S Ö Z A L T I

1986 klivlend şar festivalı | tarix

balloonfest'86 kimi də bilinən festival 1,5 milyon şar ilə guinnessin dünya rekordunu təzələsə də, ardınca baş verənlərdən sonra bir faciə olaraq adlandırıldı. united way of cleveland adlı şirkət dünya rekordunu təzələmək üçün abş-ın klivlend şəhərində böyük bir torun altına helium qazı ilə doldurulmuş şarlar buraxdı. günlərlə insanlar tərəfindən doldurulan şarların sayı milyon yarımı keçmişdi. şarların havaya buraxılacağı gün üçün yağış proqnozu verilmişdi. buna görə də şirkət şarların planlaşdırılan vaxtdan qabaq buraxılmasına qərar verdi və yağış başlamadan dünya rekordu qırıldı.

helium qazı ilə doldurulmuş şar sönənə qədər havada qalır. fəqət şarlar hələ havada olarkən proqnozlaşdırılan külək və yağış eri gölündən şəhərə doğru gəldi və soyuq hava cəbhəsində onlarla toqquşan şarlar bir anda yerə düşməyə başladı. növbəti günlərdə də şarların bir qisminin eri gölünün kanada sahillərində yerə düşdüyü bildirildi.

şarların yerə düşməsi nəticəsində quru və su yolları tutuldu, burke lakefront havalimanı yarım saat öz fəaliyyətini dayandırdı. həmin gün dənizə çıxan və bir müddət sonra ailələri tərəfindən itkin düşdüyü bildirilən iki balıqçının axtarışı da şarların yerə enməsi nəticəsində ləngidi və nəticədə axtarışlar dayandırıldı. bir neçə gün sonra balıqçıların nəşi sahilə çıxdı. balıqçılardan birinin xanımı bu festivalı təşkil edən şirkətə 3,2 milyon dollarlıq iş açsa da, daha sonra aralarında razılaşdılar.

bununla yanaşı ohayo ştatının medina əyalətində louise nowakowski adlı qadının otlaq sahəsinə düşən şarlar qadının ərəb atlarının qorxmasına və yaralanmasına səbəb oldu. louise də şirkətə 100 min dollarlıq dava açsa da, onlar da iş böyümədən öz aralarında razılaşdılar.

uzun müddət unudulmayan bu festival guinnessin rekordlar kitabının 1988-ci ildə çap olunmuş nüsxəsində "indiyə qədərki ən böyük kütləvi şar buraxılma hadisəsi" adını qazandı və rəsmi statistikaya görə şarların sayı 1,429,643 idi.

i̇qbal bano | musiqi

1928-ci ildə (bəzi mənbələrə görə 1935-ci ildə) Dehlidə anadan olmuş müğənni. o daha çox qəzəl oxumaqda ixtisaslaşmış və Malika-e-Ghazal, yəni "Qəzəl kraliçası" adı ilə Hindistanda və Pakistanda məşhurlaşmışdır.
1952-ci ildə Pakistana köçür və burada evlənir. Evlənərkən yoldaşından heç vaxt ondan oxumağı kəsmək tələbi etməməsini, əksinə onu dəstəkləməsi üçün söz verməsini istəyir, yoldaşı ölənə qədər verdiyi sözü tutur. Artıq 1950-ci illərdə bir "star" olur. O, urdu dili ilə yanaşı fars dilində də qəzəllər oxuyub. Həmçinin, qəzəllərdən savayı acların halına acıyan şeirlər də ifa etmişdir.
Pakistanda Məhəmməd Ziya-ül-Həqqin hakimiyyətə gəlməsi ilə cəmiyyətin islamlaşdırılmasına başlanılır. Əlbəttə, şəxslərin, xüsusən qadınların geyimləri ilə bağlı məhdudiyyətlər qoyulur. Bunlardan biri də islama zidd olması səbəbi ilə saridir. Sari bilindiyi kimi Hindistan, Pakistan və yarımqitədəki digər ölkələrin milli geyimi sayılır.
Bu qərardan çox keçmədən İqbal Bano 13 fevral 1986 (və ya 1985) tarixində Lahorda, Al-Hamra Hall-da protest rəmzi olan qara rəngli sari geyinib auditoriya qarşısına çıxdı. Həmin tədbir əslində tanınmış şair Faiz Əhməd Faizin ildönümünün qeyd edildiyi tədbir idi və Faiz də rejimdən kamını almışdı. O, anti-faşist və mütərəqqi şeirlərinə və Zülfüqar Əli Bhutto ilə olan əlaqəsinə görə Ziya rejimi tərəfindən təqiblərə məruz qalmışdı. * 1984-cü ildə vəfat edib . Tədbirdə Bano şairin Hum Dekhenge (biz görəcəyik) qəzəlini rejimə qarşı səsləndirir. Bu, Banonun səhnədən və konsertlərdən uzaqlaşdırılmasına səbəb olur. Rəsmi etirazlara baxmayaraq, o, gizli polisin girişi olmayan bağ evlərində tamaşaçılar üçün çıxış etməyə davam etdi.
Bu gün - 21 aprel Pakistanda İqbal Banonun şərəfinə "Qara sari günü"dür.

2019-cu ildə İqbal Banonun 81 yaşına həsr olunmuş Quql dudl

davide moscardelli | idman

(bax: maraqlı faktlar)
verdiyi sözlərdən ötürü 7 il boyunca saqqalını qırxa bilməyən keçmiş italyan hücumçu.

2 fevral 2013 tarixində "bologna avropa turnirlərində iştirak edənə qədər saqqalımı uzadacağam" dedi və bologna avropada oynaya bilmədi. sonra lecce-ə transfer olduqdan sonra əgər lecce serie b-ə çıxarsa qırxacağını dedi. lecce həmin il serie b-ə çıxa bilmədi. sonra transfer olduğu arezzo serie b-ə yüksələrsə üzünü qırxacağını dedi. amma o da olmadı. və 2020-ci ildə 40 yaşında karyerasını bitirdi. o karyerasını bitirəndən sonra bu il bologna 32 turdan sonra 59 xalla 4-cü yerdədir və yəqin ki avropaya gedəcəklər(avropaya getmək üçün ən az 7-ci olmaq lazımdır). lecce isə 2018-də serie b-ə hətta 2019-da serie a-a yüksəldi. elə yəqin komandaları onun saqqalının ağırlığı geri salırmış. indilərdə isə məşqçilər korpusunda işləyən davide saqqal saxlamaqdan xoşu gəldiyini və mırta saxlayacağını dedi. saqqal uzatmamışdan əvvəl isə belə görünürdü:

stolipin qalstuku | tarix

stolipin çar rusiyası dövründə nazirlərdən biri idi, və əsas da aparıcı adam idi. tarixə stolipin islahatları adı ilə də düşmüşdü. amma bu islahatların bir qara tərəfi də var idi ki, o çoxlu insanlar öldürürdü. stolipin qalstuku isə onun qərarı ilə boyunlara keçirilmiş edam ipinə deyilirdi. (bax: qəribə deyimlər)

edip | mədəniyyət

Yunan mifologiyasında atasını bilmədən öldürərək * öldürdüyü adamın öz atası olduğunu bilməyib və anası ilə evlənmiş Thebes kralı.

Rəvayətə görə, edipin atası louis gələcəkdə oğlu tərəfindən öldürüləcəyi haqqında xəbərdarlıq alır. Buna görə oğlu edip doğulan zaman onu cithaeronda ölümə tərk edirlər. Lakin çobanlardan birinin uşağa yazığı gəlir və öz övladları kimi böyüdürlər.
Edip Thebesə gedən zaman yolda atası louis ilə qarşılaşır və onu öldürür. Thebes yolundakı sfinks insanlara suallar verir, cavab verə bilməyənləri öldürürmüş. Edip bütün suallara cavab verdiyindən, sfinks özünü öldürür. Edip thebesə gələrək özünü kral elan edir və dul qalmış anası ilə evlənir* Anası olduğunu bilmədən . Homerin dediyinə görə, edip həyat yoldaşının əslində anası olduğunu öyrəndikdən sonra özünü asmışdır.
Edip anasına qarşı olan istəyi və onunla evlənməsi ilə Freudun edip kompleksi anlayışına da ilham olmuşdur.

1986 klivlend şar festivalı | tarix

(youtube: )

i̇qbal bano | musiqi

17 noyabr inqilabçı təşkilatı ★ wiki

17 noyabr inqilabçı təşkilatı (ingilis: revolutionary organization 17 november, yunan: επαναστατική οργάνωση 17 νοέμβρη, epanastatiki organosi dekaefta noemvri) qısaca 17n və ya n17 olaraq da adlanır. təşkilat marksist-leninist xəttdə olub 1973-ci ildə qurulmuşdur, 2002-ci ildə həbs olunmalar və üzvləri haqqındakı davalarla birlikdə təşkilatın dağıldığı düşünülür. təşkilat abş hədəflərinə və yunan hökumət binalarına hücumlar təşkil etməklə adını eşitdirmişdir.

1975-ci ildə ciain afinadakı şefi richard welch-i evinin qarşısında silahlı hücum nəticəsində öldürürlər. ümumiyyətlə abş ilə əlaqəli hədəfləri əsas hədəf olaraq seçirlər. qrup anti-amerikançı olduğu kimi eyni zamanda türkiyə və nato əleyhdarıdır. 17 noyabr təşkilatı, 19 abş hədəfiylə birlikdə türklərə qarşı 9 hücum təşkil etmiş və onlarla abş-a yaxın təşkilat, təşkilatlara hücum etmişdir. ayrıca sağçı-yunan qruplara və şirkətlərə də hücumlar təşkil etmişdir.

təşkilat bunların xaricində yeni demokratiya üzvü pavlos bakoyannisi afina mərkəzində atəş edərək öldürmüşdür. 17n, yunanıstandakı abş qurumlarının bağlanılması, türk əsgərinin kiprdən çəkilməsini və yunanıstanın ab və nato ilə əlaqələrini kəsməsini məqsəd qoyub özünə.

təşkilat, hristodulos ksirosun 2014 milad icazəsində fərarilik etməsiylə birlikdə təkrardan silahlı mübarizəyə başlayacağını yayıb.
* beklemedeyiz aqalar

davide moscardelli | idman

stolipin qalstuku | tarix

edip | mədəniyyət

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

kitsch | etimologiya

millətçi vs milliyətçi | fəlsəfə

dozimetr | elm

qızıl standartı sistemi ★ wiki

1820-ci illərdə ingiltərədə gümüş standartı və bimetalizmi əvəz etmiş valyuta sistemi. qızıl standartının dəqiqliklə hansı dövrü əhatə etdiyi müzakirə mövzusudur lakin əsas olaraq klassik qızıl standartı erası adlanan 1880-1914-cü illər arası götürülür. qızıl standartı bütün dünya valyutalarının qızıla indeksləşdirilməsi deməkdi və beləliklə bütün valyutalar qızıla indeksləşdirilir və digər valyutalar da bir-birinə. məsələn, bir amerikan dolları 2 qram qızıldı, bir ingilis funt-sterlinqi 4 qram qızıl. bu halda 1 ingilis funt-sterlinqi 2 amerikan dollarıdı.
bankçılıq sistemi sayəsində qızıl standardı dövründə insanların qızılla gəzməklərinə ehtiyac yox idi. məsələn 50 dollarlıq çeki pulla dəyişmək istəyəndə bankınız 50 dollar dəyərində qızıl təmin etməli idi. yəni bir qarantiya var idi. indi kimi axşam yatıb səhər duranda 10.000 manatdan 1000 manat itirmirdin. elə qızıl standartının ən üstün cəhəti inflyasiyanın bir qayda olaraq 0-1 arasında olması və heç vaxt iki rəqəmli olmaması idi.
ideal bir sistemdə pul təklifi* dövriyyəyə buraxılan pul istehsaldakı artışla düz mütənasibdir və burada pul təklifinə dövlət müdaxiləsi mümkün deyildir. 19-cu əsrin sonlarındakı böyümə sürəti, mal və xidmətə olan tələb pul təklifinin bu tələbi qarşılaya bilməməsi qorxusu yaratdı. daha sonra birinci dünya müharibəsi ərəfəsində abşdan başqa heç bir ölkənin əlində xərcləri qarşılayacaq qədər qızıl qalmaması səbəbilə klassik qızıl standartı erası sona çatdı, avropa ölkələri valyutalarının qızıl dəyərlərini azaltsalar da bu işə yaramadı və qızıl standartını tərk etdilər. yalnız abş dolları qızıla bağlı olaraq qaldı, digər valyutalar isə dollara görə dəyişdilər və 1914-24-cü illər dollar standardı adlandı. daha sonra yenidən qızıl standartına keçmək cəhdləri boşa çıxdı, qismən bretton-vuds, yamayka konfransı ilə isə tamamilə qızıl standartı ləğv olundu və pul təklifi bir qrup şəxsin əlinə keçdi.
p.s əslində qızıl standartı dövründə də fırıldaqçılıq varıydı, bu ayrı entry mövzusudu, bank olan yerdə başqa cür qeyri-mümkündü yəqin.

futhark | mədəniyyət