51. Bu məsələ ilə bağlı ən obyektiv cavabı gənc tarixçi Tural Həmid verib. Istinadlarının çoxu dəqiq, düzgün mənbələrə əsaslanır:
Xocalı qətliamının gedişi
1. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi başlayanda Xocalının qəsəbə statusu vardı. 1989-cu ilə qədər Xocalıda əhalinin sayı 2 min nəfərdən artıq idi. Münaqişə başlayandan sonra Xocalının DQMV paytaxtı Stepanakertə 10 km məsafədə olduğunu nəzərə alan Azərbaycan hökuməti Xocalıdakı əhalinin sayını süni surətdə artırdı. Xocalıda yaşayanların sayı 2 mindən 6300-ə yüksəldi və Azərbaycan SSR Xocalıya şəhər statusu verdi. Köçürülənlər arasında Özbəkistandan Azərbaycana gətirilən Axıska türkləri də vardı.Hökumət bu süni say artımı ilə erməniləri şəhərə hücum etməkdən çəkindirməyi planlaşdırmışdı.
2. 1991-ci ilin payızından etibarən Xocalı blokadada qaldı. Sovet qoşunlarının ərazini tərk etməsi ilə şəhərdə işıq,istilik sistemi dayandırıldı.Yanvarda Azərbaycan ordusu Xocalının blokadadan çıxarmaq üçün Əsgəran istiqamətində hücuma keçsə də, bu uğursuzluqla nəticələndi. Şəhərlə əlaqə vasitəsi kimi sadəcə vertolyotdan istifadə edilirdi. Xocalı icra hakimiyyəti başçısı Elman Məmmədovun əhalini tamamilə Xocalıdan çıxarmaq barədə istəyi yerinə yetirilmədi. Əhalinin bir qismi öz imkanlarıyla şəhəri tərk etdi.
3. 1992-ci il fevralın 25-də erməni silahlı birləşmələri tərəfindən Xocalıya hücum başladı.Həmin gün Sumqayıt poqromunun 4 illiyi idi.1992-ci ilin fevral ayından etibarən Qarabağdakı erməni silahlı qüvvələrinin liderlərindən biri olan Monte Melkonyanın qardaşı Markar Melkonyan "Mənim qardaşımın yolu" kitabında göstərir ki, bu tarix Sumqayıt hadisələrinin ildönümü ilə əlaqədar seçilib və intiqam xarakteri daşıyırdı.Xocalıya hücum zamanı şəhərdə 2-4 min arası əhali vardı.Hücumda keçmiş SSRi-nin 366-cı motoalayının komandanlığın əmrinə tabe olmadığı 2-ci bölüyü iştirak edirdi. Bölüyün demək olar ki, hamısı ermənilərdən ibarət idi və ona daha sonra Ermənistanın Müdafiə naziri olacaq Seyran Ohanyan komandanlıq edirdi. Xocalının bombardmanı fevralın 25-də axşam saat 23 radələrində başladı.Fevralın 26-da saat 01.00-dan 04.00-ə qədər olan zaman zərfində müqavimət qırıldı, ermənilər şəhərə daxil oldular.
4.Hücumun başlanmasından sonra əhalinin bir hissəsi Ağdam istiqamətində hərəkət etməyə başladı. Qaçan bəzi qruplarda şəhərin qarnizonunun silahlı əsgərləri var idi. Qaçqınlar iki istiqamətdə hərəkət edirdi:
1) Əsgəranı solda buraxıb, şəhərin şərq kənarlarından şimal-şərqə doğru çay yatağı boyunca hərəkət edənlər.
2)Əsgəranı sağda buraxıb şəhərin şimal kənarından şimal-şərqə doğru hərəkət edənlər ( qaçqınların kiçik hissəsi bu şəkildə getmişdi).
Beləliklə, əhalinin əksəriyyəti Xocalıdan ayrıldı, təxminən 200-300 nəfər evlərində və zirzəmilərində gizləndilər.Yolda 1-ci qrupu silahlı qarnizon əsgərləri müşayiət etdiyi üçün ermənilər "qaçqın karvanı"nı atəşə tutdu. (Daha sonra Ermənistan bu istiqamətdə olan sivillərin ölümünü əsgərlərin üzərinə atacaqdı)Panikaya düşən qrupun bir hissəsi səhv istiqamətdə qaçaraq birbaşa erməni hərbi hissələrinin istiqamətinə yönəldi və burada öldürüldü.(Burda ermənilər üzərlərinə gələn kütlənin əsgərlər olduğunu zənn etdiklərini bildirmişdi. Human Rights Watch bunu rədd edir) Bir hissəsi isə yolda don vurmadan həyatını itirdi. Azad koridor verilməsinə baxmayaraq 2-ci istiqamətdə olan qaçqınlar da atəşə tutulmuşdu. Burda itkilər birinci ilə müqayisədə az idi.
5.Şəhər erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edildikdən sonra orada 86-sı Axıska türkü olan təxminən 300 mülki şəxs qaldı. 1992-ci il martın 28-nə qədər həm şəhərdə və Ağdam istiqamətində saxlanılan 700-dən çox Xocalı sakini Azərbaycan tərəfinə təhvil verildi. Onların çoxu qadın və uşaq idi.1992-ci il 26 mart tarixli Qarabağ qəzetinə görə, Xocalıda ümumilikdə 476 nəfər mülki şəxs həyatını itirmişdi.
6. Qətliamın siyasi təsiri böyük oldu. Ayaz Mütəllibov çex jurnalist Dana Mazalovaya verdiyi müsahibədə Ağdam yolunda qalan meyitlərin daha sonra eybəcər hala salındığını əsas gətirərək bunda müxalifəti günahlandırdı. Öz erməni simpatiyasını gizlətməyən Mazalova Xocalının az-lıların özləri tərəfindən edilməsi nəticəsini çıxardaraq bu müsahibəni mətbuatda tirajladı. Eyni mövqeni Ermənistan da sərgilədi. Hətta bununla bağlı Human Rights Watch-a rəsmi məktub göndərildi. Human Rights Watch Ermənistan hökümətinə göndərdiyi cavab məktubunda Qarabağ ermənilərinin etdiyi əməli az-lıların üzərinə atmaq cəhdlərinə təəccübləndiklərini, bu qətliamın məsuliyyətinin birbaşa DQR hərbçilərinin üzərində olduğunu bildirmişdi. Ayaz Mütəllibov isə Mazalovanın verdiyi müsahibəni təhrif etdiyini, Xocalıdakı qətliamın məsuliyyətini az-lıların üzərinə atmağı isə müstəsna həyasızlıq adlandırmışdı. Bütün bunlara baxmayaraq AXC-nin təzyiqi ilə 1992-ci ildə Ayaz Mütəllibov vəzifəsindən istefa verdi. Çingiz Mustafayevin Tamerlan Qarayevə verdiyi "meyitləri kim sonra bu hala salıb" sualı isə açılmamış qalmaqdadır.
məsələ də elə bundadır, oradakı xalqın soyqırımıdır. bizim heç sikimizə də olmadı. xocalıda insanları qırdılar, ancaq biz, biz yalandan ağladıq, saxta göz yaşları ilə ağladıq. qeyrət orada getdi, gəlib şəhərdə ana-bacı söhbəti elədik. hər ildə bir heykəlin qabağına çıxıb, qoyun kimi baxıb təzdən naxıra qayıtdıq. bu xalqın qeyrəti gedib, qardaş, gedib. sikdirib gedib. sikim haram pullarla tikilən heykəlinizi, ala o heykəlin əslini qarabağda, xocalıda ermənilər sikdi. bəlkə səhv deyirəm? səhv deyirəmsə çıxın deyin səhv deyirəm. səhv deyil axı, ağzını sikim səhv deyil. sikim torpağını da. məsələ torpaqda deyil, məsələ orada öldürülənlərdədir. öldürülmək cəhənnəm, zorlananlardadı. siz isə hələ gəlin, qəhbə dalınca qaçın. ala nə vaxta kimi? nə vaxta kimi xocalın soyqırımından 20 il keçir, 21 il keçir. orada qadınlara təcavüz etdilər. eşidəcəyik? nə vaxta kimi qatillərin əlinin altından çörək yeyib, allah prezidentimizin canını sağ eləsin deyəcəyik? sikim belə yaşayışı.
deyir, əlimizi qolumuzu bağlayan orda 1000dən az adamın öldürülməsidir. bmt nəblim nə. ala gijdıllağ ağzımızı sikiblər nə əli, nə qolu ala? erməni azərbaycanlı sözünü eşidəndə, ala onlar qeyrətsizdir deyir. sübutları var ki, qeyrətsizik. xocalıda olanlardı sübut. biz necə deyək onlara qeyrətsiz? bəlkə analarını, bacılarını sikmişik? yox. onlar elədi ancaq.
hər şeyi sikdir elə, o heykəlin qabağında ön sırada dayanan yekə qarınlılar var a, bax onlar yandırır tökür adamı. sikim içlərini hamısını eləyən onlar olub ancaq biz onları tanrılaşdıraq, qoyun kimi baş əyək. buna qarşı çıxmaq üçün qeyrət lazım idi, o da ki sikdirdi.
oturun facebookda, twitterdə xocalı şəkilləri paylaşın, bəlkə olmayan vicdanınızı sakitləşdirdiniz. gijdıllağın biri mənə yazıb ki, xocalıya hörmət elə profil şəklini dəyiş. ə gijdıllağ hörmətinizi sikim, ala mənəviyyatınızı sikim. bezdim ala yazmaqdan. sikdirin gedin blə, sikdirin. sabah bakını alanda da qaçın dənizin ortasında bakının 50 illiyini qeyd eliyin. illiyinizi sikim, iliyinizi sikim, dalağınızı sikim. qeyrətinizi demirəm onu uje sikiblər. (!)
26. hrant dink başlığında humanistlik edib bu başlığa gelende ise soyqırım deyil ki bu brat diye yola verilen başlıq.
bir azerbaycanlı kimi deyil de bir insan kimi yanaşaq meseleye. 600-700-800 ve s.reqemlerin ne önemi qalır insanlıq elden getdikden sonra..
illerdir bir çörek kesilen insanların sırf milliyetinden ötrü günahsız insanların vehşicesine qetl etmesi insanoğlunun heyvandan bele daha aşağı seviyyeye gele bileceyini gösterir.
qorxmayın bu facieni qınamaqla bir defe xatırlamaqla ermenistana bomba atmış, qadınlarına tecavüz etmiş, uşaqlarını vehşilikle öldürmüş olmazsınız. humanistliyinizden de bir şey itirmezsiniz. eksine dünyaya insan olaraq geldiyimizi, en ali varlıq olduğumuzu xatırladarsınız..
yuxarıdakı entryları oxuyuram dəhşətə gəlmişəme ala. gör nə gündəyik ki, biz xocalıda qırılan insanları yox xocalı soyqırımdı, genosiddi ay nə bilim nədini müzakirə edirik. bekarsız siz? hələ xocalı qoyqırımı günündə baş sağlığı verənləri, xocalını ananları qınayanları demirəm. nə deyəsən belələrinə? gərəy bacınızı gözünüzün qabağında zorlasınlar dərk edəsiz bu soyqırımı, ya ananızı yandırsınlar yoxsa atanızı, qardaşınızı sürüsünlər? hər şey cəhənnəm də bu erməniləri düşmən görmüyənlər niyə yaşayır axı? ay bizə hər yer vətəndir, biz hümanistik. budu ala sizin hümanistliyiniz? 613 nəfərin ölümünü görməməzlikdən gəlməkdi sizin humanistliyiniz? özgecan aslan üçün day bilmədize nələrə əl atasız. ermənilərin elədikləri təcavüz deyil bəs hər xocalı soyqırım gününü yad edənləri lağa qoyursuz tənqid edirsiz? imkan verin onlar da həmin gününü yaşasınlar da. amma gərək xocalı qoyqırımını başa düşmək üçün mənim kimi xocalını yaşayasız. amma nerdə.
heç olmaya bu yazını oxuyun bəlkə ürəyiniz yana, insafa gələsiz. link
39. həmişəki kimi hər ildönümündə vecsiz davrandığım soyqırım. uşaq vaxtı məktəbdə məcbur bu haqda şeir, imla, inşa zad yazdırırdılar. ümumiyyətlə günahsız qurbanlara tək xüsusi günlər yox həmişə üzülürəm və olmamasını istəyirəm. və yaxın qohumlardan o tərəfi də yaxın saymadığım halda xocalı, qarabağ qurbanlarına da xüsusi ayrıcalığ etmirəm. afrikada, amerikada bütün dünyada olan soyqırımlara qarşıyam. amma bunların hamısı üçün ayrı-ayrı matəm saxlamağa ömrüm yetməz.
dediyim kimi vətən millət hərrəmirəm. vətən, millət, xocalı qışqıranların da səmimiyyətinə inanmıram. bir yandan məcburi hərbi xidmədə haq verib, müharibə istəyir, bir yandan da xocalıya ədalət istəyir. başqa nə edim blət? fb profil şəklinə qara fonda qərənfilli şəkil qoyum? müharibəyə səsləyim? erməniləri söyüm? torpağları alıb eyni şeyi sizə də edəcəyik tipli şablon statuslar yazım?
dövlətçi, vətənpərvər, millətçilərin əslində bu qurbanlar veclərinə deyil. onlar əslində hökmranlıq üçün torpaqlarının dərdini çəkirlər. necə ki neft platforması qəsasında neft üçün ağlayırdılar.
çox çətindir sülhə razılaşmaq zərərçəkənlər üçün birgə abidə qoymaq, təzminat vermək? xocalı əlilləri bu gün səfil həyatı yaşayır. həqiqətən də səmimi idilərsə bu 24 ildə onlara da yap-dan ədalət istəyərdilər.
vətən millət deyənlərin olduğu hər yerdə bu cür faciələr olacaq.
41. e.ə. 334-cü ildə makedoniyalı isgəndərin üsyana qalxan 250.000 nəfəri öldürməsini qozuma almadığım kimi, 1992-ci ildə ermənistan ordusunun 613 nəfəri öldürməsini də qozuma almıram. cause, i'm not a fuckin' patriot.
gözlənilən sual: "ay vicdansız, o qədər günahsız insan öldürülüb xocalıda. necə yəni qozuma deyil?!"
cavab: orda ölənlərin heç biri ilə bağlılığım olmadığı üçün, onların heç birini tanımadığım üçün, onların ölməsinə pis olmuram (ola bilmirəm). heç onsuz da siz də pis olmursunuz. az basıb-bağlayın. əgər, isgəndərin 250.000 nəfəri öldürməsinə pis olmayıb, ermənistan ordusunun 613 nəfəri öldürməsinə pis olursunuzsa, deməli, siz emosional milliyətçisiniz.
əlbəttə ki, müharibələrin olmasına, torpaq uğruna günahsız insanların öldürülməsinə qarşıyam. amma, bu o demək deyil ki, mən qətliamlarda öldürülən insanlara görə pis olmalıyam. ildə bir dəfə qətliamı yada salmaqdan ümumiyyətlə danışmıram. şəkillərə, videolara baxanda pis oluram təbii olaraq. amma bu da bir müddətlikdir. 5 dəqiqə sonra girib youtube'da gülməli videolara baxa bilirəm.
bir dəfə, qar yağanda, yolun qırağında satılan balıqların üstünü buz bağlamışdı. o mənzərəni görəndə, yadıma xocalı soyqırımı düşmüşdü. o gündən bəridir ki, vicdansız biri olduğumu düşünürəm...
28. bəşəriyyətin gördüyü ən böyük faciələrdən. insalıqın üz qarası bir soyqırım.
belə bir soyqırımdan sonra helədə bütün xalqlar qardaşı deyən varsa onunda amına qoyim.
38. 1161ci ildə gürcülər azərbaycana hücum edir və qadınları çılpaq əsir aparırlar.ama gürcüstanda gürcü qadınları buna etiraz edir.humanist olduqları üçün etiraz edir elə bilirsiniz?yox sadəcə bilirlər ki atabəy eldəniz gəlib eynisini onlara edəcək.elə edir də.indi bu sözlükdəki humanizm üzrə elmlər namizədi olan yazarlara görə eldəniz düz hərəkət etməyib gərəy gürcü çarını,ordu komandirlərinicə tutub öldürərdi vəssalam.mən demirəm ki,xocalıdakı kimi erməniləri qadınlı,uşaqlı öldürək sadəcə olaraq erməni xalqı düşmənimiz deyil deməyin niyəmi?erməni xalqından kimsə xocalıya görə heç olmasa üzr istəyibmi?azərbaycanlılara qarşı vəhşilik elədik zad deyib mi?yadıma gəlmir.onda soxdum o xalqa.
18. adi bir erməni jurnalisti milliyətçilik adı altında öldürülür hamı erməni olur. bir gey ölür hamı gey olur. amma xocalıda insan qırğının başqa ölkədə təbliği mənasızlıq olur. bmt hər şeyi düz deyirdi bir dənə qalmışdı genosid sözünün mənası.1000 nəfər öldürüləməsə genosid olmur. məntiqə bax. hamı da humanist olub. elə bil bir əsrdə 2 dəfə biz onların üstünə hücum eləmişik onlar bizə yox.
13. ------
azərbaycanlılar ancaq genosiddən (soyqırım) danışırlar, o da genosid deyil: xocalıda baş verənlər genosid kateqoriyasına girmir.
elmi ədəbiyyatda genosid anlayışı ilə yanaşı, belə anlayışlar da var:
etnosid (hansısa bir dini, kültürü, dili bunların fiziki daşıyıcılarını yox etmədən məhv etmək – bütün şərqi düzləyən müsəlman-ərəb işğallarını yadınıza salın);
linqusid (bir dili bilə-bilə məhv etmək, etnosidin bir forması – iran islam respublikasında azərbaycan dilinə olan münasibəti yadınıza salıram);
demosid (hakimiyyət tərəfindən bəlli insan qrupunun kütləvi formada məhv edilməsi, məsələn, stalin repressiyasını, öz xalqından 40 milyondan çox insanı öldürən mao tsedonu xatırlayın);
politisid (azərbaycan hakimiyyətinin öz tənqidçilərinə qarşı apardığı yoxetmə siyasəti politisid-ə misal ola bilər).
nasistlərin 6 il ərzində bir neçə milyon yəhudini qırması ilə, ruandada 100 gün ərzində tutsi etnik azlığının 75%-inin məhv edilməsi ilə, 1995-ci ildə 8 min boşnakın məhv edilməsi ilə və s. tutuşduranda, xocalıda baş verənlərə qenosid adı vermək gülməli görünür.
xocalıdakı cinayətin nə qurbanlarının sayı, nə davametmə müddəti, nə də forması onu genosid adlandırmağa imkan vermir. bir gecədə baş verən basqınla 600-dən çox, uşaq və qadın fərqi qoyulmadan, mülki əhalinin gülləbaran edilməsi hələ genosid demək deyil. genosid kütləvi sayda insanın ölümü ilə nəticələnən, sistemli və uzunmüddətli məhvetmə prosesidir.
gəlin, qənirəlik, mirşahinlik etməyək. xocalıya genosid adı verməklə, guya vətənpərvər oluruq və böyük siyasət işlədirik. halbuki, “ondan bizdə də var” görməmişliyi edirik. qərbin gözünə soxmaq istədiyimiz isə öz savadsızlığımızdır.
------
(bax: ağalar məmmədov)
37. bu gün il dönümü qeyd edilən, türk olduğuları üçün insanlığdan kənar formada törədilən soyqırım. kommunizm adı altında aparılan rus milliyətçiliyi idealogiyasının 20 ci əsrə vurduğu son zərbə.
(bax: 31 mart soyqırımı)
bu arada sözlüydə hər poxa, sonu izmlə bitən hər osturaqçı idealogiyaya, adı it dəftərində olmayan şəxsiyyətlərı bu qədər entry yazılır. amma nədənsə iş özümüzün olanda sözlüyün bütün filoloqları, musiqişünasları, kinomanları, siyasi şərhçiləri ilhamə quliyevadı nədi onu müzakirə edirlər.
(baxma: vətənini sevməyi faşizm kimi anlayan dılğır gəncliy)
24. xocalılılar üçün 20-ci əsrin ən böyük faciələrindən biri. insanlar orda qırılan vaxt bakıda taxt uğrunda döyüşlər gedirdi. xocalının günahkarı həm ermənilərdir, həm də azərbaycanlılardır.
bəli, azərbaycanlılar! xalq olmasa belə, siyasətçilər. əbülfəz, heydər, surət, ayaz orda taxt uğrunda döyüşəndə bu tərəfdə xalq qırılırdı. indi də həmin xocalıdan qaçanlar it günündə belə yaşamır, daha pis vəziyyətdədir.
nyu yorkda isə billboardlarda justice for khojaly yazılır.
36. həmin dönəmdə mövcud olmuş hər iki hökümətin məsuliyyət daşıyacağı bir qətliamdır. bu gün bu qətliamdan bizim hökümət cinayətkarları məsuliyyətə cəlb etmək yerinə, daha çox qızışdırmaqla məşğuldur. erməni hökümətini erməni soyqırımı haqda etdiyi təbliğat etikası eynilə bizdə də var. hər iki hökümət xalqlar arasında olan nifrəti artırmaqla məşğuldur. çünki bu vəziyyət onların hakimiyyətdə qalmağı və istismarının davam etməsinə xeyr edir. bu gün soyqırmı ermənilər yoxsa daşnaksütünçülər edib? əlbəttə mən ikincini seçərdim. çünki normal zehniyyət hansısa xalqı günahkar görməz. ermənistanda yeni doğulmuş uşaq, babasının etdiyi cinayətin məsuliyyətini daşımır. normal olaraq təbliğat daşnaksütünçülər və pantürksitlərə qarşı olmalıdır ki, hər iki xalq arasındakı olan nifrəti aşa bilinsin. necə ki, alman kommunistləri faşistlərə qarşı mübarizə aparırdı. eyni proses hər iki dövlətdə də olmalıdır.
48. entryi-ni yazdığım andan 13 dəqiqə sonra soyqırım günü yaxınlaşır...indi ağlımdan keçdi bu dəqiqə,bu axşam onların yerinə özümü qoydum,ağlımda canlandırdım,çarəsizcə gözləyirsən,paytaxtda vəziyyət qarışıb,ermənilər yaxınlaşır,qorxu ürəyinə dolmasına baxmayaraq düz durmaq istəyirsən,ancaq bilirsən ki,faydası yoxdu...çoxu deyir ki,görürəm də sizin vətənpərvərləri bir gün yasa boğulub səhərisi gün rumkadan qoyursunuz...əslində söhbət yas tutmaqdan əlavə,həm də informativ olmaqdan gedir,qarşındakı bu hadisədən xəbərsiz olan insanı(bizim vətəndaş olsun ya da başqası fərqi yoxdu ) alçaltmadan,qınamadan ətraflı yadda qalacaq şəkildə məlumat verilməlidi.bəzən biz istəmədən bəzilərinin dəyirmanına su tökürük,humanistlikdən danışanlarımızda var...əslində onları da qınamıram şəkildə bəlkə də o vəhşətli anları görməyə öyrəşibdilər,ancaq bircə dəfə özlərini onların,o günahsız insanların yerinə qoysunlar,o vəhşətləri təsəvvür etsinlər,inanın ki,bitərəf qalmazlar.
postscriptum: bu entry-ə vaxtsız özünü soxanda deyəcəklər,psevdovətənpərvərdə deyəcəklər...ancaq mən sadəcə ürəyimdə olanı yazdım.
25. 1000nəfərdən az adam öldürüldüyü üçün soyqrımı statusu ala bilməyən qətliam.
halbuki 1988dən 1993ə kimi 10000lər qırılıb,100000lər yurd-yuvasından didərgin olunub.
hər il milyonlarla manat xocalının beynəlxalq miqyasda tanıdılması üçün xərclənir. nəticə olaraq sağın,solun,önün,arxan olan ölkələr bu faciəni tanımır.
sayin ferqi yoxdu. 1, 100, 300, 1000 ya da necese milyon. sivil, terrorla, radikalliqla umumiyyetle siyasetle elaqesi olmayan ailelerin gecenin birinde oldurulmesine haqq qazandirmaq ele eyni seyi etmekle beraberdir. beynelxalq huquq deye bir sey var. insan huquqlari konvensiyalari var. en elementar muharibe esiri qarsi terefin esgerine bele isgence vermek olmaz qaldiki sivil qadin ve usaqlari zorlamaq, derilerini uzmek ve s.
eynisini ermenilere etmeliyik, eksini deyenleri bele edim, ele edim deyenler varsa elbette ki xocalida sivilleri olduren serefsizlerden hec bir ferqleri yoxdur.
12. bir neçə gün əvvəl kanadada tələbələr tərəfindən xocalı soyqırımı haqqında ontario parlament binasının qaşısında aksiya keçirildi. mən də iştirak etmişdim şəxsən deyə bilərəm ki, azərbaycan tərəfindən demək olar heç qoz qoyulmadı ancaq hardansa ( deyəsən səfirlikdən ) bayraqlar və pankartlar gətirilmişdi. belə olanda isə çox süni şəkildə keçirildi aksiya bir neçə nəfər gəlib dayandı və dinlədi bizi 1-2 dəqiqə bu qədər, aksiyada çəkilən şəkillər isə azərbaycandakı kivlərə verildi. yəni kanada ictimayiyətinə heç bir şey göstərilmədi. bu aksiyanın səbəbini isə mən sizə deyim ölkə gəstərmək istəyir ki, dövlət proqramı ilə burda oxuyan tələbələr aksiya keçirib azərbaycan hər yerdə çalışır ki, xocalı soyqırımını bütün dünyaya göstərsin. sadəcə olaraq xalqın gözündən pərdə asmaq üçün yenə deyirəm süni şəkildə keçirilmiş bir tədbir oldu. ancaq ermənilər aksiya keçirəndə bütün kanada kanalları bundan danışdı əlbəttə pul ilə əldə olunmuş bir şey idi amma yenə də qəzetlərdə facebook səhifələrində müzakirə olundu uydurma tarixi məlumatlar verildi bax beləcə ermənilərin belə şeylərə verdiyi dəyər nəticəsində onlar aksiya keçirdi biz isə oturub özümüz bağırdıq özümüz də eşitdik.
nəyi demək istəyirəm bəzi şeylərə həqiqətən pul lazımdı dövlət büdcə ayırmalıdı buna ( baxsaz bəlkə də ayırıblar amma o pulların hara getdiyini hamımız bilirik ) . dövlət heç nə eləmir xüsusi məqsəd var əlbəttə bunu dünya gündəminə çox da gətirmək istəmirlər bu hadisəni yerli dibli olmamış kimi göstərmək istəyirlər çünki onlar ancaq ciblərini doldurmaq ilə məşğuldur qarabağ zad belə şeylər maraqlarında deyil. qarabağı müharibəsiz almayacağımızı yəqin ki hamı bilir müharibə üçün isə göt lazımdır indiki hakimiyyət qorxaqlar yığınıdı onlar əllərindən gələn qədər ya işi tam olaraq basdırmaq istəyirlər ya da belə süni aksiyalar keçirdərək xalqın gözündən pərdə asmaq istəyirlər.
bizim xalq olaraq belə həqiqətən heç vecimizə deyil itirdiyimiz torpaqlar kimnən soruşursan deyir gül kimi yaşayırıq da nəyə lazımdı müharibə ( əsasən də bunu deyirlər "ərəblərə bax gör müharibə elədilər nə oldu?"). torpaqları qaytarmaq üçün yerli dibli dəyişikliklərə getmək lazımdı. əvvəlcə ən azından xalqın düşüncəsini dəyiçdirmək lazımdı sonra həmin xalq başdakıları dəyişə bilməlidi (ukranyada olduğu kimi məsələn). və son olaraq bizə aksiya lazım deyil profesiyonal əsgərlər lazımdı bizdəki kimi öz əsgərini öldürən ata şotuna orda oturan dılğırlar yox.
xocalı şəxsən menim gözümdə namus məsələsidi (bilirəm indiki dövrdə namus qeyrət mentalitet haqqında o qədər mənasız fikirlər deyilir ki biri namus haqqında danışanda gülünc gələ bilər). həyatımın sonuna qədər əlimnən gələn gəlməyən nə olursa olsun eləməyə çalışacam ki torpaqlar geri qaytarılsın və bütün vətəndaşlardan da eyni həssasiyəti gözləyirəm.
27. mənə 26 fevralla birlikdə təqvimin digər günlərində də təsir göstərən hadisədir. üumiyyətlə mən bu soyqırım hadisəsinji unuda bilmirəm . düşünki siz hələ dünən axşam gələn il uşağı hansı məktəbə qoyacağınız haqqda söhbətlər aparmısınız.ama birdən güllə səsləri gəlir aləm bir birinə dəyir. gecənin bir yarsı meşəyə qaçmağa donmağa öldürməyə təcavüz olunmağa işgəncə görməyə məcbur qalrısız. bu faciədir.istiyir 613 yox sadəcə 13 nəfərin başına gəlin istər 3 nəfərin başına gəlsin bu faciədir. hər insan bir fərddir. insalıq dramları rəqəmlərlə statistikayla yox yaşanmışlıqlarla ölçülür. bu gün bacardığım qədər tvdan uzaq durmağa çalışdım ama tvdan uzaq duraraq bu hadisəni unutmağı təbii ki bacarmadım. sadəcə hər tvya baxanda ürəyim dayanacaq kimi olur. o körpə uşaqları qarın üstündə cansız görəndə canım çox yanır. tüpürümki əlimdən heçnə gəlmir. o uşaqlarki sadəcə 2 gün əvvəl deyin gülür oynayırmışlar. bizki səhərlə soyuq olduğu üçün yerimizdən qalxmağa ərinirik bu insanlar gecənin bir aləmi ayağı yalın uşaqlı böyüklü yaşlılı canlarını qurtarmaq üçün meşədə qarda gediblər. dünya bu qədər faiciəyə necə tab gətirir heyrət edirəm. tüpürüm hər şeyə. mənim ailəmdən 3 şəhid verilib bu torpağa. kim nəyi geri gətirə bilər? o körpələri amansız işgəncə görmüş qocaları yoxsa zorlanmış qadınları ? deki geri gəldilər hansı üzlə baxacaqlar onların üzünə? bu faciədir.dəhşətdir. çarəsizlikdir.bu dünya tarixinin üz qarasıdır.bir gün bütün faiciələrdə olmüş körpələrin ahı bu dünyanı yox edəcək.
2. bu mövzuda bu qədər az entry olması üzücüdür.
ermənilər rusların köməyi ilə 1992-ci il fevralın 26-da xocalıda misli görünməz soyqırım törətmişlər. qadın, qoca, uşaq bilmədən qabağına çıxan hər kəsi düşünmədən öldürmüşlər. öldürməklə qalmayıb işgəncə də etmişlər.
almanların yəhudilərə etdikləri belə ermənilərin xocalı camaatına etdiklərinin yanında heç nədir. buna baxmayaraq, erməni soyqırımı bu qədər gündəmdəykən, bütün dünya hələ də xocalıda baş verən qətliama səssiz qalır.
7. qaqaşlar deməli xocalı soyqırımı barəsində bizim əlimizi-qolumuzu bağlayan amil öldürülənlərin 613 nəfər olmasıdır. beləki bmt qərarlarına görə*
soxum bmt-yədə onların qərarlarına da
bir faciənin soyqırım olması üçün orada ən az 1000 nəfərin öldürülmüş olması lazımdır. ona görədə ayrı-ayrı xarici dövlətlər xocalını soyqırım kimi tanısalarda biz heç vaxt bmt nəzdində xocalını soyqırım kimi tanltdıra bilməyəcəyik.
19. qorxunc bir qətliamdı. sadəcə öldürmələri yox, işgəncə vermələri xocalını daha da qorxunc edir və bu faciəyə hansısa rəqəmlərə və ya şərtlərə görə soyqırım statusunun verilməməsi orada yaşanılan tragediyanı yüngülləşdirmir.
52. Xocalını Çingiz Mustafayev dən əvvəl ilk çəkən operator Seyidağa Mövsümlü nün "meyitləri kim sonra bu hala salıb" sualı ilə bağlı:
"Mən fevralın 26-dan orda idim. Amma onlar məndən iki gün sonra, yəni fevralın 28-də günorta 1-2 radələrində gəldilər. Çingizlə yanaşı, xarici reportyorlar da gəlmişdilər. Sonradan yayılan xəbərlərdə eşitdim ki, Çingiz də daxil olmaqla, bəziləri deyirlər ki, guya onlar gəlib 2-ci dəfə çəkiliş aparanda görüblər ki, eyni meyitlərin dərisi soyulub, guya ki, bunları Azərbaycan döyüşçüləri ediblər. Yalandır!!! Mən bir hərbi reportyor kimi bütün bunları öz gözümlə görmüşəm.
Əvvəla, həmin qurupdakılar çox kiçik bir ərazini – Şellinin üst tərəfini çəkmişdilər. Onlar orada çəkiliş aparan zaman helikopterləri atəşə tutulub. Sonradan bir helikopter də gəlib, onları və bizim soydaşlarımızın meyitlərini ərazidən aparıb. O vaxta qədər artıq meyitlərin üzərində vəhşilik törədilmişdi"
44. ana övladını boğmağa məcbur olur, amma onun meyidini atmağa əli gəlmir! sən bir faciənin təzadına bax... meşədəki 200 nəfərin erməni əlinə keçməsini istəməyən ana nalə çəkib qışqıran salatının səsini kəsmək üçün övladını öldürməyə cəsarət etsə də, həmin gecə heç nəyi görməyən tanrı, bu dəhşəti görür...
dəhrazın pəyəsində ermənilərin əlinə girov düşəndən dörd saat sonra körpə ağlamağa başlayır.bədbəxt ana bu möcüzədən səksənir... salatını cəld kürəyindən açır, üzünə həsrətlə baxır... göyərmiş dodaqlarına qan yığıldıqca anası pıçıltı ilə deyir... ağla, körpəm, ağla... indi nə qədər istəyirsən ağla. artıq ölümün pəncəsindəyik.
(baxma: qarabağda talan var) *
fəridə hicran
40. uşaq öz atasının, babasının etdiyinə görə məsuliyyət daşımamalıdır. düzdür. lakin, bu gün almanlar faşist almaniyasının etdiyi şeylərə haqq qazandırsaydı, ən az faşistlər qədər günahkar olmayacaqdılarmı? ermənilər də eyni ilə belə günahkardılar. rusiya-ukrayna məsələsi başlayanda moskvada onminlərlə rusun qatıldığı ukraynaya dəstək mitinqi keçirilmişdi. bu günə qədər də ziyalılarından tutmuş, sadə insanlarına qədər bu məsələdə ukraynanın yanında olan ruslar var. düzdü şovinistlərə nisbətdə azdılar, amma varlar. baxmayaraq ki, rusiyanın özündə də güclü şovinist propaqandası aparılır. bəs qarabağ məsələsində azərbaycana dəstək verən neçə erməni çıxıb?*
azərbaycana qaçan dezertirləri nəzərdə tutmuram
ən yaxşı halda "əşi hər şeyin günahkarı siyasətçilərdi" kimi içi boş ümumi sözlər deyillər.
bəli, hər xalqın öz doğrusu var. onlar da bu məsələdə özlərini haqlı saya bilərlər. beynəlxalq hüquq dedikləri də buna görə var zatən. hər xalq öz doğrusunu soxuşdurub xaos yaratmasın deyə. yoxsa elə hər ölkə filan yüzillikdə filan torpaq mənim idi gedim onu kəsim doğrayım geri qaytarım məntiqi ilə davransa, təzədən daş dövrünə dönərik.
qısacası bu məsələdə azərbaycan yerdən göyə qədər haqlıdır. qarabağ işğal altındadır. erməni xalqı da bu vəziyyətdən məmnundur. belə olan halda ermənilər cicidi, kıx olan erməni hakimiyyətidir söhbəti girmir. sabah azərbaycanda demokratik hakimiyyət qurulandan sonra belə bu fakt dəyişilməyəcək. qarabağ məsələsi həll olunmadan iki xalqın nifrəti aşması sadəcə utopiyadı.
15. dünyaya genosid adı ilə tanıdaq zad deyib özümüzü cırırıq, (sanki dünyanın çox da qozunadır ki qafqazda iki barbar xalq bir birinin ətini yeyir.) heç bir halda bu hadisə genosidə uyğun deyil, o kəlimənin ifadə etdiyi mənanı daşımır bu hadisə.
50. Çingiz Mustafayev in belə bir videosu qarşıma çıxdı. Dediyindən belə çıxırki ölənlərin bəziləri Azərbaycanlılar tərəfindən öldürülüb. Niyə hələdə bu məsələnin üstünə düşülüb bir açıqlama yayılmayıb maraqlıdır.
58. Bu mövzu mənə görə müəmmadır və mən şəxsən şübhə ilə yanaşıram. Hələ uşaqikən o kadrları görəndən sonra anamnan qayıdıb soruşmuşdum ki, "əgər ora işğal olunubsa bu videoları (bizimkilər) necə çəkiblər?"
Hadisədən bir müddət sonra Çingiz Mustafayevin hansısa məhkəmədə hakimə (xülasəsin yazıram) "çəkilişə gedərkən (hansı ki, hadisə uje olmuşdu) ağdamdan ora vertolyotla 9 post keçdik, hamsı ermənilər tərəfindən tutulmuşdu, bizə heç nə eləmədilər. Hətta ora enib çəkiliş edərkən də yaxınlığımızdan bir neçə erməni hərbi maşını keçdi. Necə oldu ki, onlar bizə heç eləməyib çıxdılar getdilər?" dediyi lent də var youtube, link qoyacam.
Hardan, necə oxumuşdum yadımda deyil, amma müəyyən dəlillər var ki, soyqırım ya öz hökumətimiz, ya da ruslar tərəfindən süni şəkildə yaradılıb. Yəni ortada bir işğal və qətliam var bəli, lakin genosid səviyyədə qətliam və barbarlıq, vəhşilik ola bilsin ki, sünidir. Yəni sivil camaat qətlə yetirilib, lakin hadisədən bir gün sonra elə özümünkülər gedib orda ölüləri pis hala salıblar, sırf bu görüntünü yaratmaq üçün - lap bu dəqiq deyil, ok - həqiqətən bizimkiləri niyə buraxdılar? Deyən olsa ki, "çəksinlər, gözdağı olsun", hardan bildilər vertolyotda çəkiliş heyəti yoxsa hərbi heyət var, nə məqsədlə gəlirlər, 9 post nədi a kişi?
Hələ bir də bu soyqırımın içlərində heç bir türk dövləti olmamaqla 1-2 dövləti tərəfindən tanınmağı var (cibuti zaddı allah bilir). O Zori Balayan teması da ancaq Azərbaycan camaatına sanki qlobal şəkildə tanınan tema kimi proyeksiya/propoganda olunan mövzudur. Ortada nə o tibbi araşdırma var nə də elə bir şeyin yazıldığı kitab, qısası it dəftərində də yoxdu belə bir mövzu. Ola bilsin elə o nazi araşdırmalarından ilhamlanıblar bunu düşünəndə də (baxma: tək fikirləşdin?).
59. Əksəriyyəti qorxaq olan millətim. Mənə çox maraqlıdır erməni bakıya girsə nə edecəksiz aq? Gedib qaçacaqsız xəzərin dərinliklərinə? Adicə o vaxt Surət Gəncədən bakıya tanklarla girmək istəyirdi deyə birçoxu bakıdan çıxırdıe ala
31. ermənilərin azərbaycana qarşı etdikləri soyqırım. azərbaycan tarixinə ən dəhşətli və faciəli terror aktı kimi daxil olub. soyqırım zamanı 613 nəfər ödürüldü, 1000 nəfər müxtəlif yaşlı dinc sakin aldığı güllə yarasından əlil oldu. faciə baş verən gecə 1275 nəfər dinc sakin girov götürüldü, onların 150- sinin taleyi hələ də bəlli deyil.
29. övladının gözü önündə yandırılan ata, öldürülən ana, zorlanan uşaqlar, üzərində əclaf eksperimentler aparılan insanlar. vəhşiliyin, murdarlığın, əclaflığın tavan vurduğu yer. bu insanlığa vurulan yaradı. azərbaycanlı olmaq məcbur deyil bunu dərk eləməyə. azərbaycanlı olmaq nə vaxtsa bir gün bunun intiqamını almaq arzusu ilə yaşamaqdır. çox çətin dövrlərdən keçirik, amma inanıram ki, bu hadisə unudulmayacaq və nə vaxtsa intiqam olacaq. bəlkə biz bunu görməyəcik, bəlkə övladlarımız da görməyəcək, amma nə vaxtsa intiqam alınacaq.
49. heçkim istəməzdi ki belə birşey olsun, təbiki müəyyən fərziyələr də var bu yaşananlar üçün, belə günü əlbəttə ki unutmamalıyıq ancaq bizlər acılarımızla yaşamağı sevirik. duygusal millətiy, müstəqillikdən bəri şəhidlərimiz varsa onlara da sahib çıxılmalıdı. ama 41 45 də ölən 300.000dən artıq azərbaycanlıları nədənsə gözardı edirik. ermənilərin lobisinin qarşısında bizlər də nəyisə qabağa qoyub səsimizi eşittirməliyik. 600nəfər həlak olub, 1 insanın həyatı belə çoz mühimdi təbiki amma 600nəfər olması belə sevindirici haldı, 10.000lər olsaydı neylərdik? aza yox çox olmamasıdır məni təsəlli edən.
45. ermənilərin etdiyi və özlərini düz göstərməyə çalışdıqları soyqırım. erməni tərəfinin dediyinə görə, hücumdan həftələrlə əvvəl erməni helikopteri əhaliyə xocalını tərk etməsini tələb etmiş. planlaşdırılan hücumun tezliklə baş tutacağını bildirmişdi. helikopterdən vərəqlər paylayırdılar. bu vərəqlərə görə ağdama getmək üçün azad dəhlizin olduğu deyilirdi. amma bu vərəqlərin izinə xocalıda rast gəlinməyib. hücum vaxtı millət iki yoldan istifadə edib. əsgəranı solunda saxlayaraq azad dəhliz ilə ağdama və əsgəranı sağda saxlayaraq ağdama getmək. hər iki yoldan gedənlərə də ermənilər atəş açıb. azad dəhliz ilə gedənlərə atəş açmaqlarına səbəb isə həmin qrupun tərkibində olan silahlı azərbaycanlıların erməni postlarına atəş açması imiş. şahidlər isə ilk ermənilərin atəş açdığını deyir.
)