17.good bye lenin filminə baxdım,yadıma düşdü yenə.indikindən yaxşı ya da pis yaşadığımızı demiyəcəm.bu barədə sonsuz müzakirələr eləmək olar.sadəcə o dövrün insanlarının üzlərindən xoşbəxtlik yağır.evdə köhnə fotolara baxanda hiss eliyirsən ki,adamların dünya aləm vecinə deyil.tələbəlik şəkillərində üzlərindən sevinc tökülür.gələcəklə bağlı heç bir qayğısı olmayan insanlar idilər.necə olursa olsun dövlət bir tikə çörək və ev verəcək sənə.başqa da nə lazımdı ki.bir az məsumiyyət,bir az zarafat,bir az ironiya,gələcəyə ümid,kommunizmin qələbəsinə inam var idi.illər keçdi,artıq nə kommunizm var,nə də qalib gəlinəsi bir kapitalizm.artıq ali məqsəd,gələcəyə inam,ümid yoxdu.sadəcə pul qazanmaq üçün olmazın əzabına qatlaş və sonda da öl.kapitalizmin insanı budu.
dünyanın işlərindən bixəbər,başqa dövlətlər haqqında heç nə bilməyən və ən nəhayətində heç bir şey bilməyən insanların xoşbəxtliyi və sadəliyi var o dövrün insanlarının üzündə.insan bildikcə kirlənir,eybəcərləşir,amansızlaşır,əsəbi olur.ən yaxşısı bilməməkdi.həyatın nə olduğunu,sənnən ətrafda nələrin baş verdiyini bilməyərək ölmək.həyatın ən ali məqsədi bu olmalıdı.ssri bunu yarada bilmişdi.
35. bərabərlik, ədalət, insan haqlarını insanlara yaşadan keçmiş imperiyamız. o qədər bərabər olubki tərkibindəki kağız üstündə müstəqil olan digər 14 dövlət rusca danışıb, o qədər bərabər olubki sərvətləri moskovaya daşınıb və moskovadan idarə olunublar. o qədər ədalətli olub ki, ermənistan və gürcüstan kiçik qalmasın deyə azərbaycanın ərazilərin qoparıb olara verib ya kıyamam çox şirin. o qədər insan haqların dəstəkliyib ki, bir millətin çoxluq təşkil etdiyi torpağı o millətə yox qonşu millətə, o qonşu millətin çoxluq təşkil etdiyi ərazini isə digər qonşuya verərək münaqişə ocaqları yaranmasının qarşısı alınıb (!).
Ssri açılışı: sovet sosialist rusiya imperiyası
15. insanlari vehsi kimi sahede isledib, pox gununde yasadan, neftini servetini capib talayan, verdiyi bir seyin evezin 10 qat geri alan, 37de etdiyi ziyali qirginiyla- serqde ilk demoktratik olkeni yaradib, qerbdeki cox olkeden daha tez qadina ses verme huquq veren, charlie hebdodan 100 il evvel molla nesreddini cixara bilen (hele 19-20 ci esrlerdeki yazarlari, siyasetcileri yazmadim) bir milletin geleciyini mehv etmis, insanlari rusvete oyretmis pox yigini.
29. dövlət rəhbərləri və hökumət başçıları üçün keçirilən öz möhtəşəm, ehtişamlı, təmtəraqlı və təntənəli ateistsayağı dəfn mərasimlərini izləyərkən bədii və estetik cəhətdən opera və ya tamaşa izlərmişcəsinə mənə heyrətamiz dərəcədə zövqlər bəxş edən dövlət... sanki, dəfn ediləcək şəxs insan deyil, tanrıdır... minlərlə insan isə ölmüş tanrını dəfn etmək üçün qırmızı meydana yığışıb... müqəddəs bir varlıq kimi ilahiləşdirilən, xalq üçün ata rolunu oynayan partiya rəhbərinin vəfatı ilə keçirilən bu mərasim sovet ittifaqının dünyaya güc nümayişi idi, həmçinin... çünki o dünyaya sübut etməli idi ki, ola bilər bu dövləti idarə edən şəxs artıq dünyada yoxdur, ancaq bu dövlət yenə də məğrur bir aslan kimi ayaqdadır, uzun illər də ayaqda da qalacaq... hər dəfə izləyərkən məni həmin "tanrı"nın yerinə keçib ölməyə sövq edir. təsəvvür edin bir anlıq... partiyanın rəhbəri - baş katibsiniz və vəfat etmisiniz...
vəfatınızdan sonra politbüro daxilində hakimiyyət uğrunda güc mübarizəsinin nəticəsi olaraq hakimiyyətə gələcək olan şəxsin kimliyi müəyyənləşdikdən və sizin vəfatınızla bağlı xəbərin elan edilməsi məqbul hesab edildikdən sonra, həmin an içində televiziya və radioda bütün verlişlər və proqramlar dayanar, unikal səs tembrinə malik diktorlar rəsmi qiyafədə dövlət televiziyasının efirinə çıxar, ciddi səs tonunda və gözləri dolmuş bir şəkildə sizin vəfat xəbərinizi bütün sovet ittifaqına və dünyaya elan edər və 5 günlük matəm elan olunar. dəfnin ən yüksək səviyyədə təşkil edilməsi üçün mərkəzi komitə üzvlərindən ibarət dəfn komissiyası qurular, ümumittifaqda və ittifaqın xarici ölkələrdəki diplomatik korpuslarında və nümayədəliklərində bayraqlar yarıya endirilər, strateji və həyati əhmiyyətə malik olmayan bütün müəssisələr, zavodlar, fabriklər fəaliyyətini dayandırar. vida mərasiminizin baş tutacağı məkan olan "dom sovetov" - "sovetlər evi" qırmızı partiya və dövlət bayraqları, kommunist attributları, ağ və al-qırmızı güllər - lalələr, qərənfillər, qızılgüllər ilə bəzədilər, cənazəniz əsas zalın mərkəzindəki katafalkın üzərinə yerləşdirilər. moskva dövlət simfonik orkestrının ifa etdiyi klassik musiqi parçaları - beethovenın 3-cü simfoniyası "eroica"-nın, mosartın "requiem"-inin, albinoninin "adagio"-sunun sədaları altında, 5 gün ərzində, 15 respublikadan könüllü və ya məcburi surətdə milyonlarla adam sizinlə vidalaşmaq üçün moskvaya axışar...
matəmin sonuncu günü növbə ilə onlarla xarici dövlət rəhbərləri - abş vitse prezidenti george bush və dövlət katibi george schultz, almaniya kansleri helmut kohl, fransa prezidenti François Mitterrand, böyük britaniya baş naziri margaret thatcher, yaponiya baş naziri zenko suzuki, kanada baş naziri pierre trudeau, hindistan baş naziri indira gandhi, pakistan prezidenti ziya-ül həqq, əfqanıstan prezidenti bəbrək kamal, suriya prezidenti hafiz əsəd, kuba komunist partiyası 1-ci katibi fidel castro, şərqi avropa sosialist bloku ölkələrinin rəhbərləri şərqi almaniyadan erich honecker, macarıstandan janosh kadar, rumuniyadan nicolae chauseusku, polşadan wojciech jaruzelski, çexoslovakiyadan gustav gusak, sovet müdaxiləsi ilə sosializm yolu seçmiş afrika dövlətlərinin rəhbərləri, dünya ölkələri kommunist partiyalarının liderləri sizin sərgilənən cansız bədənizin önündə ehtiramla baş əyməyə gələr. vida mərasiminin sonunda isə, dövləti idarə edən ali şəxslər - matəm əlaməti olaraq sol qollarına qırmızı sarğı bağlamış 12 politbüro üzvü zala daxil olar və bir neçə dəqiqə katafalkın ətrafında fəxri qarovulda dayanar, ardınca isə ailə üzvlərinizə baş sağlığı verərlər.
nəhayət, qırmızı rəngli tabutunuz "dom sovet"-dən çıxarılar, zirehli hərbi maşına bərkidilmiş top qundağına yerləşdirilər, qırmızı və qara bayraqlarla bəzədilmiş, yüzlərlə əsgərin çiyinbəçiyin mavzoleyə kimi kənarlarda dayanaraq sədd çəkdiyi karl marx prospekti ilə qırmızı meydana doğru asta addımlarla irəliləyər. kortejin önündə 2 zabitin əlində saxladığı baş katibin nəhəng portreti, onların arxasıyca baş katibə göndərilmiş olan yüzlərlə çələng, ardınca baş katibin qırmızı atlaz parçadan tikilmiş döşəkciklərə bərkidilmiş orden və mükatlarını daşıyan 42 general, ardınca baş katibin cənazəsini daşıyan hərbi zirehli maşın və cənazənin kənarlarında keşik çəkən və asta addımlarla irəliləyən 6 əsgər, arxada isə aşağı ranklı politbüro üzvləri - leningrad şəhər soveti sədri grigori romanov, nazirlər soveti sədrinin 1-ci müavini heydər əliyev, moskva şəhər soveti sədri viktor qrişin, mərkəzi komitə katibi mixail qorbaçov, arxada isə chopinin minor laddakı dəfn marşını ifa edən səyyar hərbi orkestr.
kortej ali sovetin və millətlər sovetinin deputatları, moskva sakinləri və miləmil şəkildə düzülmüş moskva qarnizonun əsgərləri, və mavzoleyin ətrafında gözləyən xarici dövlət başçıları ilə dolu olan qırmızı meydana gəlib çatar, dəfn komissiyasının üzvləri asta addımlarla mavzoleyin üzərinə çıxar. ilk öncə dəfn komissiyasının sədri, ardınca ssri elmlər akademiyasının prezidenti, sonra təsadüfi bir zavod direktoru, sonra isə təsadüfi bir fəhlə çıxış edər və bununla da dəfn mərasimi qapalı elan edilər. 2000 nəfərlik hərbi orkestr yenidən chopinin dəfn marşını ifa etməyə başlayar, və bu qəmgin marşın sədaları altında cənazə dəfn edilmək üçün son mənzilə doğru yola düşər. cənazə kreml divarları nekropolundakı dəfn olunacaq yerə çatdıqdan sonra ailə üzvləri sonuncu dəfə öz yaxını ilə vidalaşar, tabutun qapağı örtülər və 2 qoluzorlu əsgər tabutu kənarlarına keçirilmiş ağ sərt kəndirdən tutar və ehtiyatla, asta bir şəkildə tabutu əvvəlcədən qazılmış qəbrə doğru endirməyə başlayar. bu an 21 topdan yaylım atəşi açılar və aleksandr aleksandrovun tükürpədici və əzəmətli sovet himninin sədaları altında baş katib dəfn edilər. ardınca yuxarı ranklı partokratların hər biri qəbrin üzərinə bir ovuc torpaq səpər və yenidən moskva qarnizonunun əsgərlərinin həyata keçirəcəyi paradı izləmək üçün mavzoleyin üzərinə qalxarlar. təntənəli hərbi marşın sədaları altında əsgərlər mavzoleyin önündən keçərlər.
ən sonda, mavzoleyin üzərində nitq söyləyən həmin 4 şəxs kreml sarayında xarici nümayəndələrin baş sağlığını sırayla qəbul edər və baş sağlığı verən hər bir nümayəndə yenidən gedər, zalda yerləşdirilmiş baş katibin nəhəng portretinin önündə baş əyər. bununla da matəm bitər...
qeyd. entry sovet ittifaqında dövlət səviyyəsində keçirilən dəfn mərasimlərini ümumi şəkildə xarakterizə edir.
entry-də adı çəkilən klassik musiqi parçaları: chopin, marcia funebre
31. azərbaycanın başına onlarca fəlakət gətirməsinə baxmayaraq və bunun canlı müşahidəsi olan yaşlı nəsil hələdə ssri zamanında hərşey yaxşı idi deyir. Nə yaxşıdı deyirsən əşi yaşamamısan görməmisən nəyini biləsiz e deyirlər.
Üstəlik ən maraqlı tərəfi ssri sovet rejimi görməyənlər də sssri yaxşıdı deyir. Niyə sən nə əlaqə deyirsən, indi yaxşıdıki indini deyim deyir. Məcburmusunuz nəyisə deməyə? Azərbaycan əhalisinə o qədər zülm yaşadan ,manipulyasiya edib guya hərşeyin yaxşısını edirmiş kimi göstərib insanları robotlaşdıran rejimin nəyi yaxşıdı?
10. dağılandan sonra ölkəmizin mədəniyyətini də özü ilə tarixə bastırmış quruluş. o vaxt yaxşı filmlər çəkilirdi, yaxşı müsiqiçilər, elm adamları yetişirdi. amma indi kinolar düşük, müsiqiçilər manıs, elm adamları molladır.
37. Nə deyildiyi qədər pis, nə də deyildiyi qədər yaxşı dövlət ittifaqı olub. Məsələyə Qarabağ hadisələri fonunda obyektiv baxmaq lazımdır əslində. Keçmiş baş katib əbdürrəhman Vəzirovun dediyinə görə sonralar Ermənistanın ilk prezidenti olacaq levon ter petrosyan ittifaqdan ayrılmaq üçün ilk öncə qondarma soyqırım məsələsini ortaya atdı. Lakin Moskva bunu dərhal sezərək "soyqırım" söhbətini qəbul edib hərəkatın marağını itirdi. Daha sonra ermənistanda olan nüvə elektrik stansiyasını və ən böyük kimya zavodunu bağlamağı tələb etdilər. Səbəb kimi də erməni genofonunun məhv olmasının qarşısını almaq kimi bir anlayışı ortaya atdılar. Ssri kimi dövlətdə 15 Respublikanın bütün zavod və fabrikləri hamısı bir-birindən asılı idi. Lakin bu təklifi də Moskva qəbul edib zavodları bağladı. Daha sonra isə Qarabağ söhbətini ortaya atanda Moskva bunun artıq ağ olduğunu, dağlıq Qarabağın azərbaycan ssr-nin tərkib hissəsi olduğunu və bu separatizmin ümumittifaq və Azərbaycan ssr konstitusiyasına zidd olduğunu bildirdi. Lakin ermənilər konstitusiya falan hərləmirdilər. Sonda hadisələr deportasiya, zorakılıq və qırğınlara gətirib çıxartdı. Thomas de waalın Black Garden kitabında dediyi kimi, Moskva hər iki tərəfi də bu mövzu barəsində dialoqa çağırmadı və tarixindəki ən böyük səhvlərdən birini etdi. Ümumiyyətlə bu kitabın bizdə, öz dilimizdə tərcümə olunması lap məəttəl qalınası bir şeydir. Çünki çox obyektiv baxıb. Onu da bilmək lazımdır ki, 17 mart 1991-də ssridə referendum keçirilir və sual belə qoyulur: SSRi-nin hər hansı bir vətəndaşın haqq və azadlıqlarının tam olaraq qarantiya altına alınacağı bərabər və suveren respublikaların yenilənmiş və reformasiya edilmiş bir ittifaq kimi qorunmasını lazımlı bilirsiniz? Hə və ya yox səsləri verilən bu referendumda qarabağa iddia edən və bəyənmədiyimiz ermənilər bir respublika olaraq, Gürcüstan, Latviya, Litva, Estoniya və Moldova ilə birlikdə ümumiyyətlə iştirak etmirlər. Ancaq bir il bundan qabaq Bakıda 20 yanvar hadisəsi başına gələn, partbiletlərini cırıb yandıran və azadlıq istəyən bir xalqın yaşadığı ölkəmizdə 2709246 hə cavabı çıxdı. Bu da ölkəmizdə 94.12 faizin ittifaqın qalması üçün verilən səs demək idi. Bunun müqabilində Moskva 30 aprel - 15 may 1991 tarixləri arasında Ssri din işçiləri və bizim omonun birgə olaraq apardığı Çaykənd əməliyyatı keçirir. Passport yoxlamaq adı ilə Qarabağın Şuşa, Xocavənd, hadrut, Goranboy rayonlarında, Ermənistanın gorus, tavuş və noyemberyan bölgələrində ermənilərin həmin ərazilərdən deportasiyası baş tutdu. Hətta erməni silahlı qüvvələri ilə silahlı atışma falan da olur. Yəni Moskva bizim hə cavabının müəyyən şəkildə qarşılığını verdi. Ssri dağıldıqdan sonra və Qarabağ müharibəsi başlayandan sonra olan xronikada ümumiyyətlə ssrilik bir şey yox idi. Rusiyada ən qatı qorbaçov və kommunizm əleyhdarlarından biri olan və eyni zamanda da alkaşın biri olan yeltsin hakimiyyətdə idi. Qarabağda qalan keçmiş sovet ordusunun silahlarını da kim çox pul və ya araq verirdisə o alırdı. Sözümün canı odur ki, biz o vaxt mərkəzə daha sadiq idik. Bunu o vaxtın tarixi barədə yazan bütün müəlliflərin kitablarında görmək olur. ittifaq onsuz da dağılacaqdı. Amma Qarabağ məsələsini keçmişdə olduğu kimi həll etmək əvəzinə pox edib bizə dərd qoydular.
25. Normalda əksəriyyət bilmir ki, 1917-ci ildən 30-cu illərin birinci yarısına qədər ssri-də homoseksualizm leqal olub və cinayət hesab edilməyib. Sovet rusiyasının xarici işlər üzrə xalq komissarı georgi çiçerin homoseksual olub və homoseksual olduğu hər kəsə məlum idi. Ssri-nin mühafizəkarlaşması bilavasitə stalinin adı ilə bağlıdır. Bundan başqa, sovet hakimiyyətinin ilk illərində nisbətən daha plüral şərait hökm sürürdü, məsələn anarxistlərin kitabları çap edilirdi.
14. kommunizm adı altında 15 ölkənin varını yoxunu soyub moskvaya daşıyan sikimdirik rus dövləti.
soxum xalqların qardaşlığınada. bioloji olaraq mən sadəcə türk milləti olan insanlarla qardaşam.
28. Kiçik bir not: ssridə kilsə və məscidlərin fəaliyyəti 1944-cü ildə bərpa edildi. Səbəb isə insanların axirət dünyasına inanaraq döyüşə qorxusuz getməsinə şərait yaratmaq idi. Bir sözlə din tiryək məqsədilə istifadə edildi, tarix boyu həmişə olduğu kimi. Bundan başqa bolşevik marksistlərin dinə heç bir təzyiq göstərmədiyi təqdirdə bugünkü gündə necə bir vəziyyətdə ola biləcəyimizə təsəvvürümə gətirmək də istəmirəm. Ola bilsin mentalitetin sayəsində kayfın nirvanasına çatıb üçüncü gözümüz çıxardı. Türkiyədə belə, kamalizmin dinə qarşı həyata keçirdiyi repressiv siyasətinə baxmayaraq dinin necə bir rol oynadığını görürük. Eyni şey meksikaya da aiddir (baxma: 1917-ci il konstitusiyası) (baxma: plutarco elias calles) (baxma: lazaro cardenas).
Ssridə ədəbiyyat, elm və incəsənət kimi sahələrin yuxarıdan sifarişli olduğu, azad olmadığı, senzura və qadağaya məruz qaldığı isə doğrudur. 6 iyun 1931-ci ildə senzura daha da genişləndirildi. Hətta stalinin leninin ölümündən sonra qələmə aldığı leninizmin fundamentləri adlı əsərində bir ölkənin maddi və mədəni resurslarının bir ölkədə sosializm quruculuğuna kifayət edə bilməyəcəyini, bu səbəbdən də bir çox qabaqcıl ölkənin köməyinə ehtiyac olduğu yazıldığı üçün növbəti nəşrlərində kitabda dəyişiklik edilmişdi. Stalinizm dövründən fərqli olaraq bürokratik pozulmanın son dərəcə aşağı olduğu dövrlərdə, məsələn vətəndaş müharibəsi dövründə bütün mövzular üzərində müzakirə və mübahisələr aparılır, azad yaradıcılığa meydan verilirdi. Ssrinin bir çox qiymətli yaradıcılıq nümunələri, ən əsası da insanları heyran qoyan kinoları məhz bu dövrdə ərsəyə gətirilmişdi. Lenin deyirdi ki, azadlıqların məhdudlaşdırılması müvəqqəti tədbirlər baxımından əhəmiyyətlidir, insanın insan tərəfindən istismar olunmasının maddi şərtləri ortadan qalxandan sonra bu tədbirlərin əhəmiyyəti qalmayacaq. Ssridəki kapitalizmə doğru geri qayıdış formasında tətbiq edilən bürokratik siyasət bütün bu iyrəncliklərin başlıca səbəbkarı idi.
11. dünən də oturub fikirləşdim ki ala bı ölkədə yaşamağın mənası yoxdu. dedim kaş mən atamın yox atam mənim oğlum olaydı. onda həm ssri ni görərdim həm də türkiyəyə gedəsi olmazdım. sosializmlə çox əlaqəli olsam da kitablarını oxusam da onun da bəyənmədiyim tərəfləri var. indi sovetlər olsa estonyada sarışın bir qızdan iki oğlum var idi. 15 respublika var başa düşmürəm əsəb vurur adamı ki ala 15 ölkəyə vizasız getmək şansların ola ola a kişi nə qaxılıb qalmısan buralarda. litva estonya lap elə rusiya gedib oxunası yaşanası yerlər olardı mənçün. indi də bu pensiyaçılar ağlayır ki bu nə pensiyadı siz deyildiz çıxıb leninin əb əjdadadın söyüb azadlığ deyən ? lap elə sovetlərdə azərbaycan da babat olub. riyaziyyat məllimim də belarus estonya ukrayna qoymayıb hamsın fırranıb. adam idolumdu da.
12. anadan olduğum,amma orada böyümədiyim ölkə.şanssızlıqmı deyək buna heç bilmirəm. ssri xəyalların gerçəkləşdiyi,hüzurun yaşadığı,sülhün heç kimdən qorxmadan küçələrdə rahat gəzdiyi,sərhədlərin olmadığı o "xoşbəxtlər ölkəsi"ydi.ssri karl marksın "sosializm kommunizmə keçid dövrüdür" sözünün bariz nümunəsiydi. dünənin,bugünün və gələcəyin qorxusu kimi zənginlər,harınlamışlar tərıfindən məhv edildi.
20. şişirdilmə dövlət. poh-pohlamaqdan bezilməyən zəyif bir dövlət. təkcə 1939-1940 tarixində finlandiya ilə müharibələri belə sübut edər bunu. bacardığları əl bir olub ya da pis vəziyətdə bir birliyi son anda vurmaq. soruşsan faşistləridə onlar bitirib *
he he
faşist olub faşistlikdən şikayət edənlərin ölkəsidir ssri. orduları qırmızı ordu deyə bilinir. ancağ post sovet ölkelere birdə aradabir şərqi avropada at oynada biliblər vəssalam.
necəki indiki rusiya şişirdilir o vaxtıda ssri. bunu edəndə usa-dır. amerika o vaxtı dünyaya inandırmağı bacardıki ssri təhlükədi yanımda olun flan. əslində isə heçnədi. amerikaya bir düşmən dövlət lazımdı öz vətəndaşları və kiçik qardaşı avropanı qorxutmaq üçün. qısa bir araşdırma göstərə bilirki indiki silahların çoxu keçmiş, köhnə və lazımsız silahnan doludu ordusu. çox zəyif deyil ama əsla çox güclü deyil. nə indi nə də keçmişdə. ssri sadəcə ilk vaxtlarında güclü olub. indidə güclü bonbaları var bəli. ama yenədə hərb sahəsində natodan həmişə geridirlər. vəssalam
rəğbət bəsləyənlər vəya simpatiya duyanlara 20 yanvar hadisəsini xatırladın.
5. rusiya imperiyasının varisi olmamışdır, hətta çar höküməti yıxıb yerinə kommunizmin hakim olduğu bir iqtidar gətirmək istəyiblər, bunu bacarıblar da. ancaq hal-qəziyyənin nə təhər baş verdiyini yazmağa ərinirəm. bəlkə başqa zaman.
bu gün kommunistlərin gözlərinə ideal dövlət olaraq görünən, əslində isə kommunizm adı altında diktatorluq yeridən dövlət olmuşdur. stalin dövründə isə həddən artıq biabırçılıqları ilə yadda qalmışdır.
stalin özünü leninin varisi kimi göstərmiş, əslində isə heç vaxt onun varisi olmamışdır. sərt qayda-qanunları ilə işçilərə gözəl bir həyat verməyib qan uddurmuş, kollektivləşdirmə siyasəti yürütmüşdür. bunun nəticəsində də bir çox insan həyatını itirmişdir.
4. ən girdirmə və insanlığın üz qarası olan dövlət olsada bir tək himni həqiqətən süper idi. indiki ağlımla sovet vətandaşı olsaydım yəqin bir tək ölkəmin himninə qarşı olmazdım.
26. 70 il boyunca xalqımıza yaltaqlığı qorxaqlığı satqınlığı və rüşvəti öyrətmiş şər imperiyası. Insanların dini inanclarına hörmət göstərməyən kilsələri, məscidləri dağıdan dinsiz dövlət. Mixail Bulqakov kimi dahilərin əsərlərinə qadağa qoyan h.cavid m.müşfiq kimi ziyalılarımızı öldürən əliqanlı dövlət. Uşaqlara "vətə xaini" ailələrini, qonşularını satmağı öyrətdi. Bəlkə də buna görə liderləri lenin və stalin acı içində gəbərib. Başqa bir birlik olsaydı dövlətlərin həqiqi bərabər olduğu birlik olsaydı bugün bu qədər pis vəziyyətdə olmazdıq. Nasizmi məğlub etmədi nasizmi ssri xalqları məğlub etdi ssri özü isə 100 minlərlə gənci silahsız düşmən qabağına verdi. Rusların imicinə də zərbə vurdu. Holodomor ilə ukraynalılarda, 20 yanvar ilə bizdə, 9 aprel ilə gürcülərdə ruslara qarşı nifrət yaratdı. Mavzoleyini sikim lenin
18. azərbaycan xalqına diktatorluqda yaşamağı, hakimiyyətə kölə olmağı, "hakimiyyətə qarşı nəsə demə boyun əy!" kimi şeyləri normal bir hadisə kimi 70 il ərzində beynimizə yeritdilər. xalqımız zəncirlərini qırdı, yenidən müstəqil oldu amma "varisləri" hələ də bizlə kölə kimi rəftar edir. bugün ölkəmizin düşdüyü vəziyyətdə ssri dövrünün qayda qanunlarınında rolu var. "əşi bala boşver azadlığı zadı əsas çörək pulun oldu bəsdi" kimi şeylər məhz həmin dövrün eybəcərliklərinin təzahürüdür. ancaq bugünün gəncliyi yenidən 1920 və 1993-cü illərdə itirdiyimiz azadlığımızı bərpa edəcəkdir.
36. 1922 ci il 30 dekabr da yaranmış ideologiyası markizm-leninizm olan ittifaq.Maonun çinindən əsas fərqi ssri fəhlə şüarı mao isə kəndli şüarıynan çıxış eləməyi olub.bir çoxlarına görə xalq arasında əsas bərabərliyin təmin olduğu il 1922-1953 olsada bir digər əsas fakt yaşam standartları məhz bu illərdə daha aşağı olub.Stalinin repressiyalrında əsasəndə 1937 də 20 milyondan çox insan qazaxıstan və sibir çöllərində öldürülmüşdür.
Təhsilin,mədəniyyətin inkişafına nə qədər önəm versələrdə sənayedə özəlləşdirmə olmaması ittifaqın əsas çöküş səbəblərindən biri idi.Həmçinin səhiyyənində vəziyyəti ssri də digər ölkələrə nəzərən pis idi.
Ölkənin əsas çökmə səbəbi isə 1950-60 cı illərdəki amerika ilə girilən kosmos rəqabəti və 1970 ci ildə ki, silah yarışını demək olar.Bəs Abş niyə çökmədi ssri çökdü? Çünki abş kapitalist olduğu üçün silah yarışında bir çox özəl şirkətə yer vermişdi yəni bütün pul büdcənin üstünə düşmürdü və digər əsas məsələ abşın silah ixrac elədiyi avropa bazarı var idi.Soyuq müharibəni məğlub olan ssri tez bir zamanda dağıldı.
30. Vətəndaşlarına standart yaşam vəd edən,bolca qan tökən,çox evləri ağlar qoyan, dağıldıqdan sonra isə arxasında xarabalığa dönmüş ölkələr qoyan, dünyanın ən qısa ömürlü imperiyasıdır.
38. bugün yaranışından 100 il ötən aydınlanma hərəkatının *
Enlightenment, Aufklärung, Siècle des Lumières
yetişməmiş, degenerat, kal meyvəsi, özünü doğrultmayan, inqilabçı ruhlu, şıltaq uşağı, bu hərəkatı meydana gətirən düşüncə adamlarının meqaloman ehtirasları səbəbi ilə zehinlərinə gələn fikirlərin ağılları ilə "prezervativsiz" əlaqəsi nəticəsində doğulmuş bicbalası -*
33. kommunizmi insanlara pis təqdim etdiyi və beyinlərində qəddar sistem stereotipi yaratdığı üçün, kommunizm adından sui-istifadə etdiyi üçün sevmədiyim imperiya
13. 70-ci illərdə yaponiya ssri ilə kütləvi şəkildə traktorların, buldozerlərin və digər ağır tonnajlı maşınların idxalı barədə razılığa gəlir. bir müddət bu proses davam edir və sovet hakimiyyəti bu məsələni böyük çapda reklam edərək aləmə car çəkir: "qüdrətli ssri o qədər inkişaf edib ki, yaponiya kimi ölkə texnikanı bizdən alır" .
amma üstündən bir neçə il keçdikdən sonra məlum olur ki, sən demə yaponiya bu ağır tonnajlı dəmir yığınını alıb əridir və yenidən əsl yapon keyfiyyətli maşınlar istehsal edir. yəni sovet maşınlarını bir növ xammal kimi alırmışlar. bu biyabırçılıqdan sonra ssri yaponiyaya maşın ixracını dayandırdı.
21. 15 dövlətin birləşdiyi ərazidə qurulan sosializm dövləti .2 ci dünya müharibəsində almaniyanı məğlub edən, hər 5-10 ildən bir müharibədə iştirak edənlərə 9 may faşizm üzərində qələbə günü münasibətilə yubiley medallarını verən dövlət .
7. bir vaxtlar s.s.r.i. kimi yazılan abreviaturadır. bu nöqtəli yazılış 30-cu illərdə daha az işləndi, ikinci dünya müharibəsindən sonra isə tamamilə istifadə edilməməyə başlandı.
)