23. Azərbaycanda boomer generasiyası (ageist bir slur istifadə elədiyim üçün liberal solçularımızdan da üzr istəyirəm, amma siz də aranızda çox istifadə edirsiniz qəbul eləyin-*) ilə əlaqələndirildiyi üçün gənclər arasında çox rəğbət görməyən, lağ edilən, bullinqə məruz qalan musiqi janrı, sənət nümunəsi. Etiraf edim ki, "muğam nədi a kişi" deyib məzələnən o gənc generasiyanın içində mən də olmuşam, lakin muğamı sevən bir yanım da həmişə olub uşaqlıqdan. Guilty pleasure *
günahkar zövqlərimdən
kimi qalıb içimdə. Yenə də müasir musiqinin yerini verməz mənim üçün, o heç, atıram bir lana del rey mahnısı qədər təsir eləməz mənə.
Önyarğılarımızı kənara qoysaq, muğam başlı-başına sənət nümunəsidir. Bunun öz nəzəriyyəsi belə var; notların quruluşu, qammaların qaydası, növləri - bir sözlə, şaxələndikcə şaxələnir. Mənə qalsa, ənənəvi qərb musiqisindən daha da kompleksdi. Qərb musiqisində, qaydalar az-çox daha aydındı, majorlar, minorlar-filan bəllidi. "greek mode"lar var qərb musiqisi nəzəriyyəsində də, amma əsas tema - tonallıq aydındı. Muğamda amma fərqlidi, düzü, muğam nəzəriyyəsi haqda öyrənmək üçün elə də fürsətim olmayıb, amma hökmən öyrənəcəm.
Uzun sözün qısası, köhnədi deyib aşağılamaq musiqiyə haqsızlıqdı. O çox dinlənilən Baxlar, Vivaldilər, Motsartlar da köhnədi, amma qərb onlara görün necə sahib çıxır.
3. azərbaycan xalq musiqisi.
postmodern azərbaycanı sovet sonrası olaraq bölsək əgər, sovet sonrası doğmuş nəslin *
ağır danışmaq istəmirəm
*
yoxsa nəsil yox sikdilerim deyərdim
*
dedimki uje
yerin dibinə soxduğu musiqi janrı.
muğama etiraz etməklə bugün azərbaycanda avropaya inteqrasiya etmiş gənc ola bilərsiniz.
bu musiqi nədir bilməyən beyinsizlər kozmopolitizmən danışıb azərbaycana nifrət edirlər, adama deyərlər amerikan folkloruna göt verirsən azərbaycan'a niyə etiraz edirsən? folklor lan bu! folk! hər ölkənin öz folkloru vardır, afrikanın ən ucqar ölkəsində belə öz xüsusi musiqiləri, rəqsləri vardır. hər yer avropa mı olmalıdır? onu keçdim avropa hamı üçün mü cənnətdir? mənə yox. mənə muğam lazımdı qadam. di sikilin. *
daha geniş yazacam
(youtube: )
not: söhbət aztv'də axşama qədər bağıraraq muğam oxuduqlarını sananlardan getmir. muğam da qaldı urusun dövründə, hər şey kimi.
17. Sanılanın əksinə, indiki dövrdə sadəcə Azərbaycanda mövcud olan klassik musiqi növüdür. Və yenə sanılanın əksinə milli və ya folklor deyil. Mədəniyyət mərkəzlərində belə "milli-ənənəvi musiqi və muğam" kimi gedir təsnifat. Əslində Azərbaycan folkuna çox uzaq olan bir musiqi növüdür. 1940-lardan sonra anti-qərb gücləndikdən sonra çox geniş vüsət alaraq böyüdü hətda muğam-caz kimi möhtəşəm bir subkulturaya çevrilə bildi. Həmçinin 90-lardan sonra muğam-rok kimi müxtəlif şahəsərlərə səbəb oldu. Hər nə olursa olsun mədəniyyət də bir siyasətdir. Bu gün muğam dinləyə bilən insan sayısı çox azdır. Yeni nəsilin tələbatını qarşılaya bilmir. Bəzi insanlar muğamın çiyninə yüklənmiş "millilik" eyforiyasından yaranan romantizm ilə bərk-bərk yapışsa da son 5-6 ildə görünür ki, ömrü uzun olmayacaq bu musiqi növünün. Yerini nə alacaq deyə soruşsanız, çox böyük ehtimalla Qafqaz mədəniyyətinin qabardılması və ya Aşıq sənətinin reformlaşdırılmış versiyası deyərdim.
10.əbdülqədir marağayinin bəstəsi ilə ondörd, on beşinci əsrə apara bilən musiqidir.
(youtube: )
edit:əbdülqədir marağayi`yə gizli bkz verəndə əmin idim ki sözlükdə adına başlıq var. zimbabve rock qrupunun bəstəkarının adına başlıq olduğu sözlükdə bu kişinin adı yox imiş amq. tanımayan varsa google`a baxsın heç olmasa.
1. kökünü ərəb və fars musiqisindən götürən musiqi janrı. geniş yayıldığı ölkələr azərbaycan,iran,hinistan,əfqənstan.
insanı zülümlə,ədalətsizliklə barışmağa çağıran musiqiləri var,bəzən çox dözülməz ifaçıları olur.
19. Sevmədiyim səs yığını.
"Ləbün ləbində ləbü ləbində
yeyim ləbləbi" kimi mənasız sadəcə söz olsun torba dolsun deyə firdovsi,şirazi,xiyari kimi şairlərin yazdığı boş sözlərdi. Bir ara aztv- də bir yarışması da var idi. 5-6 ölünü məzardan çıxardıb oturdurdular münsif kimi onlar da " səsin oturmadı şeyin durmadı cahara girmədin bahəmə vurmadın" kimi sözlərlə çox pis 8 verib göndərirdilər.
Normalda yazmazdım amma kiməsə repi sevmədiyimi deyəndə " bə nəyə qulağ asım muğama" deyib reaksiya verir sanki repin alternativi muğam zaddı
8. senetdir sözün esl menasında.seviyyeli ifaçılarına,musiqinin özüne bir şey demek olmaz.amma heyif ki,azerbaycanda alqayıtla toylarda ulayıb özüne muğam ifaçısı deyen böyük bir qrup var.esla muğamı onların oxuduqlarıyla daha doğrusu uladıqlarıyla qarışdırmamaq lazımdır.fars musiqisi özü nece gözeldir,canında muğam olan.işi bacaranı möcüzeler yaradır sözün esl menasında.
20. Muğamla məşğul olanların potensial yapçı olduğunu düşünürəm, əlbəttə ki, hamısı da yox (ümumiləşdirmə etməyək). Lakin dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən və reklamı edilən bir musiqi növü olduğu üçün bürokratiyaya yaxın olan adamların bu sənətə yerləşdirilməsi ehtimalı yüksəkdir.
Gül kimi rock 'n roll, hard rock, metal rock, hətta pop rock kimi sahələr olduğu halda dövlətin inadkarlıqla muğama dayaq durmasına məna verə bilmirəm. Fikrimcə artıq muğamı muzeyə qoymağın vaxtı gəlib çatıb, uzaq başı folk rok ilə yaşadıla bilər.
22. Elə Elnarə Abdullayeva kimilərinə görə bir çoxlarına anqırmaq kimi gəlsə də, Azərbaycanın ciddi mənada klassik musiqisi.
Necə ki, klassik ədəbiyyatımız Nizami (türkcə yazmasa belə, ənənənin yaradıcılarındandır), Füzuli, Nəsiminin yaratdığı divan ədəbiyyatıdır. Eləcə də klassik musiqimiz muğamdır.
Mən çoxdandır qulaq asıram. Qərb klassik musiqisini çox sevirəm və əgər aralarında seçim edəcək olsam, düşünmədən qərb klassik musiqisini seçərdim. Lakin muğam da yetərincə qiymətli, sistemli və səviyyəli musiqidir. Baxmayın siz nanənin zadın verilişində çıxıb oxuyanlara, hətta yaxşı muğam ifaçıları da səviyyəsiz, ən azı aşağı səviyyəli musiqilər oxuya bilirlər kütləyə xoş getməkçün. Ancaq professionalların önündə və düzgün şəkildə oxunduqda muğam yetərincə dəyərli, çoxlarının (türkiyə türkləri xüsusilə) ağzı açıq şəkildə həsəd aparacağı bir mədəni irsdir.
24. indiki dövrdə bəzi manıslar tərəfindən ifa edilərək, gözdən düşən, əslində isə insana hüzur verən, mənəvi dinclik yaradan və 90% - in də dərin fəlsəfi mənalara malik olan milli musiqi janrı. Qəzəlləri muğamlarda istafədə edilən əsas 3 şairimiz var: m.füzuli, s.ə.şirvani və ə.vahid. Bu səbəbdən Mütəmadi şəkildə muğamlara qulaq asan insanların digər insanlara nisbətdə ədəbiyyatı anlama faizi daha yüksəkdir. Yaşayan karifey muğam ifaçılarımız (xanəndə) bunlardır:
(bax: arif babayev)
(bax: alim qasımov)
(bax: mənsum ibrahimov)
(baxma: mirələm mirələmov)
9. heç sevmədiyim musiqi janrı. muğamda kövrəklik, yazıqlıq, zəiflik hiss olunur, sanki oturub öz taleyindən şikayətlənən bir adamı dinləyirsən. muğamı yalnız lomkaya girmək istəyənlər dinləyir.
25. çox elit bir sənət növüdür, hamı üçün deyil. opera, balet, nədirsə, bu da odur. toy səviyyəsinə enib yalandan ulamaqla deyil, gərək anlayışın ola, sonra biləsən, xanəndə nə oxuyur, nə demək istəyir. yoxsa, elə o orda gah 3 saat aman sözünə işgəncə versin, gah dəxlisiz yerdə boğaz vursun, mənası yoxdu.
musiqi adlı böyük mülküdə sultandı muğam
azəri xalqına haqqdan gələn ehsandı muğam
verdiyi zövqlə min dərdliyə dərmandı muğam
dərdinə xəstə könül bildi səfa musiqini ( aydın Xırdalanlı)
muğamı anlamaq üçün gərək əruzu biləsən, qəzəl, şeiriyyat anlayışın olsun, biraz klassik ədəbiyyat və s. məsələn, əruzun rəcəz bəhri deyilən bir bəhr var, hansını ki qədimdə ərəblər döyüş başlamazdan əvvəl bir-birilərinə qarşı meydanda atışıblar, yəni söz savaşı olub, sonra qılınc davası. ona görə ərəb şairləri cəmiyyətdə həmişə hörmət sahibi olub. elə məhz ona görə də quranda allah peyğəmbərə şair deyənlərə cavab olaraq deyir ki, " onu şair bilməyin" elə kəbədə islamdan əvvəl bütlərle yanaşı o dönəmin məhşur şairlərinin şeirləri də asılırmış.
sözü gəl sayma ucuz, sözdən ibarətdi quran
təkcə allah deyə bilmiş belə qüdrətli sözü ( de gəlsin: elçinin açdığı qafiyə)
muğamın başqa növləri də var.
şuürumu qeyd eləyim, yoxsa segahı?
biri üsyandan əlamət, biri məzlum ahı.
gərək olsun hamı bu incəliyin agahı,
həmi şah anlaya, həm də füqəra musiqini ( again aydın Khirdalanli's homework)
müasir Azərbaycan muğamında ən çox işlənən qəzəllər sırasında vahidin qəzəlləridir. səbəbi də bəlli: Azərbaycan dilin sadələşdirilmiş və ərəb-fars mənşəli sözlərdən və qəliblərdən təmizlənmiş halı. sözsüz ki, Füzuli bu işin zirvəsidir, əmma və lakin hər adam üçün deyil onu anlamaq, ariflər üçündü o. sonra seyid əzim, sabir gəlir.
sözə hikmət verən hər şəxsi sevər allahı
500 ildir ki Füzulidir qəzəldə dahi
ölməz etmiş o qəzəlxanı sözün möcüzəsi
gör nələr xəlq eləmiş ani sözün möcüzəsi ( de gəlsin: ələkbər yasamal ev tapşırığı)
90-ların sonu, 2000-lərin əvvələrində muğama elə də maraq yox idi, kimsə ciddiyə almırdı. sonra nə möcüzə oldusa, bir incə mehriban əl dəydi, muğam yarışları keçirildi, aztv gecə-gündüz muğam reklam eləməyə başladı. muğamatçılar da başladı yaltaqlanmaya, qalstuk düşmədi boğazlarından, necə ki itin boğazından xaltası əksik olmayan kimi.
15. türk və azərbaycan klassik musiqisinin olmazsa olmazı. transpozesi çətin görəsən qərb musiqisi niyə belə asan olur, deyilir, detone olan az kimi sözlərə cavabdır
18. çoxlarının ancaq ata segahı, ana segahı kimi bildiyi musiqi. hər nə qədər xüsusi olaraq oturub qulaq asdığım musiqi deyilsə də, hörmətim var. və əgər kimsə toylarda oxunan o "segahı" muğam kimi qələmə verirsə, kəskin şəkildə cavabını verirəm.
21. Nədənsə Elnarə Abdullayeva və bir iki digərlərini çıxsaq, çox çox üzr istəyirəm amma mənə eşşək anqırması kimi gəlir bu sənət. Ay qurban olduqlarım, xahiş edirəm əgər səsin yoxdursa, anqırmayın!
)