S Ö Z A L T I

1986 klivlend şar festivalı | tarix

balloonfest'86 kimi də bilinən festival 1,5 milyon şar ilə guinnessin dünya rekordunu təzələsə də, ardınca baş verənlərdən sonra bir faciə olaraq adlandırıldı. united way of cleveland adlı şirkət dünya rekordunu təzələmək üçün abş-ın klivlend şəhərində böyük bir torun altına helium qazı ilə doldurulmuş şarlar buraxdı. günlərlə insanlar tərəfindən doldurulan şarların sayı milyon yarımı keçmişdi. şarların havaya buraxılacağı gün üçün yağış proqnozu verilmişdi. buna görə də şirkət şarların planlaşdırılan vaxtdan qabaq buraxılmasına qərar verdi və yağış başlamadan dünya rekordu qırıldı.

helium qazı ilə doldurulmuş şar sönənə qədər havada qalır. fəqət şarlar hələ havada olarkən proqnozlaşdırılan külək və yağış eri gölündən şəhərə doğru gəldi və soyuq hava cəbhəsində onlarla toqquşan şarlar bir anda yerə düşməyə başladı. növbəti günlərdə də şarların bir qisminin eri gölünün kanada sahillərində yerə düşdüyü bildirildi.

şarların yerə düşməsi nəticəsində quru və su yolları tutuldu, burke lakefront havalimanı yarım saat öz fəaliyyətini dayandırdı. həmin gün dənizə çıxan və bir müddət sonra ailələri tərəfindən itkin düşdüyü bildirilən iki balıqçının axtarışı da şarların yerə enməsi nəticəsində ləngidi və nəticədə axtarışlar dayandırıldı. bir neçə gün sonra balıqçıların nəşi sahilə çıxdı. balıqçılardan birinin xanımı bu festivalı təşkil edən şirkətə 3,2 milyon dollarlıq iş açsa da, daha sonra aralarında razılaşdılar.

bununla yanaşı ohayo ştatının medina əyalətində louise nowakowski adlı qadının otlaq sahəsinə düşən şarlar qadının ərəb atlarının qorxmasına və yaralanmasına səbəb oldu. louise də şirkətə 100 min dollarlıq dava açsa da, onlar da iş böyümədən öz aralarında razılaşdılar.

uzun müddət unudulmayan bu festival guinnessin rekordlar kitabının 1988-ci ildə çap olunmuş nüsxəsində "indiyə qədərki ən böyük kütləvi şar buraxılma hadisəsi" adını qazandı və rəsmi statistikaya görə şarların sayı 1,429,643 idi.

i̇qbal bano | musiqi

1928-ci ildə (bəzi mənbələrə görə 1935-ci ildə) Dehlidə anadan olmuş müğənni. o daha çox qəzəl oxumaqda ixtisaslaşmış və Malika-e-Ghazal, yəni "Qəzəl kraliçası" adı ilə Hindistanda və Pakistanda məşhurlaşmışdır.
1952-ci ildə Pakistana köçür və burada evlənir. Evlənərkən yoldaşından heç vaxt ondan oxumağı kəsmək tələbi etməməsini, əksinə onu dəstəkləməsi üçün söz verməsini istəyir, yoldaşı ölənə qədər verdiyi sözü tutur. Artıq 1950-ci illərdə bir "star" olur. O, urdu dili ilə yanaşı fars dilində də qəzəllər oxuyub. Həmçinin, qəzəllərdən savayı acların halına acıyan şeirlər də ifa etmişdir.
Pakistanda Məhəmməd Ziya-ül-Həqqin hakimiyyətə gəlməsi ilə cəmiyyətin islamlaşdırılmasına başlanılır. Əlbəttə, şəxslərin, xüsusən qadınların geyimləri ilə bağlı məhdudiyyətlər qoyulur. Bunlardan biri də islama zidd olması səbəbi ilə saridir. Sari bilindiyi kimi Hindistan, Pakistan və yarımqitədəki digər ölkələrin milli geyimi sayılır.
Bu qərardan çox keçmədən İqbal Bano 13 fevral 1986 (və ya 1985) tarixində Lahorda, Al-Hamra Hall-da protest rəmzi olan qara rəngli sari geyinib auditoriya qarşısına çıxdı. Həmin tədbir əslində tanınmış şair Faiz Əhməd Faizin ildönümünün qeyd edildiyi tədbir idi və Faiz də rejimdən kamını almışdı. O, anti-faşist və mütərəqqi şeirlərinə və Zülfüqar Əli Bhutto ilə olan əlaqəsinə görə Ziya rejimi tərəfindən təqiblərə məruz qalmışdı. * 1984-cü ildə vəfat edib . Tədbirdə Bano şairin Hum Dekhenge (biz görəcəyik) qəzəlini rejimə qarşı səsləndirir. Bu, Banonun səhnədən və konsertlərdən uzaqlaşdırılmasına səbəb olur. Rəsmi etirazlara baxmayaraq, o, gizli polisin girişi olmayan bağ evlərində tamaşaçılar üçün çıxış etməyə davam etdi.
Bu gün - 21 aprel Pakistanda İqbal Banonun şərəfinə "Qara sari günü"dür.

2019-cu ildə İqbal Banonun 81 yaşına həsr olunmuş Quql dudl

davide moscardelli | idman

(bax: maraqlı faktlar)
verdiyi sözlərdən ötürü 7 il boyunca saqqalını qırxa bilməyən keçmiş italyan hücumçu.

2 fevral 2013 tarixində "bologna avropa turnirlərində iştirak edənə qədər saqqalımı uzadacağam" dedi və bologna avropada oynaya bilmədi. sonra lecce-ə transfer olduqdan sonra əgər lecce serie b-ə çıxarsa qırxacağını dedi. lecce həmin il serie b-ə çıxa bilmədi. sonra transfer olduğu arezzo serie b-ə yüksələrsə üzünü qırxacağını dedi. amma o da olmadı. və 2020-ci ildə 40 yaşında karyerasını bitirdi. o karyerasını bitirəndən sonra bu il bologna 32 turdan sonra 59 xalla 4-cü yerdədir və yəqin ki avropaya gedəcəklər(avropaya getmək üçün ən az 7-ci olmaq lazımdır). lecce isə 2018-də serie b-ə hətta 2019-da serie a-a yüksəldi. elə yəqin komandaları onun saqqalının ağırlığı geri salırmış. indilərdə isə məşqçilər korpusunda işləyən davide saqqal saxlamaqdan xoşu gəldiyini və mırta saxlayacağını dedi. saqqal uzatmamışdan əvvəl isə belə görünürdü:

stolipin qalstuku | tarix

stolipin çar rusiyası dövründə nazirlərdən biri idi, və əsas da aparıcı adam idi. tarixə stolipin islahatları adı ilə də düşmüşdü. amma bu islahatların bir qara tərəfi də var idi ki, o çoxlu insanlar öldürürdü. stolipin qalstuku isə onun qərarı ilə boyunlara keçirilmiş edam ipinə deyilirdi. (bax: qəribə deyimlər)

edip | mədəniyyət

Yunan mifologiyasında atasını bilmədən öldürərək * öldürdüyü adamın öz atası olduğunu bilməyib və anası ilə evlənmiş Thebes kralı.

Rəvayətə görə, edipin atası louis gələcəkdə oğlu tərəfindən öldürüləcəyi haqqında xəbərdarlıq alır. Buna görə oğlu edip doğulan zaman onu cithaeronda ölümə tərk edirlər. Lakin çobanlardan birinin uşağa yazığı gəlir və öz övladları kimi böyüdürlər.
Edip Thebesə gedən zaman yolda atası louis ilə qarşılaşır və onu öldürür. Thebes yolundakı sfinks insanlara suallar verir, cavab verə bilməyənləri öldürürmüş. Edip bütün suallara cavab verdiyindən, sfinks özünü öldürür. Edip thebesə gələrək özünü kral elan edir və dul qalmış anası ilə evlənir* Anası olduğunu bilmədən . Homerin dediyinə görə, edip həyat yoldaşının əslində anası olduğunu öyrəndikdən sonra özünü asmışdır.
Edip anasına qarşı olan istəyi və onunla evlənməsi ilə Freudun edip kompleksi anlayışına da ilham olmuşdur.

1986 klivlend şar festivalı | tarix

(youtube: )

i̇qbal bano | musiqi

davide moscardelli | idman

stolipin qalstuku | tarix

edip | mədəniyyət

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

kitsch | etimologiya

millətçi vs milliyətçi | fəlsəfə

dozimetr | elm

qara qutu ★ wiki | texnologiya

Qara qutu özündə informasiya yığır. 2015 germanwINgs təyyarəsinin fransada alp dağlarına dəyməyi barədə gerçəklər qara qutu ilə araşdırıldı. Səslərə qulaq asdıqda pilot andreas lubitzh-u ( köməkçi pilotu) kabinənin çölünə kitləmişdir. Çünki Səs qeydlərində pilot qapını döyərək bağıra-bağıra " allah üçün aç qapını" demiş və sərnişinlərin çığırtıları ona qoşulmuşdu. Amma pilot təyyarəni çaxmaqda qətiyyətli idi. Pilotun evini araşdırdıqda zibilə atılmış kağızlarda "intihara meyilli" olduğu və "iş üçün uyğun olmamağı" haqqında yazılmışdı. Beləliklə səbəb aydın olmuşdu.
Bəs nədir qara qutu?
Təyyarə qəzalarında təyyarə parça-parça olsa və ya dənizin dibinə getsə belə dərhal pilot kabinəsindəki son danışıqları yazan qara qutular axtarılır. Bu qutularda 2 fərqli quruluş var, biri cvr(cockpit voice recorder- kabinə səs yazan cihaz-> telsizlə idarə mərkəzi ilə, sərnişinlərlə danışdığı səslər də daxil olmaqla), fdr( flight data recorder) - uçuş zamanı məlumatı qeyd alan cihaz-> motorun dəyəri, elektronik cihazlardakı dəyişkənlik,təyyarənin hərəkəti də daxil olmaqla son 25 saatı) Əksər vaxtlarda qorxunc qəza xarabalığı arasında tapılan bu qutular sayəsində qəzanın səbəbləri araşdırılır. O suya 6000 dərinliyə düşəndə belə 1 ay siqnal yayır.

Qara qutunun ilk prototipi David Varren tərəfindən ixtira edilmişdir. Bu ixtiranin əsas yaranış səbəbi isə Davidin atasını 1934-cü ildə baş vermiş Bass Strait təyyarə qəzasında itirməsi olmuşdur.

Təyyarənin havada rahat uça bilmasi, uzaq məsafələrə az yanacaqla gedə bilməsi mümkün olduqca onun yüngül materialdan hazırlanması ilə əlaqədardır. Bu materiallar daha çox aluminium va plastikdir. Kabinədəki səsləri və uçuş məlumatlarını yazan hər iki qutu da paslanmayan poladdan düzəldilmişdir. En və uzunluqları təqribən 25 santimetr, dərinliyi 12-13 santimetrdir. Qutuların kənar qalınlıqları 6-7 mm-dir. Qutular bundan başqa istiyə və yanğına dözümlü olmaqla ( 1100 dərəcəyə 30 dəqiqə, 260 dərəcəyə 10 saat dayanıqlı )birlikdə plastiklə əhatə olunmuş və maye köpüklə də təchiz edilmişdir.


Qutular o qədər möhkəmdir ki, dənizə düşmüş bir təyyarənin qutuları hətta 7 il sonra çıxarılıb və yenə də dinlənilmişdir. Əvvəllər qutular qanadların birləşmə nöqtəsinə yaxın bir yerə yerləşdirilirdi. Bu bölgə təyyarənin ən ağır qismi olduğuna görə düşmə anında ağır hissələr qutuların üstünə düşərək zərər verə bilirdi. Sonralar isə bu qutular təyyarənin quyruq hissəsinə qoyulmağa başlandı. Əlbəttə, bu təyyarənin quyruq hissəsindəki oturacaqların daha etibarlı olduğu demək deyil, ancaq bu yerə qoymaqda məqsəd qutuların təyyarənin xarabalığından uzağa düşməsini təmin etməkdir.


Təyyarə qəzalarının səbəbləri müxtəlifdir. Havada bir formada firlanaraq yerə düşən təyyarələrdə sərnişinlərin sağ qalma ehtimalı yoxdur. Buna görə də təyyarənin hazırlandığı material bu baxımdan vacib deyil. Təyyarə yerə bütöv halda çırpılsa da, düşən bir liftdə olduğu kimi, yolçular toqquşmanın şiddətindən həyatlarını itirərlər.
Qutu bəzən tapılmaya da bilər: 11 sentyabr 2011-də newyorkdakı əkiz qüllələrə dəyən malezya təyyarəsinin qara qutusu.
Qara qutu deyirik, 2-ci dünya müharibəsində o cür texnologiyalar (radio,naviqasiya və s) qara qutuların içinə qoyularmış. O təyyarə qutusunu da qara seçdilər ki, düşmənlərə tapılmasın. Amma 1967-ci ildə qanuni olaraq onu açıq narıncı rəngə boyadılar. (Asan tapılsın deyə)

Bu barədə təyyarə qaçırma, həmçinin öz hekayəsini yazan chuck palahniuk-un ("fight club" filminin əsaslandığı kitabın yazarı da olmuşdur.) 2018-ci ildə yayımlanan "survivor" romanı da var.

futhark | mədəniyyət