1. yaşama səbəbidir.
gecə saat 4:47. azərbaycanda artıq səhər 7:47 dir. gecəni yola verməklə məşğulam, birdən zəng gəldi, gecə həm də. 6 aydı 2-3 dəfə çalan telefona gecə zəng gələndə istər istəməz adam çaşır, xeyirdi mi görəsən deyirsən içtən. yaş artdıqca daha da diqqət edirsən o zamansız gələn zənglərə, çünkü evdəkilərində yaşı artır(..) telefonu götürməyə gedənə qədər keçən saniyələr də uzanır paralel olaraq. görürsən 'papam' yazılıb, bir daha tədirgin olursan, bu vaxtı zəng eləməz axı papam? deyirsən. narahat etməz oğlunun 'yuxusunu', həmişə dedediyi "sağlığına diqqət elə"nin misalında oğlunun yuxusunu qaçırtmaq istəməz axı deyirsən. onun düşüncəsində xaricə oxumağa göndərdiyi oğlu gecələr yatır çünkü. açırsan telefonu pis bir xəbər almayacağını "yüksək səslə" ümüd edərək;
titrəyən bir səs və həddindən artıq sual barındıran bir tonla "hə papa nolub??" deyirsən;
papa: bunun xodunu sən almısan? *
ölərəm axı
mama: hə, qaynıyırdı.
və papanın "azaltmağa" çalışdığı siqaretin belirtisi olan öskürəklər.
telefon basılı qalıb zəng gəlibmiş, anlayırsan. sevinirsən bəd bir şey yoxdu deyə. oturub qulaq asırsan, bağlamırsan telefonu, qulaq asırsan, ama bir tərəfdən də tez bağlamaq istəyirsən. istəmirsən bilsinlərki qulaq asırsan. hər şeyin yolunda getdiyini görüb rahatlayırsan. bir tərəfdəndə axırıncı dəfə nə vaxt ailəlikcə səhər saat yeddidə durub səhər yeməyi yeyildiyini düşünüb, üstündən 7-8 il keçdiyini anlayıb, o günləri xatırlayıb ifadə edilə bilməyəcək hisslər toplusunun içinə qərq olursan bir anda. səhər 7də durulardı, papanın təkidi ilə idman edilərdi, oğlunun uzun yaşamasını istəyir axı papa, yeməyə oturulardı, allah nə verdiysə artıq, yeyilib sonra hərə öz işinə gedərdi. böyük ehtimalla qış olacağı üçün yaşıl nol onbirin matoru donmuş olacaqdı və o gün hamı piyada gedəcəkdi işə və məktəbə sabirabadın palçığında. ama xoşbəxt. hə xoşbəxt. yoxsa indi ki kimi qoca vaxtında səhər axşam pul qazanmaq üçün yol sayan iki qoca və onların pulunu yeyib ama kiçik bir istəklərini belə yerinə yetirməyən günü günə satan bir gənc yox. sonra ulan deyirsən, ailəm var lan mənim. bir yaşama səbəbim var. onlar məni mən onları başa düşməsək də. eyni qanı daşıdığım bir ailəm var. sikdirib gedəcəm bu ölkədən deyənlərdən olmadığını anlayırsan. sənlik deyil getmək. hərşeyi atıb getmək. ayrıca, hərşey? nəyin var ki sanki? o hərşey ailəndi, onu da atmaq bizlik deyil. ən azından mənim timsalımda olan bütün bizlərin.
və,
(baxma: my father my king)
(youtube: )
oğluna gecən xeyrə qara gözüm, bal dodağım de mama. yatmaq vaxtıdı.
Edit: bu entry, yazar üçün keçərliliyini itirmişdir
11. necə ki həyatda olmanızın səbəbkarıdır (sizi həyata gətirərək), eləcə də həyatdakı əsas problemlərinizin təməl səbəbkarlarındandır, valideyinləriniz. çünki sizi həyata gətirməsələr, problemləriniz də olmayacaqdı, siz də.
ailəyə borclu deyilsiniz, ailə sizə borcludur. və həyatınızda bir şeylər yerində deyilsə, həyatdakı yerinizi tapa bilməmisinizsə, günahkarı böyük ehtimal ailədir.
ailə sizi dünyaya gətirirsə, sizə həyatda qala bilməniz üçün lazım olan şeyləri verməlidir. sizi təmin etməlidir. edə bilməlidir. insan psixologiyasını bilməlidir, heyvan kimi böyütməməlidir uşaqlarını. uşağa tərəfsiz dünya görüşü verməlidir, öz dinini öz doğrularını yeritməməlidir. ya da uşaq onun doğrularını qəbul etməyəndə onu tərsləməməli, döyməməlidir. ətrafda gördüyünüz hamı uşaq sahibi olur, ancaq böyük çoxunluğunun uşaq böyütmək, insan psixologiyası, düzgün valideyin olmaq üçün lazım olan insani xüsusiyyətlər və.s kimi xüsusiyyətlərin heç birinə sahib deyillər. ətrafınızdakılar insan deyillər ümumiyyətlə.
ailəniz sizi acizliyindən, həyatdakı məqsədsizliyindən doğub, özünə məqsəd yaradıb. siz əslində onlara əsəbi olmalısınız. sizi oynatmaq üçün doğublar. özünüzü bir növ sahibinə qarşı çıxan kölə kimi hiss etməlisiniz. ama böyük ehtimal siz sahibinə ibadət edən kölələr kimi "anama qurban" deyirsiniz. siz köləsiniz bəli. çünki sizi heçnədən doğub, yaradıb istədikləri kimi istiqamətləndiriblər.
əgər kölə olduğunuzu qəbul edirsinizsə, bundan sonrakı sətirləri oxumayın. ama səhv deyilsiniz, yanılmırsınız, köləsiniz. yəni həqiqətəndə uşaq ailənin köləsidir.
burdan iki prizmaya bölünür bu məsələ, hansı ki hər ikisi doğrudur, bir növ dilemma.
1. *konservativ baxış*: uşaq ailənin köləsi, ailə uşağın sahibidir. çünki ailə uşağı yoxdan var edib və sahib olub. uşaqla istədiyi kimi rəftar edə bilər. öldürməyə də haqqı var. necə ki abort haqqı olduğu kimi. uşaq həyatını ailəsinə borcludur, çünki onlar olmasa o olmazdı.
2. liberal baxış: ailə uşağa borcludur. çünki uşağın qərarı olmadan onu doğub. onu böyütməklə məsuldur. 20 yaşına qədər yox, bütün ömrü boyu uşağı təmin edə bilməlidir. uşaq həyatdakı problemlərinə görə ailəni günahkar saya bilər, çünki ona lazım olan şeyləri verməyib. (təhsil, zəka, sağlamlıq, hüquqi azadlıq, pul). uşaq ailəsi həyatda ikən istəmədən pul qazanmaq üçün işləyirsə ailə günakhardır. çünki onu yoxdan var edib işləməyə sövq ediblər. doğulmaya. və işləməyə bilərdi. ailə həyatda olmasa belə, doğduğu uşağın gələcəyinin təmin olunması üçün ona mirasla bütün ömrünə yetəcək ləvazimatları çatdırmaqla məsuldur. uşaq ailədən valideyinlərinə tərs dünya görüşünə, dinə, təfəkkürə sahib ola bilər çünki azad fərddir.
bu iki baxış çərçivəsinin ortası yoxdur. ikisindən birini özünüzə doğru olaraq seçə bilərsiniz. ikincini doğru sayaraq bundan sonrasına davam edək.
sual olunur; ailə uşağını uşağın ömrünün axrına qədər təmin etməklə yükümlüdürsə, ailənin sahib olduğu sərvətin bir gün yox olmayacağı və ya ailənin yaşadığı rejimin vasitələrinin (pul) bir gün mənasını itirməyəcəyi və ya rejimin özünün dağılmayacağı nə məlumdur? ailənin belə bir gücə sahib olma ehtimalı mümkündürmü?
cavabı çox sadə, ironik, gülünc və acınacaqlıdır: ailənin bu gücə sahib olması mümkün deyil.
cavabdan belə bir nəticəni çox rahat çıxara bilərik: ailə in uşaq sahib olma haqqı yoxdur. çünki *liberal baxış* da yazdığımız kriteriyalara tam cavab verə bilmir.
cavabdan çıxarılan nəticənin başqa bir nəticəsi: ailə uşağı doğaraq başdan uduzmuş olur. başdan borclu olmuş olur çünki hesablanması çox çətin bir ehtimalın altına girərək günahkar olmuş olur.
liberal baxışın nəticələrini qısaca belə sıralamaq olar:
1. həyatınızda işlər yolunda deyilsə ilk iş ailənizi dinləməyi buraxıb onları tərk etməlisiniz. çünki sizin hazırki vəziyyətinizin səbəbkarı onlardırsa, onların sizə verəcəyi maksimum həyat da bundan ibarətdir.
2. heç vaxt özenüzü ailənizə borclu hiss etməyin. onlar sizə borcludur. necə ki siz uşaq sahibi olsanız uşağınızı həyatda xoşbəxt etməklə öhdəli olduğunuz kimi. bunu ailənizə deməkdən çəkinməyin, böyük ehtimal sizi qavraya bilməyəcəklər, şüurları o qədər geniş olmayacaq, ancaq siz yenə də deyin. deməlisiniz. onları niyəsini bilmədikləri bir səbəblə tərk etməkdənsə, başa düşmədikləri səbəblə tərk etməyiniz daha məqbuldur. ən azından yoxlamış olacaqsınız. oyunu qaydalarına görə oynayaraq.
3. ailənizə mümkün qədər qulaq asmamağa çalışın, çünki qulaq asdığınız şey sizə məntiqsiz belə gəlsə şüur altınıza təsir edir, depresiyaya salır.
4. həyatınız bərbad haldadırsa və ailəniz hələ də sizə məsləhət verirsə onlardan həyatınızı bərbad hala salan insanların məsləhətinə niyə qulaq asmalı olduğunuzu soruşun. çünki həyatınızı onlar o hala salıb.
5. ailənin uşağın həyatına qarışmağa *heçbir* haqqı yoxdur. haqqı olduğunu düşünənlər *konservativ baxış*a sahib olmuş olaraq uşağın ailənin köləsi olduğunu qəbul edir.
6. uşaq ailənin sərvətindən çəkinmədən istədiyi qədər istifadə edə bilər.
7. ailə sırf uşağın təhsil pulunu ödədiyi üçün ona təhsilində sahə seçməkdə təsir etmə haqqı yoxdur, zira ailə uşaöının təhsilini qarşılamağa borcludur.
8. uşaq ailəsini onu nəyəsə məcbur etdiyi üçün dövlətə şikayət etmə haqqına sahibdir. dövlətin belə bir qanunu yoxdursa dövlət nəzəri olaraq keçərliliyini itirmiş olur.
9. ailənin uşağına sanki bir yaxşılıq edibmişcəsinə "boğazımdan kəsib səni böyütmüşəm" , "bütün sərvətim sənə qurban" kimi sözlər deyərək xalq dili ilə desək *minnət* qoyaraq *tərs psixologiya* işlətməyə haqqı yoxdur. çünki bunları onsuz da etməlidir, onun sərvəti onsuz da uşağının olmalıdır. boğazından onsuz da kəsməlidir. cavab olaraq "məni doğmazdın boğazından da kəsməzdin" deyilə bilər, bu uşağın yox ailənin problemidir.
bütün bu sadalananlara baxmayaraq uşaq özünü ailəsinə borclu hiss edirsə uşaq natamam şüura sahibdir. mərhəmətinin məntiqini üstələməsinə icazə verir.
və bütün bunları göz önünə alaraq uşaq sahibi olmaq istəyənlər və ya uşaq sahibi olanlar bunu bilməlidir:
uşağınızı xoşbəxt etmək sizin borcunuzdur, və onun bütün xoşbəxtsizliklərinin səbəbi sizsiniz.
bütün bunları bir kənara qoyaraq uşaq və valideyinlər bunların heç birini düşünmədən müştərək həyat yaşaya bilər əlbət. ancaq məsələ kimin kimə borclu olmasına gələndə, ailə uşağa borcludur.
20. romantik hisslərdən, ehtirasdan, maddi qazancdan çox daha dərin təməllər üzərində qurulması lazım olan bağ. bilmirəm, populyasiyanın qalanında necədir, ancaq mənə görə romantik bağlılıq, sevgi məhdud müddətlidir. bir il, il yarım keçəndən sonra hisslər soyuyacaq. eləcə də seksual ehtiras etibar olunası deyil. nə vaxtsa partnyorunuzdan daha cazibədar biri sizin qarşınıza çıxacaq. qonşunun otu daha yaşıldır misalı. və ya maddi marağa görə ömürlük əlaqəyə girmək ağılsızlıqdır. modern dünyada məqsədlərinizə bədəninizi satmadan da nail ola bilərsiniz. ailə basqısı, mütəmadi seks, uşaqlar və s. başqaları üçün yetərli səbəb ola bilər. ancaq ya bunların heç biri yetərli deyilsə? nəyə görə insanlar ailə qururlar. söhbət sırf nigahlı birlikdəlikdən getmir. nəyə görə birinə qarşı hisslərin öldükdən sonra, hər yığıncaqda gözün başqalarını axtaracağını bilə-bilə onunla birlikdə olmağa davam edəsən axı? yalnızlıq qorxusundan? istənilən yaşda, kifayət qədər asanlıqla öz yeni böyük sosial şəbəkənizi qura bilərsiniz.
ancaq birinin, seçilmiş bir insanın sizin ömrünüzün sonuna qədər həyatınıza şahid olması yetərli bir səbəbdir məncə. yaxşı günündə, pis günündə sənin başına gələnləri izləməsi, birlikdə ehtiraslanıb, birlikdə hisslərin soyumasını müşahidə etmək, ünsiyyətdə olduğun hər insandan sənin haqda daha çox bilən birinin olması, əla hissdir. o insan üçün də eyni məsuliyyəti götürmək, işi daha gözəlləşdirir.
məhz bu düşüncə ilə ailə qurmaq mənə məntiqli gəlir.
sevirəm sizləri.
5. 5 may 2010 -cu il.yolu keçərkən səkiyə az qalmış bir göy nol altı gəlib mənə "gupadı".bəli.istidi yaralar və ağrı zad hiss eləmirəm.cibimdəki telefonu çıxarıb atama zəng eliyirlər ki,bəs
-oğlunuzu maşın vurub.özü salamatdı narahat olmuyun.
maşın hətta insanı sürtərsə belə bu "maşın vurub"ifadəsi çox ağır cümlədir.atam maşınıynan maksimal sürətdə gəlir.hətta az qalır ki,körpüdən maşın qarışıq aşsın.yanıma gəlir və mənə
-anan bilmirsə demə narahat olar.
deyir.atamın müdürü qonşuluğda qalır.olar evlərinə,oların evlərinnən də anama zəng edilir.və bizdən xəbərsiz o da gəlir.atam qeyri ixtiyari olaraq:
-sən hardan çıxdın?
deyir.
evdə isə balaca qardaşıma görə və ürək infarktı keçirmiş babamı şübhələndirməməkçün bacım qalır.
amma "qardaş"deyib o qədər ağılıyır ki,qonşular səsə gəlirlər.sınıqla canımı qurtarmışam şükür.amma ağrı və gips məni narahat eliyir.həmin gecə ev adamnan dolu olur.axşam hamı evinə gedir.ailəcə qalmışıq.bacım yata bilmədiyimi görüb telefonunu iqra oynamağa verir.və yata bilmir.sabahacan mənnən oyaq qalır.
bəli budur ailə.sənin ayağına dəyən daş onların ürəyinə dəyər həmişə.inanc baxışı və əqidə prinsipinnən asılı olmayaraq ailə bağını söküb atan insan gələcəydə nə murdar atadır...nə murdar anadır...
16. dövlətin, avtoritetiyanın təməli, dövlətin kiçik forması. bu gün ailənin qorunub saxlanılması üçün bir çox dövlətlər tərəfindən ekstra cəhdlər edilir. çünki ailənin mövcudluğu dövlətin mövcudluğu ilə bağlıdır. atanız heç vaxt sizə dövlət hakimiyyətini sorğulamağı öyrətməz, çünki atanız özü də evdəki avtoritetiyanın əsas fiqurudur, uzaqbaşı hazırkı iqtidarın yaxşı idarə etmədiyindən şikayətlənər, yəni yaxşı idarəçi həmişə var və atanız da mən də yaxşı idarəediciyəm mesajı verər. bunu öyrətsə gərək evdəki "hakimiyyətindən" də əl çəkməyi gözə alsın. min illərdi dövlət fiziki cəhətdən güclü olan kişiləri evdəki hakimiyyətin başına qoymaqla (daha çox iş imkanı, qadınlara nisbətən daha yüksək maaş, cəmiyyətdə daha tez qazanılan və yüksək nüfuz) öz hakimiyyətini də qoruyub saxlamağa nail olur və beləliklə böyüyən uşaqlarda daim "güclüyə" sitayiş etmək instinkti yaranır. ümumiyyətlə, həmişə sorğulama prosesinin individual olaraq olması gərəkdiyinə inanmışam çünki hansısa təşkilatda, ailədə həmişə idarəedici olur və hansısa dominant birinin təşkilatçılığı ilə fərdi sorğulama eyni nəticəni verə bilməz.
23. Xoşbəxt o şəxsdir ki, ailəsi dediyi şəxslər tərəfindən həqiqətəndə sevilir, insanın həyatındakı ən böyük çarəsizlik səni heç zaman mənəvi cəhətdən dəstək verməyən ailəyə sahib olmaqdır, əsasəndə onlara yük olduğunu hiss etdiyin anlarda bu dünyada heç zaman ata olmamağı üstün tutsan hər zaman,bu dünyada niyə var olduğuvu belə sorğulama başlayırsan çarəsizcə.
24. qoruyucu bir vasitə olmasından ziyadə insanın önündə bariyer olan bir institusiya.
insanın bütün vaxtını, enerjisini sovurur; şiddəti legitimləşdirir və üzərində bir çox gözləntiylə səni təzyiq altında buraxır.
25. Bu gün ad günümdən qabaq mənə son model msi kompüter alaraq mənə necə də dəyərli olduqlarını göstərən, sübut edən varlıq. Kompüter alaraq özlərinin mənə olan 30 manat məbləğindəki borclarını sildirən, dəyərli yücə insanlar. Əsas da anam.
Qısa bir dialoq:
Mən: artıq kompüteri aldım. Dünyada özümdən başqa heç kim qozuma da deyil
Anamın mənə baxdığını görərəm
Yenə mən: sən xaric
(bax: yaltaqlıq)
(baxma: akira ilə girənlik dərsləri 101)
Evin 3-cü, mənim isə 2-ci kompüterimi evə qarşılamaqdan böyük məmnuniyyət hissi keçirirəm.
Mən deyəsən insanlığın bug'ını tapdım. insanlara istədiyimi etdirmək nəsə əvvəlkinə nisbətən daha asandır sanki
31. bizim davam edən həyatımızı öz təsiri altına salıb müəyyən sualları cavablandırmağımız üçün üz tutmamız gərəkən birliliklərdən biri. həyatımızın hansı yöndə axacağına təsir edən başlıca amillərdən. açığı desəm ailəmlə çox şeylər danışmaq istəyərdim. ağlımda o qədər suallar var ki. ailə ilə bağların qopması, ailə içində anlaşılmamaq çox təsir edir insana. bu dəqiqə atamdan uşaqlıq illərindən danışmasını tələb etmək keçir ürəyimdən, babam da gəlsin cavanlığından söhbət açsın. onları nə qədər sevsəm də bağlı hiss edə bilmərəm. əgər onları bir dəfəlik itirsəm çox pis olaram. bunu xatirələrə bağlaya bilmirəm, izzahını verə bilmədiyim bir bağ var. uşağa ailədən çox mühit təsir edir lakin ilk ailədir. ilklər unudulmur. ilklər dəhşətdi. hər ağzımı açanda pis olacağamsa danışmamağa qərar vermişəm. əslində uşaqlar çox şey yox anlaşılmaq istəyirlər. qismən də olsa təsdiq, şayba işarəsini gözləyirlər.
zaman keçdikcə ailələrin özü də təkamülə uğrayıb. artıq uşaqları idarə etmək elə də asand deyil.tarix boyunca insan psixologiyası o qədər mürəkkəbləşib ki. onların əsib başqa yerlərə getmələrində böyük kədər yatır. mübarizə apara bilməmək, əzilmək, sözlərin qırtlağında ilişib qalması, bunların hamısı bir şəkildə qəzəbə çevrilir. sonra da deyirlər sən hiyləgərlik edirsən. ay başua dönüm əgər hiyləgər olsaydım buralarda qalıb büdcəni bir tərəfdən də mən talayardım da. deməli talaya bilmirəm yox, talamıram deyə gedirəm.
yaşayışı olmayan uşaqlar üçün ailə ilə dialoq o qədər çətindir ki. yaşayışsız birini kim necə başa düşə bilər ala. qazanıb içkiyə verirsən deyirlər avarasan, sənətlə məşğul olursan deyir camaatın oğlu koreyadan maşın vurib burda gətirib satır. nə dəxlisi var, ala. bezdirmisiniz e gəncliyi. heç soruşmamısınız bir dəfə də ki, məqsədlərin nədi, nə etmək istəyirsən, hara getmək istəyirsən. əsas olaraq niyə narazısan? nə səni maddiyyatdan uzaqlaşdırır? niyə yaşaya bilmirsən?
yaxşı bir dənə söhbət var e, get özünə sənət tap. günümüzün müəyyən yaşlı təbəqəsinə deyiləsi sözdü. bekarçılıq bizi sikib çevirir. bizim bir dənə psoxologiya müəlimməmiz var idi. bu adam bekar qalmır. arvad elə yaşayır ki, sanki digər yaşamında pinqivinə çevriləcək. pianoda ifa etməyi öyrənir 59 yaşı var. indi də səhv etmirəmsə hindistandadır. gəzir, öyrənir həyata fərqli pəncərələrdən baxmağı qəribsəmir. adi avropa ölkələrində əyləncə proqramları təşkil olunur ki, iştrak edənlərin əksəriyyəti qocalardır. onların bekarçılığı ailəyə, ailə anlayışına təhdiddir.
inkşaf etməkdə olan ölkələrin cəmiyyət və idarəçiliyində elə bir kaos ortamı var ki, valideyinlər da öz həyatlarının bərabərində övladlarının da həyatlarını məhv edirlər. qınamaq mənə düşmür, heç qınamaq da istəmirəm. zaman keçər (babam ve oğlum) filmindəki kimi yolun sonunda yan-yana oturmaq şansımız olar. görəsən bir-birimizə nə deyəcəyik?
uzun sözün qısası; ailələr uşaqlarını cəmiyyətə yararlı fərd olaraq yetişdirməyə çalışdıqları zaman təlim-tərbiyə üsuluna elə incəliklə yanaşmalıdırlar ki, böyük bir yaşamağa dəyər həyata dolayı səbəblərlə son verməsinlər.
32. gashlight'ingi uşaq vaxtından başlayaraq fərq etdirmədən uyğulayan, biyolojik və mənəvi olaraq bağlı olduğumuz üçün üzlərinə durabildədiyimiz, birinci dərəcəli qohum. Pisdirlərsə bütün həyatınız pis keçəbilər, yaxşıdırlarsa bütün həyatınız yaxşı keçəbilər.
14. səni hər halınla qəbul etmiş, səbəbsiz yerə səni sevməyi seçmiş insanlar. zənnimcə qan qohumluğu elə də önəmli deyil. çetinə düşəndə axtardığın, ağlayanda qucaqlayan, qarşılıqsız sənin yaxşılığını düşünən, insana ən yaxın varlıqlardır. təbii ki, istisnalar olacaq. əgər ailənizlə yaşayırsızsa bu məsələyə çox aqresiv yanaşa bilərsiz. amma nəzərə almalısız ki, onlar sizə siktir çəkməyən tək insanlardı. istəsələr de çeke bilmezler çünki qaçış yoxdu aileden (ictimai qınaq, qan qohumluğu var) sebebe fikir vermeden neticeye baxsaq sevmeliyik onları. ailemle qaldığım müddetde hergün onlara nifret etmeye bir sebeb tapmışam. mene haqsızlıq etdiklerini düşünmüşem. bele de düşünün bir defe biz de onlara haqsızlıq etmişik. çünki ne qeder bizim üçün biz en edaletli olsaq da eyni poxuq. ne qeder ferqlene bilerik axı? 6 milyard içinde sence ancaq sen ferqli yaradılmısan? mence yox. inanma buna, qardaş. hansısa dostunla bir evde qalsan daha xoşbext olacağını düşünürsen yeqin. men de ele fikirleşirdim. amma sonra hansısa qızın ağzının üstündeki qemzenin hereketinden it balası kimi esebleşib onu öldürme isteyi gelende anladım ki, ailem en çox tolerant göstere bileceyim insanlardı. bunun sebebi sevgidi belke de. ömrünüz boyu size qıcıq olan gözlerle baxan, gözlerinde cüzi de olsa sevgi görmediyiniz, çox ağıllı, terbiyeli olmağınıza baxmayaraq içib sizi döyen atanızın uzun müddet sonra telefonda sesini eşidende gözleriniz niye dolsun axı? bunun sebebi ancaq sevgi ola biler. çünki bu dünyada size en yumşaq üzünü gösteren insanlar onlardı. düşünende axı onlar niye min bir eziyyetle qazandığı pulu size xerclesin ki? deyeceksiz uşaq doğub baxmalıdır. razıyam baxmalıdı. amma baxmamaq yolunu seçe biler axı istese. amma seçmir. bu onları sevmeye bir sebebdir menim üçün. bacı-qardaş ise böyük nemetlerdi (eger aranızda xarakterce böyük ferqler yoxdursa).
26. Onlarla yaşamaq nə qədər peacefully kimi görünsədə müəyyən yaşdan sonra mental sağlığın içinə pox qoyurlar bildiyiniz, canını qurtarıb uzaqlaşmağa variantlar axtarmağa başlayırsan müəyyən müddətdən sonra.
6. heç nəyin, heç kimin, heç bir sərbəstliyin heç bir mühitin verə bilməyəcəyi doğmalığın, istiliyin, bağlılığın olduğu yuva. adamın anasının olduğu yer. başqa nəsə lazımdı ki?
18. həmişə məsləhət verən, həmişə acınacaqlı vəziyyətdə olan, olmağı sevən, övlad böyütmə və yetişdirmə qanunları ilə həyata keçirdikləri rəqabət dolu yarışın həm də iştirakçıları olan insan topluluğu.
29. ailə cəmiyyətdə çox mühüm yer tutur və cəmiyyətin ilkin əsasıdır. ailə ər-arvad, onların uşaqları və bütövlükdə nəsillər arasındakı münasibəti əhatə edir. cinsə və yaşa görə əmək bölgüsü, məişət işlərinin bölgüsü, uşaqların tərbiyəsi də ailə ilə bağlıdır. fərdin inkişafında ailənin rolu böyükdür. ailə birdən-birə bugünkü səviyyəyə çatmayıb. qədim zamanlardan bəri insanlar arasındakı cinsi əlaqə heyvanlarınkından fərqli olub. o vaxtı ər və arvad ümumi idi, əlaqədə heç bir məhdudiyyət və qadağalar yox idi. cəmiyyət inkişaf etdikcə bunlar dəyişdi. ibtidai icmada qrup nikahı (group marriage) üstünlük təşkil edirdi. ər və arvad qəbilədə yaşayırdı, uşaqlar analarını və yalnız yaxın qohumlarını tanıyırdılar. hətta kişilər arvadlarının qəbiləsinə köçüb bir müddət orda da yaşayırdılar. daha sonra ikili evlilik (double marriage) baş verdi. ər və arvad bərabər hesab edildi. anaxaqanlığı dövründə qadın əməyi kişininkindən üstün sayılırdı. heyvandarlığın inkişafı ilə kişi əməyinə tələbatı artdı və ataxaqanlığı başladı. qadın ailə qurandan sonra ərinin yanına köçdü və uşaqlar atanın adını daşımağa başladılar. beləliklə, monoqam ailə yarandı, bu da xüsusi mülkiyyətin, quldarlığın yaranması ilə üst-üstə düşür. mülkiyyət məsələsindən sonra da qadının ərinə sədaqəti məsələsi aktuallaşdı. əvvəllər qadın ər seçməkdə bir qədər müstəqil idisə də, sonradan bu da ticarət obyektinə çevrilməyə başladı
2. bir çox mənalı söz. ola bilər dilçilik elmində çoxmənalı kimi getməz amma bu gün əsas mənasından çox çox uzaqlaşdırıla bilən sözdür. məsələn bir məşqçi klubundakı futbolçuları bir ailə adlandıra bilər, bir şirkət öz işçilərini bir ailə adlandıra bilər və ya bir ibtidai sinif müəllimi şagirdlərinə biz hamımız bir yerdə bir ailəyik deyə bilər. insan cəmiyyətinin inkşafı boyunca uşaq yetişdirməyin ən ideal variantı olaraq ortaya atılan bir zaddır deyə düşünürəm. amma təkcə insana məxsus bir şey də deyil. qurd kimi bir neçə canlıda bənzər monogamik əlaqələrin varlığı məlumdur *
100% olmasa da
. başqa heyvanları bilmirəm amma bizdə ailə çox ciddi dəyişikliklər yaratdı məncə. atalıq hissi yarandı*
analıq hissinin daha dərin və qədim olduğunu düşünürəm
, insanın təkamülü yavaşıdı*
hamı evlənib övlad sahibi olur
, ailə siyasi dini bir neçə mövzuya alət oldu. bəzi mədəniyyətlərdə bakirəlik kimi mövzuların önəm qazanmasına səbəb oldu. və s.
bunun bir də xoşbəxt ailə formatı var ki, hamı onun qazına ailə həyatı qurur. çox adamda da alınmır. bir-birinə uyğun düşmürlər sadəcə. ya da bir yerdə yaşamağı heç yoxlamıyıblar. nəisə söhbəti saqqız kimi uzadıram deyəsən. qısa kəsim. bu başlığı özüm axtarıb tapmışam ki, bu günkü müşahidələrimi bura yazım. deməli təzəliklə işə başlamışam. bir teatr`ın gastronomiyasında offisiant. işim içkiləri depodan bara gətirmək satmaq sonra qabları yuyub, silib yerinə qoymaqdan ibarətdi. şefim qadındı mənim. əri də restoranımızda aşpazdı. bir körpə uşaqları da var. qadın həddindən artıq çalışqandı. bəlkə də ana olduğu üçün bu qədər güclüdü. hərəkətlərindən özünə əminlik yağır. çox da super gözəl deyil adi sarışın ortaboylu qadındı. kişi amma böyükdü. boy cəhətdən o qədər də zver deyil amma buna bir də piy ehtiyatı əlavə olunur deyə əsl kələ kimi görünür. ikisi elə restoranın gastronomiya işlərinə baxırlar. mənə maraqlı gələn odu ki, işçilər və ər arvadı fikirləşəndə bir qurd sürüsü ağlıma gəlir. sürünün başında bir cütlük qalanları ikinci dərəcəli bir şey. bizim üstümüzdə otoritesinin olması kişinin karizmasını da bir xeyli artırır yəqin ki. necə ki, qurd sürüsündə arada bir erkək sürü başçısı əlaltılarına güc nümayiş ettirir onları baş qaldırmağa qoymur burda da elə. paçan bizim aramızda özünü elə aparır. heçnə demir ee sadəcə şef olmağın rahatlığı ilə ona buna zarafat eliyir. arada gəlib oturur yanımızda. bədbəxtçilikdən bizim də aramızda canlı cəsədli heç kim yoxdu. nə isə də uzun sözün qısası çalışqan ana, qadın və özünün kiçik biznesi olan, işçiləri və onlar üstündə tam otoritesi olan bir kişi mənə xoşbəxt ailə üzün potensial namizədlər kimi gəldilər. həm də yaşları çoxdu. qadın təxminən 30-35 yaş arası olar. amma uşağı körpədi. hər ikisində həyat təcrübəsinin verdiyi ağırlıq var. lap qısaca ailə olmaq onlara çox yaraşırdı. hər adama yaraşmır məncə.
30. Sizin gələcəkdə uğurlu və ya tam tərsi uğursuz bir şəxs olmağınızda səbəb olan insanlar topluluğu. Ailə üzvləri heç bir zaman öz səhvlərini yox, yalnız uşaqlarını günahkar şəxslər olaraq görürlər sanki bu bir yazılmamış qanundur onlar üçün.
27. Ailə sizdən heç bir qarşılıq gözləmədən sırf istədikləri və sizə dəyər verdikləri üçün yaxşılıq edəcək tək canlı. Ailə, psixologiyası sağlam fərdlər tərəfindən qurulmalıdır. Ailəniz sizə dost kimi davranmamalıdır. Əgər bir valideyndən "mən qızıma/oğluma dost kimi davranıram aramızda sir yoxdur mən onun ən yaxın dostuyam deyirsə" bu həmin valideynin sağlam bir düşüncəyə sahib olmadığını sizə çatdırmalıdır. Uşaqların dosta ehtiyacı yoxdur onların arxalarında duran və onları dəstəkləyən düzgün bir ailəyə ehtiyacı var. Dostu hər kəs istədiyi zaman əldə edə bilər. Lakin ailə edəli? istədiyin vaxt bir ailə tapa bilərsən özünə? Yox. iki fərd ailə qurarkən onların cinsi yolla yayılan xəstəliklərinin yoxlanması ilə yanaşı bu fərdlərin psixologiyalarınında gözdən keçirilməsi məcburi olmalıdır.
22. Son 2 həftə ərzində Azərbaycan xalqının (ən azından tanıdığım insanlar və sosial mediadakı insanlar) orta statistik azərbaycanlı ailəsi kimi davrandığını gördüm. Müxalif duruşunu dəyişməyən insanlar dəfələrlə dedilər, ölkənin içindəki vəziyyəti qənaətbəxş deyil, onsuz da Qarabağı geri almaq heç nəyi, insanların durumu dəyişməyəcək. Amma qarşı tərəf statistik ailələrimiz kimi davrandılar, amandı çöldən yaxşı görünək, ailənin içində nə zibil dönürsə dönsün,bircə ətraf bizi yaxşı bilsin. Adam deyir ölkə batır, diktatura, iqtisadi vəziyyət, pandemiya, bitmək bilməyən karantin qarşı tərəfin həmin adamlara dediyi "sən vətən xainisən", "bunu ictimaiyyət ilə niyə bölüşürsən"dir. Günahkarların dövlətlər olduğunu görmək bu qədər çətin deyildi amma.
Mövzudan kənara:
Bu gün qrup yoldaşlarıma sülhün tərəfdarı olduğumu dediyim zaman aldığım reaksiyalar inanılmaz idi. 7-8 nəfərə eyni anda izah etməyə çalışıram fikirlərimi, psixoloji təzyiqlər, rişxəndlər, keçmişdə baş verən hadisələrə yönəlik göndərmələr də üstünə bonus idi. Özü də dost dediyim insan tərəfindən hamının içində aldığım cavab qol qanadımı tamamən qırdı, bizə düşmən lazım deyil, imkan versələr,iki dəqiqədə bir birimizi məhv etmək dərəcəsinə gələ bilərik.
21. bəzən boyundan asılan ağır bir yük. ərgənlik tripləri ilə heç kim məni anlamr, hamıya nifrət edirəm anlamında demirəm bunları. işin pis tərəfi sadəcə yazığım gəlir, nifrət etmirəm amma sevə də bilmirəm. hər şeyə göz yumub, mənə göstərdikləri sevgiyə qarşılıq göstərə bilməyi çox istəyirəm. amma alınmır, sözlük, bu işin axırı heç yaxşı görünmür. bu halda edilə biləcək ən məntiqli hərəkət onlardan ayrı yaşamağımdır, təəssüf ki şərtlər hal-hazırda buna qətiyyən imkan vermir. əgər hər şey planlarıma uyğun getsə yaxın gələcəkdə bu istəyimi gerçəkləşdirə biləcəm, bilməliyəm. çünki mən bağışlaya bilmirəm, sözlük. insanları bağışlaya bilmirəm. əlbəttə kiçik münaqişələr, dava-dalaş və s boş şeydir bunlar olmalıdır da, unudulur, bağışlanır ve keçib gedir də. amma mənim üçün müqəddəs hesab etdiyim həqiqətləri tapdalamaq, bağışlaya bilməyəcəyim səhvləri etmək və ən əsası özünü, mənliyini heçə saymağı heç vaxt unuda bilmərəm. əgər geri düşüncəlilik sayılıırsa bəli, geri düşüncəliyəm, müasir düşünə bilmirəm, insanlarla əlaqələrə, "ailə" anlayışına, "sevdik"lərim hesab etdiyim şəxslərə qarşı güclü bağlılığım və "mütləq"lərim, "dirəniş"lərim var. və bu dəyərlərim yerlə-yeksan edildikdə ortada sevgi, ailə, doğmalıq anlayışları qalmır mənim üçün, bacara bilmirəm. sadəcə hörmət edirəm və hal-hazırda maddi cəhətdən asılı olduğum üçün stress və sıxıntı yaşayıram, amma istədiklərim olsa problemlərim həll olacaq. bir də bütün bunları onların üzünə deyə bilmədiyim üçün, səmimi ola bilmədiyim üçün utanıram, amma bilməklərini istəmirəm çünki əgər bütün bunları əsaslandırsam, onların gizlətməyə çalışdıqlarını üzlərinə çırpmalı olacam və hər şey indikindən çox daha pis olacaq. hər 2 tərəf üçün ən düzgün və sağlam qərar uzaqlaşmaqdır ki, bunu da gerçəkləşdirəcəyimə inanıram, və qəribə bir şəkildə az zaman qaldığını da hiss edirəm. hə bir də, özümü dərk edib həqiqətləri görəndən sonra ailəsini dərk edərək sevən, doğması hesab edən insanlara paxıllıq etmişəm. bütün bunlar gələcəkdə ailə sahibi olmaq istəməyəcəyim anlamına gəlmir, sadəcə işin qəribə tərəfi özümü tam olaraq bir nənə kimi görməyimdir -* nəvələrimə star wars, lotr hekayələrini danışmağı, onlara özüm yetişdirdiyim meyvələrdən verməyi, saatlarımı bağımda keçirməyi, güllərimi, ağaclarımı, itlərimi və s indidən bir çox şeyi planlamışam -*
17. ailə hər kəs üçün fərqli mənalar ifadə edir . mənimçün isə hər şeydi. heyatda atamın ve anamın ,qardaşımın qabağına qoya biləcəyim heç bir mefhum yoxdur.bunan bağlıdı ki her zaman ailəsinden keçib( burda yazar ailəsi o insanla evlenməməsiyle bağlı əsaslı səbəblər irəli sürərsə halını nəzərdə tutur ) evlənlənləri ( çox az qismi istisna olmaqla) nə başa düşürəm nə haqq verirəm. təbii ki bu entry də nəzərdə tutduğum ailə mənim ailəm kimi anlayışlı və hər zaman sənə güvənən açıq fikirli olmağınla qürur duyan ailələrdir.yoxsa demirəm ki ana və atanın insamın bütüm qərarlarına müdaxilə etməyə haqqı var.o qədər düşünçəsiz qıt beyinli ailələr var ki. biri mənnən soruşanda ki səncə həyatda ən böyük xoşbəxtlik səbəbi nədir.həmişə bir cavabım olub . yaxşı ata ananın qısası yaxşı ailənim olması.mənim üçün ən böyük şükr səbəbdir çünki geri qalan hərşeyi həyatda men seçəcəm ve men yön verəcəm. ama aile seçilmir. ona görə öz valideynlərimə minnerdaram.bele yaxşı valideyin ve insan olduqları üçün. bugünə kimi əldə etdiyim bütün uğurların səbəbi men özümə inanmağı buraxdığım yerdə mənə inanan ve güvənən ailemdir.
(baxma: sizi sevirəm )
)