+14 əjdaha
25. 1990-cı ildə akmolinsk düşərgəsinin keçmiş məhbuslarından olan, "vətən xaininin" arvadı gertruda platays qazaxıstana səfər edir. o, yerli muzeylərdən birinin əməkdaşlarına düşərgədə məhbəs illəri zamanı ilk dəfə qazaxlarla necə rastlaşmasından və onların həbsdəki qadınlara münasibətindən bir epizod danışır.gertruda xatırlayır ki, soyuq və tufanlı günlərdə məhbus qadınları konvoyların nəzarəti altında jalanaş gölü ətrafında qamış yığmağa aparırdılar. bir gün səhər işin qızğın çağında, bir az aralıda qamışların arasında bir dəstə uşaq və yaşlı insan görsənir. bunlar qonşu qazax kəndinin sakinləri imişlər.
birdən bu uşaqlar böyüklərinin əmri ilə onsuz da kəsici soyuqdan və gündəlik 17-20 saat ağır işdən əldən düşmüş məhbus qadınları daşlamağa başlayırlar.
silahlı mühafizəçilər isə daşlayanlara mane olmaq əvəzinə, əksinə bu mənzərəyə məzəli şou kimi tamaşa edib bərkdən gülüşürdülər.
biz siyasi məhbus idik, onsuz da dövlət bizi ərlərimizin törətmədiyi cinayətlərə görə "xalq düşməninin qohumu" ittihamı ilə repressiyaya məruz qoyub, bu it zülmünü çəkdirirdi. indi də yerli camaatın bu şüursuz hərəkəti bizi həm də mənəvi cəhətdən təsəvvürəgəlməz şəkildə sarsıdırdı.
ertəsi gün işə gələndə yenə də eyni situasiya ilə qarşılamışdıq. stalin propaqandasının təsiri altına düşmüş bu qazax kəndlilərinin özünü belə aparması doğrudan dözülməz idi. axı niyə, axı biz də insanıq... inanın ki, xalqın bu münasibəti bizi konvoyların və ümumən dövlətin münasibətindən daha çox ağrıdır və incidirdi.
bu sarsıdıcı vəziyyət daha bir neçə gün, yəni o hər şeyi dəyişdirəcək hadisə baş verənə kimi davam edir...
bir gün gertruda bir qazax uşağın atdığı daşdan yayınmaq istəyərkən ayağı ilişir və üzü üstə yerə yıxılır. qalxmaq istəyərkən burnunun yanındakı daşdan kəskin qoxu gəldiyini hiss edir. pendir iyi verən bu daş onun diqqətini cəlb edir. ağzına qoyur və çeynəyib udur. ac və taqətsiz adama sanki dünyanı bağışlamışdılar. sonra digər atılmış "daşların" da indi yediyinə oxşar olduğunu görür. xəlvəti şəkildə bunlardan yeyir və axşam qayıdarkən yığıb baraka da aparır. barakda olan yerli məhbus qazax qadınlardan biri isə bunun qazaxların milli yeməklərindən olan qurut olduğunu deyir.
yalnız bundan sonra məlum olur ki, yerli yaşlı qazaxlar əziyyət çəkən bu qadınlara yemək ötürməyin başqa yolu olmadığından belə bir üsul fikirləşiblərmiş ki, uşaqların atdığı daşlara konvoylar fikir verməyib, cocuq şuluqluğu hesab edəcəklər.
gertruda deyir ki, yeməkdən daha çox həmin qazax kəndliləri bizim insanlığa olan inamımızı qaytarmışdılar.
bu hadisəyə yazılmış rusca "курут-драгоценный камень" şeirini şərhdə yerləşdirəcəyəm.
о, господи, да это ведь не камень.
от него так пахнет молоком.
и в душе затрепетал надежды пламень,
а в горле встал ком.
так вот что придумали старики!
вот за что женщины детьми рисковали!
они нас от болезни берегли,
они нас от безверия спасали.
они поняли, что мы не враги,
а просто несчастные женщины.
и чем смогли – помогли,
поразив нас своей человечностью.
я молча поползла по льду,
собирая драгоценные камни.
теперь я отвратила от них беду,
спасая их от охраны.
а ночью в холоднейшем бараке,
на оскверненной палачами земле,
я, немка, молилась мусульманскому богу,
да ничего не просила себе.
я просила старикам здоровья,
женщинам-матерям – счастья.
особенно я молилась за детей,
чтобы они не видели несчастья.
я прошла все круги ада,
потеряла веру и друзей,
но одно я знаю,
что только так и надо воспитывать детей. (c) altay göyüşov
bir sözlə, insanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal!