16.fyodor mixayloviç dostoyevskinin "cinayət və cəza" əsərində *rodion romanoviç raskolnikov* belə bir fikir bildirir: "-Kimin vicdanı varsa, o əzab çəkəcək - əgər səhvini dərk eləsə. Bu da onun cəzasıdır."
mən də elə düşünürəm ki, bəzən səhvlərimiz üçün ən ağır cəza elə *vicdan əzabı*dır. yaxşı insan olmaq üçün də hansısa tanrıdan qorxmaq vacib deyil, vicdan insanın içindəki tanrı olsa gərək.
15. Özünümühakimə mexanizmini işə salan məfhum.
Bir insanda vicdan olmadığı təqdirdə, o hər şeyi edə bilər. Bəxtiyar Vahabzadənin də dediyi kimi "Vicdanından qorxmayandan qorxuram."
14. insanlarda inkişaf etmiş ən gözəl və maraqlı hiss.
haqqında son vaxtlar çox düşünürəm, xüsusilə də pandemiya vaxtlarında. zira elə bir vəziyyətin içindəyik ki mənim 25 yaşım var deyib vecinə almadan başqalarını öldürə bilirsən. ama vicdan hissi güclü olan insanlar məncə etdikləri hərəkətin fərqində olduqları üçün daha diqqətli davranırlar.
heç kimin baxmadığı anda edilən pislikdir vicdan yəqin ki. ya oğurluq. ona görə də tanrı məhvumu ilə yaxından əlaqəli olduğunu düşünürəm və karma. zira insanlara yaxşını ya pisi etdirən vicdan dərəcələridir tanrı yox. ona görə də din həqiqət olsa da olmasa da vacib olub çünki qatil oğru yalançı və.s insanları qorxutmaq ya idarə etmək lazımdır. vidan yoxluğu psixopatlardan başlayırsa azlığı bütün insanlara gedib çıxır.
yaşla inkişaf edən hiss olduğunu düşünürəm və başqalarından deyil də özünü daha çox vecinə alaraq hiss edirsən. yəni öz həyatını, bədənini daha çox vecinə almaq kimi. dindəki tanrının verdiyi bədənin qeydinə qalmaq söhbəti vicdanda özünü göstərir zira. əgər öz həyatının qeydinə qalmasan içində həmişə narahatçılıq olacaq.
həbsə girən məhbusların sonradan dinə başlama söhbəti də burdan gəlir. ya eşidirsən filankəs çox içən alkaş olub sonradan dinə qayıdıb. burdakı məsələ tanrı deyil. nəsə yaxşı bir şeylər emtək ya başqalarının etdiyi nəyisə etməkdir məncə. bəsdir deyib etdiyin axmaqlıqlardan bezməkdir. ona görə də çox gözəl hissdir.
keçən xaloqluyla danışırıq "başqalarına yaxşılıq etmək də sənin öz eqonun istəyidirsə eqoist hərəkət deyilmi" deyirdi. eyni şeyi sözlükdə illər əvvəl mən və başqları yazmışdıq. 20 ya 25 yaşımızda. hələ o həqiqətən də yaxşılıq etmə hissi olmayanda. ama yaşla gələn çox güclü və möhtəşəm hisslər var. vidan ya doğrunu etmə də onlardandır.
vicdanını təmiz saxlamaq mənim üçün öz bədənimi məhv etməkdən daha güclüdür. məsələ bədənlə bitmir. başqalarına qarşı edib etmədiklərin. kiçik şeylərdən böyüklərə. kiminsə arxasınca danışmaqdan tut böyük yalanlar danışmağa qədər.
kimisə öldürdükdən sonra gözünə görünən halisunasiyalar vidandır. görüməyənlər də deffektiv vicdan ya sosiopat.
təkamüli önəmi olduğu üçün daha da inkişaf edib vicdan. sadəcə insanlarda da deyil. mikroorganizlər barədə olan o məhşur eksperimentdən də bilindiyi kimi kiçik bakteriyalar yemək əlvə etmək üçün işbirliyində olduqları zaman bəziləri özlərini qurban verir bəziləri isə hiylə ilə aradan çıxaraq arxa sıralarda gizlənirlər. sonra isə bütün qrup birlikdə həmin o hiylə edənləri cəzalandırır. bəli söhbət bakteriya qədər kiçik varlıqlardan gedir. heyif ki indi axtarıb tapa bilmirəm.
bu linklərdən daha çox məlumat almaq olar:
(google: microorganisms cheating experiment)
(google: conscience and evolution)
aşağıdakı video da qısaca bəhs edir vicdanın təkamüli mahiyyətindən:
6. dinə görə ikinci dərəcəli mühakimə metodu, solçulara görə ədalət, sağçılara görə soylu olmağı, normal insan üçün sızlayan, dahilər üçün isə idarə ediləbilən qavramdır.
əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
)