33. qurani kərim adlı bir kitabda adı keçən ilahi məxluq.
-adəm ?
+ buyur, allahım.
- sənin üçün qadın yaradım ?
+ vallah, çok yaxşı olardı, amma
- hm, yaxşı, öncə bu qabırğavı çıxartmaq lazımdır.
+ nə qabırğası? nə dəxli var ki, indi?
- ala, qabırğannan yaradacam da qadını...
+ niye, ala? torpaqdan yarat da məni yaratdığın kimi. hər yer torpaqla doludur.
- olmaz.
+ niyə?
- özünü təkrarlayır dedirtmərəm. sən uzan hələ, anestezist mələklər səni yatızdıracaq.
+ başımıza iş açdıq da...
...
- adəm, oyan. *
məktəbə gecikirsəasdjkh
+ hardayam mən?
- cənnətdəsən. sənə qadın yaratdım. adı həvvadır. bax, o ağacın altında oturub.
+ gözəl olub mans, əlinə sağlıq.
- təşəkkür edirəm. indi, adəm, bax, buralar həmişəlik cənnətdir, istədiyiniz kimi dadını çıxardın həvvaynan. amma, bu ağacdan meyvə yeməyin, bu qadağandır
+ nə işi var ki, qadağan olunmuş ağacın cənnətdə?
- mən qoymuşam.
+ niyə?
- adrenalin qatsın deyə.
+ pay blə. heç olmasa qırağından qırmızı xətt çəksə idin qadağandır deyə. nəysə, bəs bu kimdir ?
- o ? o şeytandı.
+ bəs onun nə işi var cənnetdə?
- səni aldadıb mənim yolumdan çevirə biləcəyini dedi. mən də dedim ki, adəm aldanmaz, sağlam uşağdı o. girirsən mərcə dedi, mən də girərəm dedim
+ bəs niyə mərcə girdin ki ? qoz qoymazdın da.
- mələklərin yanında dedi, otkaz eliyə bilmədim, neyniyim? bax, diqqət elə, səni aldatmağa çalışacaq. əyər şeytana uysan, sənin bütün soyunu dünyaya göndərməyim lazımdır. orda mənə
itaət etməyənləri də cəhənnəmə atacam, sonsuza qədər yandıracam, sən öl.
+ niye yandırırsan ki ? onsuzda şeytanı sən bulaşdırdın ayağımıza. işimiz var da.
- zəbaniləri yaradıbmış, mən də kurs oldum. canları sıxılmasınlar, yandırsınlar, başları qatışar.
+ yaxşı, nə etmək olar ki ?... bura bax, başqa insanları nə vaxt yaradacaqsan ?
- məndən bu qədər. mənlik bir iş qalmadı. indi isə siz həvvaynan çoxalacaqsınız.
+ onu başa düşdük, bəs uşaqlarımız kimnən çoxalacaq ?
- bir-biriləri ilə
+ necə yəni ? bacı-qardaş bir-biriləri ilə ?
- aha
+ onnansa, 1-2 cüt də insan yarat, onlar da bir biriləri ilə çoxalsın. həngaməyə nə gərək ? torpaqdan yaratmaq istəmirsənsə, onları da həvvanın qabırğasınnan yarat, nəm ala birşey fikirləş də..
- olmaz.
+ vallah, hikmətindən sual olmaz, amma, biraz bütün bunlar gic-gici gəlir mənə. cənnətdə qadağan olunmuş ağac, şeytan, ensest zad... yəni, niyə belə eliyirsən ?
- şübhəsiz ki, mən sənin bilmədiklərindən xəbərdaram.
+ hm, başa düşdüm.
- yaxşı, belinə qüvvət, mən qaçdım, birneçə min il sonra bir kitabım çıxacağ, onu yazmaq lazımdır.
+ mans, hələ vaxtın var da .
- senin üçün birneçə min il, mənim qatımda təxmini birneçə gün eliyir. kitaplarımda da yazacam bunları. özüvə yaxşı bax, mans. şeytana da diqqət elə, çox pisdi, xəyal etmədiyin qədər pisdi. mən yaratmışam, orasınnan bilirəm.
+ yaxşı bro, diqqət edərəm, narahat olma. gülə-gülə.
14. bu barədə sözlüyə təzə gələndə bir-iki entry yazmışdım, öz fikirlərimi paylaşmışdım amma bir müddətdən sonra din, allah və peyğəmbər barəsində nəsə yazmağın mənasız olduğu nəticəsinə gəldiyim üçün artıq bu mövzularda öz fikirlərimi bildirməmək qərarını aldım. səbəb isə ondan ibarətdir ki, sözlükdəki inancsız yazarların dinə və allaha qarşı yazdıqları entry-lər məni bu barədə danışmağın mənasız olduğu qənaətinə gətirmişdi. çünki başqa bir entry-mdə də qeyd etdiyim kimi müzakirə edəndə eyni şeyi iki dəfə təkrarlamağı sevmirəm. bir insan bir şeyi qəbul edir ya da etmir. 50 dəfə demək mənasız olur. sual oluna bilər ki, sənə nə sözlükdəki yazarların nə düşündüyündən, sən yazırsan sözlüyə girən də bütün entryləri oxuyur. hərə öz bildiyi tərzdə informasiya yazır. o elə yazır, sən də belə yaz. düz fikirdi. razıyam. amma bu sadəcə bir individual olaraq mənimüçün qəbuledilməzdi və dinə və allaha, ya peyğəmbərə qarşı yazılan təhqiramiz entrylər qarşısında sadəcə olaraq susub başımı aşağı əyirəm. başqa bir şey deyə bilmirəm. həm də mənə çox pis təsir edir. ona görə də bu mövzularda fikir bildirməməyə qərar vermişəm. mənim əksimə, tərsliyinə salıb bunu sizinlə paylaşmaqdan yorulmayan qasim məllimə salam deyirem. malades vallah -* yəqin ki, yazımın bu hissəsini izah edə bildim.
hə düzgün başa düşmüsüz, mən müsəlmanam. allaha və məhəmməd peyğəmbərə inanıram. yazarların çoxu inanmır lap əcəb eliyir, özü bilər. yenə də onlara nifrət bəsləyəcək deyiləm. hamını qəbul eliyirəm mən. allaha inanmaqdı əsas mövzu, bu barədə yazmaq isdiirəm. sadəcə olaraq demək istəyirəm ki, mənə belə gəlir ki, allaha, kainatın yaradıcısını inkar etmək üçün gərək dayaz düşüncəli olasan. mənə belə gəlir ki, əgər insan doğrudan da dərindən düşünməyi bacarırsa, həmişə ürəyinin səsi ona allahın yoxluğunun mənasız fikir olduğunu deyəcək. aşağıda sizinlə bir sənədli film paylaşacam. dediyim kimi, heç vaxt bu mövzularda yazmaq istəməmişəm, amma bu videonu paylaşmadan keçə bilmirəm. yəqin ki, bundan sonra artıq bir də yazmayacam heç nə. sadəcə olaraq bu entry-ni yazmağı özümə borc bildim. çox adam kainatın yaradacısına inanır, çünki bu videodakı informasiyanı biləndə və düşünəndə bir yaradıcının olduğunu inkar edə bilmirlər. amma peyğəmbəri və dini qəbul eləmirlər ki, bəs bu insanların uydurduğu şeydi. necə olur ki, allah olur amma öz arzu və istəklərini, kainatı, insanları, özünü onlara başa salmaq üçün heç bir işarə göndərmir. onda bizi bu dünyaya gətirməsi mənasız olur. ikinci ona görə qəbul eləmirlər ki, din insanları vəhşiləşdirir və bədbəxtliklər gətirir. amma burda onu başa düşmürlər ki, bədbəxtlikləri gətirən və dinin gözəlliyini məhv edib insanların gözündə kiçildən dünyada hökmranlığa can atan insanların dini antireklam edib onu insanlara səhv təqdim etməsinin nəticəsidir. diqqət edin ki, həmişə hamısının başında dərindən düşünmək durur.
2. o göydəki qurban olduğum. hamını görən ama diyəsən hamının probleminə cavab verməyə uspet eləmiyən, ya da her düdüyün, qoturun problemin qozuna almıyan sahibi-mütleq. qoz-moz söhbəti eliyirik, ama diyirlər ona kişi demək də günah imiş.
45. harda olsaz da,harda gizlənsəz də,nə qədər aşağı səslə danışsaz da,sizi görən,eşidən və hərşeyi biləndi.
siz dini islam olan bir ölkədə yaşayırsız və nə desəz də,nə qədər onunla bağlı mövzularla məzələnsəz də əvvəl axır ona dönəcəysiz, inkar eləsəz də hərkəsin qəlbində allah var.
66. sözün, kəlimənin çıxış nöqtəsi həmişə mübahisəli olub.allah sözü haqqında bir çox uydurma var.bunlardan birini qurdalayaq.bəziləri deyir ki, "allah",el-ilah,al-ilah sözündən əmələ gəlib.baxaq.
sami dillərindən bizə qədər yazı şəklində gələn ən qədim dil akkad dilidir.görürük ki, akkadcada ilah deyə bir söz yoxdu amma bundan gözəli "allallu"var.allallu sözü çoxluq mənasında deyil.çünkü akkadlarda çoxlu tanrı inancı yoxdu.üstəlik bir tanrı anlayışı belə yoxdu.yəni samilərin yüz illər sonra tanrı üçün işlədəcəyi ilah kəliməsi akkadların zamanında yoxdu.akkadlar tanrıya yox,allallu ya inanırdılar.indi ilah sözünün kökünə baxaq yəni tanrı sözünün.ilah sami dillərində elohim sözünün tək mənasında,yəni elohim tanrılar mənasındadı.akkadcada elohim deyə bir söz yoxdu. aramicə olduğuna görə yaxın zamanlara aiddi.bu dil hz.isanında danışdığı bir dil kimi qəbul olunur.bu söz akkadcadakı "el"sözündən yaranıb,"bir"demekdi.rəqəmsal bir.belə çıxır ki, "elohim"akkadcadan aramicəyə birlər olaraq keçib.səhv anlaşılmasın,aramilər bu sözü akkadcadakı "allallu"yerinə işlətməyiblər.maraqlısı budur ki, akkadcadan "allallu "arami dilinə keçən vaxt tanış bir söz olur."aalah"...
42. entryları oxudum. biri yazır allah var, digəri deyir yoxdur, biri deyir insanların uydurmasıdır. ola bilər kiminə görə allah var kiminə görə yoxdur, amma hər kəs öz zövqünə görə necə yaradana münasibət bəsləyə bilər? dünyada həqiqət birdir. ya allah var, ya da yoxdur. mümkün deyil ki, həm var olsun, həm yox. məgər allah nisbi varlıqdır ki, onun olması da nisbilik təşkil etsin? əgər dünyada hər şey nisbi olsa, bəs mütləqiyyət nədir? allah zeyni məfhum deyil ki, biz ona nisbiliklə yanaşaq. allah obyektiv varlıqdır, obyektiv varlıq barədə də mütləqiyyət mövcuddur. necə ola bilər deyə bilərəm ki, leyla sən mənim üçün varsan, amma başqasına görə yoxsan. bu paradoks deyilmi? ayrıca olmuyan bir şey haqqında bu qədər müzakirə niyə olunur? indiyənə kimi uçan verməşil haqqında fikirləşmisiz var ya yox? əlbəttə ki, yox. çünki yoxdu və olmuyan bir şey haqqında fikir yürütmürlər. son olaraq allah olmasaydı, allah olmazdı
59. tanıtım verməkdə çətinlik yaradan başlıqdır. belə deyim:
allah - nənəm gilin evinin çardağında yaşayan, taxtaların arasından gizlincə mənə baxan ağ saqqallı, əsəbi, özünü uşaq kimi aparan babadır.
yaddaşımın ən uzaq künclərindən tapdığım, dumanlı bir xatirə var. 4 yaşım olardı, yəqin. nənəm gildəydim. nəyəsə ağlayırdım. xalam əlimdən tutdu, həyətə çıxardı və evin çardağını göstərib, "bax, allah ordan baxır, sən belə elədikcə hirslənir" demişdi. o gündən evin çardağıına kim çıxsa, allaha yemək-filan apardığını düşünürdüm. həyətdə yaramaz bir iş tutanda çevrilib çardağa baxırdım ki, bəlkə ordan reaksiya verər.
bilmirəm niyə, amma "allah" deyəndə ağlıma kül rəngdə uzun bığları, qıyıq gözləri, başında dairəvi, qırmızı rəngdə papaq olan və bu görüntüyə təkcə enli çiyinləri də daxil olan bir kişi gəlir.
mənə görə allah, insanların özlərinə bənzər, insani xarakterlərdən yaratdığı, ona çatmağa çalışdıqları idealdır. bu səbəbdəndir ki, bu idealın kriteriyalarını tapdalayanda günah hissi baş qaldırır - bu vicdandır.
müxtəlif dinlərdə, müxtəlif cəmiyyətlərdə mental təfəkkürün formasiyasına görə allahın xarakteristikası da dəyişkəndir. məsələn, aqressiv, natamam psixologiyalı müsəlman cəmiyyətlərinin allahı da özləri kimi mənfəətcildir. amma, məsələn, paganizmin allahı insanların içinə sığınıb, onları daxili zənginliklə mükafatlandırandır. türkmillətli xalqların allahı mühafizəkar, slavyanlarınkı yenilikçidir və s.
ümumilikdə, allah mizahdır. ali idarə sistemidir. ona həqiqətən gərək var, çünki insanoğlu başqa cür xaotiklikdən yaxa qurtara bilməz. bu səbəbdən də bir cəmiyyəti dəyişə bilməyin ən praktik yolu, isanların allaha baxışını dəyişməkdir. bunun ən bariz sübutu islam təriqətləridir. ki, dünən namaz qıldığı məscidi bu gün partladanlar göz önündədir.
85. düşündükcə allaha inananların, inanmayanlara nisbətən daha xoşbəxt olduğu fikrinə qapılmışam. adamlar rahatdılar çünki onları cənnət gözləyir. heçnə etməsələr belə huri ilə cünup edəcəklər. öldüklərində buna inanıb ölürlər və xoşbəxt köçürlər bu dünyadan. nəticədə daha az axtarış=daha çox xoşbəxt. bəs biz bədbəxt ateistlər? təkamüldən giririk, varoluşsal sancılardan çıxırıq, beynin yüksək təzahürünə qədər oxuyuruq, araşdırırıq, öyrənirik. digər bir dünya isə olmadığı fikrindəyik. hal-hazırda düşündükdə məni çətin bir universitet sonrası həyat və karyera gözləyir. mənim tək həyatım budur. əgər uğurlu olmasam, ölənə qədər bu həyatı yaşayacam. öldükdən sonra mükafat alacam fikri də yoxdur. yəni elə də özümə motivasiya verə bilmirəm. qısaca heç bir halda xoşbəxt ola bilmirəm. məncə xoşbəxt olmağın əsas yollarından biri allaha inanmaqdan keçir. o əclaf hamımızı xoşbəxt edə bilər.
18. həyatımdakı və ətrafımdakı hadisələri düşünüb əlaqəsini qurduqda nə qədər ədalətli olduğunu düşündüyüm hər şeyin yaradıcısı. müxtəlif yaş dövrlərimə uyğun istədiyim arzuların demək olar hamısını reallaşdığını görəndən sonra onu inkar eləmək vicdansızlıq olar deyə düşünmüşəm. gerçəkləşməyən arzuların isə sonrakı mərhələdə niyə alınmadığını görəndə başa düşürəm ki, əslində hər şeyi bilən biri doğurdan var. dini sevməmək və ya məhəmmədə nəsə ləkə atmağa çalışmaq başa düşüləndir, amma allah fərqlidir, üstündür, ədalətlidir.
67. ərəbcədə yaradana verilən xüsusi isim. tərifi mümkün deyil ona görə yenə ərəbcədə başqa xüsusi isimlərlə tanıtdırılmağa çalışılan varlıq. məsələn "əzəl" yəni başlanğıcı olmayan və "əbəd" sonu olmayan. "saməd" möhtac olmayan. "xaliq" yaradan. və bunun kimi daha yüzlərlə söz.
83. Avtokrat varlığ. Hazırda allah deyib bütləşdirdiyimiz şey bildiyin avtokrat lider kimi birşeydi. O nə istədi edir nə istədi qanun göndərir onun özünə pərəstiş edən varlıqları var istəsə insanlara onlarla nəsə çatdırabilir. Onlar bomba kimi yaşayır. Lakin onların xəbər çatdırdıqları insanlar pox içində üzsə də aclıqdan ölsə də problem yoxdur. Bizdə məcburən ona sitayiş etməliyik əks təqdir də bizi alovların sönmədiyi və ömür boyu çəkəcək bir əzabla qorxudur. Təkamül nəzəriyyəsi və fəlsəfi fikirləri bir qırağa qoysaq allah olsaydı yada varlığından əmin olsaydıq belə ona sitayiş etməkdən - itaət etməkdən imtina edərdim. Niyədə ala? Mütləq bir güc var o yaranıb və insanları yaradıb indi hamımız ona şükr etməliyik. Bu nə eqoist bir canlıdı? işin ən pis tərəfidə bunu zorla edir. Yalandısa yalandı deyin. Bu allah dediyimiz varlığın çinin prezidentindən nəbilim oxuduğumuz məktəbin direktorundan yada evdəki sevmədiyimiz bir valideyndən fərqi nədir? Allaha inanan insan gərək digər bütün insana məcburiyyət ilə zor gücünə dayatılan hərşeyə göz yumub razılaşsın. Həmdə allahı kim seçib allah olmağına? Əgər kimsə seçmiyibsə adam içindən deyir biz niyə onunla bərabər haqda deyilik? Yada allah ətrafındakıları necə seçib? Nəbilim cəbrayıl əzrayıl sonra 124min peyğambər zad. Biz niyə o kayf həyat yaşıyan çoxlu məxluqların içində deyilik? Mən aqnostikəm (baxma: Aqnostisizm tanrının varlığının və fövqəltəbii qüvvələrin bilinməsinin qeyri-müəyyən olduğunu irəli sürən bir görüş.)
Mənə görə tanrı-allah hər nədirsə var və ya yox bilmirəm bilmək də mümkün görünmür. Ancaq olsaydı belə ona sitayiş edib sevməzdim. Ümumən despot heçbir varlığa vəzifəsindən-böyüklüyündən fərq etməksizin yalvara, itaət edəbilmərəm.
62. islamda tək və tayı bərabəri olmayan, dünyanı yaradan tanrı. sözün etimolojik kökünün "əl ilah" olduğu düşünülür (ərəbcədə tək anlamını verənال) ـ- al) və tanrı anlamını verən (إلٰهٌ ilah). ilah kəliməsinin etimolojik kökəninə gedilsə incildəki elohimlə və arami dilindəki elahla eyni köklü olduğu qəbul edilir.
bir çox ilahiyyatçıya görə isə bu söz "qeyri müştəhiq"dir, yəni heç bir semantik kökə bağlı deyil.
bununla bərabər bütün bu və digər bilgilərə rəğmən azərbaycanlı intelligent təbəqənin (içi əli novruzov qarışıq) tanrı anlayışı ilə qarışdırdığı məhvum (baxma: zevs allahı demək)
63. despot ata obrazını xatırladan şüursuz eqoist bir varlıqdır. hansı ki, içindəki gərginliyi aşa bilmədiyindən aqressiyasını qadına yönəldir. görünür ki, şəxsi həyatında qadınlarla problemi olan məhəmməd bu cür allah yaratmışdı. ancaq sufilərdə xristianlığın təsiri nəticəsində formalaşan allah qadınsaldır.
21. yaradan guvve
o her bir formada ola biler yada hec movcud olmaya biler (men sizi emin ediremki var) ve buna gorede her bir dine hormet etmek lazimdi cunki her kesin oz fikirleri ve dusunceeri var.
16. babam freydin dediyi kimi, allah, " insanlar ətrafda bir ata modeli axtardıqları üçün, daima onlardan qüdrətli, güc simvolunu əks etdirəcək birinə daima ehtiyac duyarlar. özlərindən uca, müqəddəs, ədalətli və ən əsası fərqli bir varlığın olduğunu qəbul etmək arzusundadırlar. bunun da ən böyük səbəbi yox olmaqdan qorxmalarıdır. məhz insanların şüur altındakı bu yaradıcı qüvvə ata fiquru olaraq tapdıqları elə həmin allahdır. daima ona güvənmək, inanmaq və etdikləri məsuliyyətiszcə davranışlardan dolayı utanc və peşmanlıq hissi ilə yardım istədikləri hər şeyə qadir və sonsuz güc olaraq düşündükləri illah".
17. insan başını yastığa qoyub yattığı zaman o acizliyini başa düşür. içinde olduğumuz ucsuq bucaqsız kainat insana çox suallar soruşdurur.
bu qeder sonsuz böyüklükteki kainat nece yarandı ve nece qüsursuzdur. sonra insan allahı düşünür ve o an artıq düşüne bilmirsiniz.
nece ki, allahı anlamaqda çetinlik çeken insanlar çetin bir fizika sualında beyinleri bir yere qeder işleyirse, allahı nece tanısınlar ?
çox insan niye tek bir allah var deye fikirleşir. bu mövzuda müqeddes quranda bele deyilir:
ele ki göyde ve yerde, allahdan başqa tanrılar olsaydı onların nizamı pozulardı. demek ki, o yüce arş ve hökümdarlığın sahibi allah, onların zenlerinden allaha
gördükleri vesiflerden temiz ve yücedir! (ənbiya, 21/22)
44. islam dinini yaradıb kitablarında ona inanılması ibadət edilməsini tələb edir. inanmayanlarada qorxudmaq üçün cəhənnəmdə yandıracaqını deyən kişi cinsinə məxsus varlıq.
46. ədalətinə inanmadığım varlıq. necə olur axı ki, bütün inanclı insanlar onun ədalətli olduğunu deyir?
illərlə həyatını kimlərəsə fəda edən, heç vaxt pislik etməyən,bir qarışqa belə incitməyən insanın həyatını alt-üst edib sonra da ədalətdən söhbət edəsən. yax əfəndim cənnətdə mükafatlandırılacaqlar falan. boş söhbətlərdi bunlar, keçin başqa bəhanələrə.
idrakda yol açmış gecədən gündüzə allah,
güldürməsən öz könlünü, gülməz üzə allah.
dünyaya şəfəqlər kimi tanrım səpələnmiş,
qəlbin gözü yanmazsa, görünməz gözə allah.
allah! bilirik cisim deyil, bəs nədir allah?
ən yüksək olan haqda, həqiqətdədir allah.
dondunsa təkamül və gözəllik qabağında,
dərk et bu, təəccübdə, bu heyrətdədir allah.
bildik, bilirik, gizlidir insandakı qüdrət,
hər kəs onu fəhm etməsə, acizdir o, əlbət.
insanın əzəl borcudur insanlığa hörmət,
insanlığa hörmətdə, ləyaqətdədir allah.
gerçək də budur: gizlidir hər zərrədə vəhdət.
bir zərrə ikən küllə qovuşmaq ulu niyyət.
gördüklərimiz zahirdir, bətnə nüfuz et!
bətndəki, cövhərdəki fitrətdədir allah.
fitrət də yatır sözdə, sözün öz yükü fikrim.
seçmiş, seçəcək daima tükdən tükü fikrim.
mən bir ağacam, yarpağı sözlər, kökü fikrim,
sözlərdə deyil, sözdəki hikmətdədir allah.
insan! təpədən dırnağa sən arzu, diləksən,
nəfsində doyumsuz, fəqət eşqində mələksən.
zülmün üzünə haqq deyilən şilləni çəksən,
şilləndə möhürlənmiş o qeyrətdədir allah.
cahil enər alçaqlığa, öz qəlbinə yenməz,
vicdandan əgər dönsə də, xeyrindən o dönməz.
zülmətdə, cəhalətdə, ədavətdə o görünməz,
ilqarda, sədaqətdə, məhəbbətdədir allah.
26. insan təxəyyülünün məhsulu. insanın yaratdığı bir nağıl personajı.
bir vaxtlar insan çox gücsüz idi, təbiət hadisələrinin səbəbini bilmirdi, bu onu çox qorxudurdu. zamanla düşündü ki, bu onların atalarının ruhu ola bilər. bu cür düşünmək onu çox rahatladırdı. zamanla bu ruhlar təkamül etdi, çoxaldı, müxtəlifləşdi.
hal hazırda bu təbiət hadisələrinin (zəlzələ, sellər, göy gurultusu, ildırım və s.) səbəbini elmi yolla bilirik, bizə bu özünü rahatlatma mexanizmi lazım deyil. artıq ondan imtina etməyin əsl zamanıdır. çünkü bu inanclar insanların beynini rahatlatmaqla oları kütləşdirir. məsələn: elmin bu qədər inkişaf etdiyi bir zamanda inanclı insana maraqlı olmur ildırımın həqiqi elmi səbəbi. o elə bilir ki, bunu allah edir və buna görə də araşdırmağa öyrənməyə ehtiyyac duymur.
)