar var valla. gedin alın, oxuyun.

ünvanı qeyd edim: Nizami Gəncəvi küç, Cavid Tm-in yanı, 25 n. məktəbə gedən yol.
loru dildə izah edim. deməli cavid mall yazısının düz qabağında dayananda yolun digər tərəfində ara yol var. həmin ara yoldan 5-6 addım aralıda yerləşir.

facebook səhifəsi

stromae

xərçəng xəstəliyi üçün oxuduğu mahnısı ilə məni məndən alan belçikalı ifaçı. mahnıya çəkilən klip, mahnının sözləri dəhşətdir. paxıllıq çəkirəm, bu klipi çəkmək rejissorun ağlına necə gəlib axı. klipdə özü də rolu çox gözəl ifa edir. əslində belə mövzusu olan mahnının klipindən yazmaq yaxşı çıxmır amma yenə də.

(youtube: )

yazarların paylaşmaq istədikləri musiqilər

ülviyyə vəliyeva- xəyallar

(youtube: )

keçmişi xatırlamaq

ən ümdə sənətim. heçnədə bu qədər professional deyiləm. saatlarca oturub keçmişi saniəsinə kimi xatırlaya bilərəm. keçmişdən aşırı dərəcədə asılı qalan insan üçün bu normaldı amma eyni zamanda xoşdur. keçmişə dair bu gün olan hər şeyi, hamını bacardıqca qorumağa çalışıram. Heçnə olmasa yaşamaq mənasızlaşar mənim üçün yəqinki. məsələn adi şeylər misal gətirim;

5 ildi üzünü görmədiyim köhnə sevgilimin simasını xatırlamıram artıq amma nömrəsini bütün sosial şəbəkələrdə şifrəyə qoymuşam. elə bilirəm nömrəni unutsam 5 il öncəki keçmişimi unudacam. hər may ayında da ənənəyə sadiq qalaraq həmin insanı sevirəm yenidən.

keçim başqa misala; facebbokda paylaşdığım musiqiləri dinləmədən , yazdığım uzun yazıları oxumadan ya da dərk etmədən like edənlər var, ki bunlar ya mənim sinifyoldaşım, ya qonşu qızlarıdır və s. hər dəfə like edəndə əsəbləşirəm hər dəfəsində lövhələrinə girib dostluqdan silməyə çalışanda "bunlar mənim keçmiş, uşaqlıq xatirələrimdi" deyib dayanıram. elə bilirəm keçmişi xatırlamaq istəyəndə onları tapa bilməsəm, nəsə məndən alıb götürəcəklər. onlar var deyə keçmişə rahat qayıdıb, həmin illəri yaşaya bilirəm. ona görə onlara toxunmuram, qoy keçmişdə qalsınlar istədiyim vaxtda xatırlaya bilim deyə.

digər misal; bağçadan bir yerdə böyüdüyüm, məktəbdə eyni sinifdə oxuduğum qız dostum var. artıq neçə ildir məktəbi bitirməyimizə baxmayaraq münasibətimiz hələ də qalır. çox yaxınıq yenə. sözüm bunda deyil. 5-6 ay öncə həmin qız dostum nişanlandı, artıq toya hazırlaşırdıq. sonradan problemlər çıxdı deyə nişanı qaytarmağa məcbur oldu. vəziyyət o həddə çatıb ki, mən nişanı qaytarmağına sevinirəm. sevinirəm ki, onla əlaqəm kəsilmiyəcək, yenə uşaqlıq xatirəm yanımda olacaq. yenə bərabər məktəb illərini yada salıb nostalji yaşayacayıq.

Bu gün də məşğələyə getdiyim günləri, məşğələ uşaqlarını yada salaraq nostalji yaşamışam. yaşamaqla kifayətlənmiyib heç olmaya 6 nəfərlə görüşə bilmişəm. düzdür heçnə əvvəlki kimi deyil amma olsun mənim üçün bu da gözəl hisdir.

mono-nostalghia

(youtube: )